Kurtuluşundan Sonraki İlk Günlerde İzmir’de Sosyo-Ekonomik Durum

Yıl 2011, Cilt: 11 Sayı: 23, 3 - 33, 01.12.2011

Bülent Durgun

Öz

1821’de Yunan milliyetçiliğinin uyanması ile başlayan Türk-Yunan çatışmaları, İngiltere’nin “Hasta Adam” Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğünü korumaktan vazgeçmesi ile Yunanların lehine bir gelişme göstermiştir. İzmir, Yunanlıların “Megali İdea” olarak adlandırdıkları Büyük Ülkü içinde yer alan Batı Anadolu’nun ilhakının ilk kısmı kapsamında Yunanlar tarafından işgal edilmiştir. İşgalden sonra ilhak çalışmaları kapsamında İzmir’in Türk nüfusu üzerinde sosyal ve ekonomik baskılar artmıştır. 9 Eylül 1922’de Türk Ordusunun İzmir’e girişi ile Türklere yapılan baskı kalkmış olmakla birlikte, Yunanlar tarafından harabe haline getirilen şehirde gündelik yaşamın normalleşmesi uzunca bir zaman, emek ve kaynağa ihtiyaç göstermiştir. Ayrıca işgal dönemi ve sonrasında meydana gelen olaylar iki toplumun birlikte yaşamasını neredeyse olanaksızlaştırmıştır

Anahtar Kelimeler

Türk-Yunan İlişkileri, İzmir, Sosyo-Ekonomik Durum, Emperyalizm

SOCIAL-ECONOMIC CONDITIONS OF IZMIR AT THE FIRST DAYS OF RECAPTURE

Öz

Turkish-Greek conflict started with the wake of Greek Nationalism in 1821. English relinquishment of the unity of The Ottoman Empire caused developments in Greek’s favor over the conflict. Greece invaded Izmir as the first part of the annexation of Western Anatolia which is a part of their aim of reanimation of Byzantium. With the purpose of annexation Greeks put economic and social pressure on Turkish entity.However the arrival of Turkish Army to the İzmir in 9 September 1922 saved Turks from the pressures imposed by the Greeks, it cost a lot of labor, time and resources to restore the daily life in Izmir which was destroyed by Greeks. In addition to that, the incidents between two communities during and at the end of the invasion almost prevented a united life at the coomon geographic location

Anahtar Kelimeler

Turkish-Greek Relations, İzmir, Social-Economic Conditions, Imperialism

Kaynakça

• ADIVAR, Halide Edip; Yakup Kadri Karaosmanoğlu; Falih Rıfkı Atay; Mehmet Asım Us, İzmir’ den Bursa’ya, Atlas Kitabevi, İstanbul, 1980.
• ADIYAMAN, Süleyman Vasfi, “ Bir Gümrükçünün İşgal Yılları Anıları ”, Üç İzmir, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1992.
• AKSOY, Yaşar, İzmir, Smyrna Efsaneden Gerçeğe, İzmir Büyük Şehir Belediyesi Kültür yay. , 1.baskı, İzmir, Ocak, 1990.
• AMBLER, Eric, İzmir’li Dimitros’a Bir Tabut, Milliyet Yay., 1973.
• APAK, Rahmi, Reşat Hall, Kadri Coşkuner, Türk İstiklal Harbi II/2.Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1965.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele (Türkiye’ye Zorunlu Göç) (1923-1925), İstanbul, 1995.
• ---------------, “Türk Kurtuluş Savaşı’nın Bitiminde İzmir’in Genel Ekonomik Durumu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, I/3.
• ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim 11918- 8 Eylül 1922), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 1989.
• ---------------, “İzmir- Kasaba- Aydın Demiryolu İşçilerinin Bir Muhtırası”, Tarih ve Toplum, Sayı:49, 1988.
• ---------------, Sabri Sürgevil, Abdullah Martal, Oktay Gökdemir, Sabri Yetkin, Türkan Çetin, Hakkı Uyar, Erdal Aslan, Özlem Yıldırır, Tariş Tarihi, Türkiye Toplumsal ve Ekonomik Tarih Vakfı, Tariş Tarihi Projesi, İzmir, 1993.
• AYBARS, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1995.
• BARAN, Tülay Alim, İzmir’in İmar ve İskanı (1923–1938), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 1994.
• BARBAROS, R. Funda, Gülcan Paker, Beyza Sümer, Yaşar Aksoy, Ege Bölgesi Sanayi Odası’nın 50. Yılı, Tükelmat AŞ., İzmir, 1995.
• BAYRAKTAR, Bayram, “Mütareke’de Yunanistan’ın Ayvalık Politikası”, ÇTTAD I/2, İzmir, 1992.
• BEELEY, Brian W., “The Greek-Turkish Boundary: Conflict at the Interface”, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, Vol. 3, No. 3, Settlement and Conflict in the Mediterranean World Blackwell Publishing, 1978.
• BERBER, Engin, Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 1993.
• ---------------, “Kurtuluştan Sonra İzmir’de Yunan İşgal Dönemine Tepkiler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S.8, C.III, 1987.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Türk İstiklal Harbi I (Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1962.
• BORATAV, Korkut, “Devrim ve Savaş Yılları: 1908-1922”; Türkiye Tarihi 4 (Çağdaş Türkiye 1908-1980), Cem Yayınevi, İstanbul, 1989.
• CEM, İsmail, Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, Cem Yayınevi, İstanbul, 1995. ÇAVDAR, Kazım, İzmir, Bilgehan Matbaası, İzmir, 1986.
• ÇAVDAR, Tevfik, “Mütareke ve Milli Mücadele Döneminde Osmanlı Ekonomisi ve İzmir”, 1885–1985 Türk Ekonomisinin 100 Yılı ve İzmir ve İzmir Ticaret Odası Sempozyumu, 1985.
• ÇETİN, Türkan, “Kurtuluş Savaşı Yıllarında İşgal Bölgesi Köy ve Köylüsü”, ÇTTAD, I/3.
• DOBKIN, Marjorie Housepian, Smyrna 1922 (The Destruction of a City), The Kent State University Press, Kent, Ohio and London, England, 1988.
• ELDEM, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Basımevi, Ankara, 1994.
• ---------------, “Cihan Harbinin ve İstiklal Savaşının Ekonomik Sorunları”, Türkiye İktisat Tarihi Seminerine sunulan bildiri, Türkiye İktisat Tarihi Semineri Metinler, Tartışmalar 8–10 Haziran 1973, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara, 1975.
• ERGİN, Feridun, “Birinci Dünya Savaşında ve Atatürk Döneminde Fiyatlar ve Gelirler,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, III/7, 1986.
• ERTUNA, Hamdi, Necati Ökse, Türk-Yunan İlişkileri ve Megalo İdea, Gnkur Basımevi, Ankara, 1985.
• GÖNLÜBOL, Mehmet, Cem Sar, Ahmet Şükrü Esmer, A. Haluk Ülman, A. Suat Bilge, Duygu Sezer, Ömer Kürkçüoğlu, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919– 1990), Siyasal Kitabevi, Ankara, 1993.
• GÜNDEM, Naci, Günler Boyunca, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., İzmir, 2002.
• GÜVENDİK, Hakkı, Türk İstiklal Harbi II (Batı Cephesi 1’ inci Kısım) (15 Mayıs - 4 Eylül 1919), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1963.
• İBN’ÜL Cemal M. Ragıb, “Güzel İzmir’de Vaziyeti İktisadiye”, Türkiye İktisat Mecmuası, Mart 1922, I/3.
• JAESCHKE, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Çev.: Cemal Köprülü, TTK Basımevi, Ankara, 1971.
• KARABEKİR, Kazım, İstiklal Harbimiz, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1960.
• KAYGUSUZ, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., İzmir, 2002.
• KIRKPINAR, Kenan, “Milli Mücadele Döneminde İngiliz Basını ve Kamuoyunda Türk İmajı”, ÇTTAD I/3, İzmir, 1993.
• KOÇMAN, Asaf, “İzmir’in Kentsel Gelişimi ve Bunu Etkileyen Faktörler”, ÇTTAD, I/3.
• KURT, Sadık, İzmir’de Kamu Hizmeti Gören Kuruluşlar (1850–1950), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 1994.
• LEWINSOHN, Richard, Esrarengiz Avrupalı Zaharoff, Çev.: Cem Muhtaroğlu, İstanbul, 1991.
• MAKAL, Oğuz, “Tarih İçinde İzmir’de Sinema Yaşantısı”, ÇTTAD I/3, 1993. ---------------, “İzmir Sinemaları (1909–1930)”, Üç İzmir.
• MEARS, Eliot Grinnell, Modern Turkey (A politico-economico interpretation, 1908–1923 inclusive with selected chapters by representative authorities), Eliot Grinnell Mears, The Macmillan Company, Newyork, 1924.
• MISIROĞLU, Kadir, Yunan Mezalimi, İstanbul, 1973. Mustafa Kemal, Söylev (Nutuk) II, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1973.
• MUTLUÇAĞ, Hayri, İzmir Ermeni İhtilal Komitesi ve Terör, İstanbul, 1986.
• MÜDERRİSOĞLU, Alptekin, Kurtuluş Savaşı Mali Kaynakları I, II, Kastaş A.Ş. Yay., İstanbul, 1988.
• ---------------, Cumhuriyetin Kurulduğu Yıl Türkiye Ekonomisi, T.C. Ziraat Bankası Yay., Ankara, 1998.
• NAHUM, Hanri, İzmir Yahudileri, İletişim Yay., İstanbul, 2000.
• ÖKÇÜN, Gündüz, Osmanlı Sanayii 1913-1915 İstatistikleri, İstanbul, 1984.
• ÖKTEM, Haydar Rüştü, Mütareke ve İşgal Anıları, Haz.: Zeki Arıkan, TTK Basımevi, Ankara, 1991.
• ÖZALP, Kazım, Milli Mücadele I (1919- 1922), TTK Basımevi, Ankara, 1985.
• ÖZKAYA, Yücel, Milli Mücadele’de Ege Çevresi, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara, 1994.
• REINHARDT, Richard, İzmir’in Külleri, Çev.: Semih Yazıcıoğlu, Neşe Olcaytu, Hürriyet Yay., İstanbul, 1973.
• SARC, Ömer Celal, “Atatürk Döneminde Türkiye Ekonomisi ve İktisat Politikaları”, Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, Dr. Nejat Eczacıbaşı Vakfı Yay., İstanbul, 1983.
• SERÇE, Erkan, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmir’de Belediye (1868–1945), Dokuz Eylül Yay., İzmir, 1998.
• SERÇE, Erkan, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında İzmir ve İzmir Ticaret Ve Sanayi Odası (1922–1930)”, İzmir Ticaret Odası Tarihi (19. Yüzyıldan 21. Yüzyıla).
• SEVİNÇLİ, Eftal, “İşgal Yıllarından Cumhuriyet’e İzmir’de Tiyatro”, Üç İzmir.
• SÖNMEZ, Ülker Zengin, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımının İzmir Ekonomisine Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1998.
• SU, Kamil, Manisa ve Yöresinde İşgal Acıları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, Ağustos 1986.
• ---------------, Sevr Antlaşması ve Aydın (İzmir) Vilayeti, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1981.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar II, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1973.
• TEZEL, Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1994.
• TOPRAK, Zafer, “Yayınlanmamış Bir Monografiden İzmir 1920–1921”, Üç İzmir.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler II, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
• UMAR, Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1974.
• YILDIRIR, Özlem, “İtibar-ı Zirai Birlikleri Kanunu ve Aydın İncir Müstahsilleri Kooperatifinin Yeniden Canlanması”, Tariş Tarihi, Türkiye Toplumsal ve Ekonomik Tarih Vakfı, Tariş Tarihi Projesi, İzmir, 1993.
• İzmir Vilayeti 1932–1933 İstatistik Yıllığı, İzmir Vilayeti İstatistik Müdürlüğü, Bilgi Matbaası, İzmir, 1934.
• 1930 İstatistik Yıllığı, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara, 1930.