RUM ORTODOKS KİLİSESİ’NİN KIBRIS’TA KARAR ALMA SÜRECİNE ETKİSİ

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 30, 295 - 345, 01.06.2015

Turgay Bülent Göktürk

Öz

Osmanlı’nın adayı fethini müteakip, Osmanlı yönetimi, İngiliz yönetimi ve daha sonraki Kıbrıs Cumhuriyeti dönemleri ile sonraki süreçte Ortodoks Kilisesi’nin durumunu incelediğimiz zaman, Kıbrıs’ta kilisenin politika üretilmesinde önemli bir rol oynadığını görüyoruz. Başpiskoposlarla piskoposların sosyal ve siyasi düzen içerisindeki konumları ile Rum halkı ve siyasetçileri üzerindeki otoritesi ve belirleyici etkisine bakıldığında bunun sıradan bir rol değil, genelde başrol, zaman zaman da senarist ve yönetmenlik olduğunu açıklıkla görmekteyiz. Bu incelemeyi yaparken, Megali İdea kapsamında Enosis’in gerçekleştirilmesi ve yaşatılması görevini üstlenen Rum Ortodoks Kilisesi’nin söz konusu amaçlarını ve eylemlerini gerçekleştirmek için Osmanlı Devleti’nin kendisine tanıdığı geniş hoşgörüden yararlandığını da gözardı etmemeliyiz. Bu çalışmada da Rum Ortodoks Kilisesi’nin Kıbrıs’taki karar alma süreçlerini nasıl etkilediği ayrıntılarıyla ortaya koyulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Ortodoks Kilisesi, Türk, Rum, Enosis

Greek Orthodox Church`s Impact On Decision-Making in Cyprus

Öz

Following the island`s conquest by the Ottomans. If we examine the situation of the Orthodox Church by looking to the time period that is managed by Ottoman, British and later the Republic of Cyprus with the next process period. We see that the church plays an important role in generating policy in Cyprus. When we look at the bishops and archbishops` situation in the social and political order, they have authorities and decisive influence on the politicians and Greek people, they are not play an ordinary role, generally they play leading role, from time to time, we clearly see those in a position of screenwriter and director. While doing this study, we should not ignore benefits of the wide tolerance that are given by Ottoman Empire to Greek Orthodox Church which has undertaking duty of realization and celebration of the Enosis mission in the scope of Megali Idea. In this study, it is tried to explain in detail how the church affects on decision-making process in Cyprus

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Orthodox Church, Turkish, Greek, Enosis

Kaynakça

• Alasya, Fikret, Kıbrıs ve Rum-Yunan Emelleri, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı yay. Ankara, 1992.
• Altan, Mustafa Haşim, Kıbrıs’ta Rumlaştırma Hareketleri, Milli Arşiv Yay. No:1, KKTC, 2000.
• An, Ahmet, Kıbrıs’ta İsyanlar ve Anayasal Temsiliyet Mücadelesi (1571-1948), Mezkoop Yayınları, Lefkoşa, 1996.
• Attalides, Michael A., Cyprus-Nationalism and International Politics, Edinburg,1979.
• Averof, Evangelos, Tossizza, İstoria Hamenon Efkerion, (Kipriako, 1950–1963), Atina, 1982
• Bozkurt, İsmail, Kıbrıs Tarihine Bir Bakış, Gündoğan Yayınları, Ankara, 2001.
• Cobham, Claude Delaval, Excerpta Cypria: Materials for a Hıstory of Cyprus, Cambridge, 1908.
• Çay, Abdulhaluk, Kıbrıs’ta Kanlı Noel-1963, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1989.
• Çetin, Metin, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Bir Liderin Doğuşu, Sultan Ofset, Lefkoşa, 1955.
• Çevikel, Nuri, Kıbrıs Eyaleti; Yönetim, Kilise, Ayan ve Halk (1750-1800), DAÜ Basımevi, Gazimağusa, 2000.
• Çevikel, Nuri, Kıbrıs’ta Osmanlı Mirası (1570-1960), 47 Numara Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Çiçek, Kemal, Zimmis (non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court: 1110/39 A.H./1668-1726 A.D., Birmingham, 1992.
• Debeş, Taçgey, Sir Ronald Storrs’un Anıları, Dört Renk Matbaacılık, KKTC, 1993.
• Fedai, Harid, Kıbrıs’ta Masum Millet Olayı, KKTC Turizm ve Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul, 1986.
• Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz İdaresinde Kıbrıs (1878-1960) I, Statü ve Anayasa Meselesi, Ekin Basımevi, İstanbul, 1960.
• Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II (1878-1952) Enosis Çemberinde Türkler, Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP) Yayınları, Lefkoşa, 1996.
• Georghallides, G.S., Cyprus and The Governorship of Sir Ronald Storrs, Cyprus Research Centre, Nicosia, 1985.
• Göktürk, Turgay Bülent, Enosis’in Doğuşu ve Düşünceden Eyleme Geçişi, 1931 İsyanı, Ajans Yayın Ltd., Lefkoşa, 2009.
• Göktürk, Turgay Bülent, Türkiye’nin 1974 Öncesi Kıbrıs Politikası, Vizyonu ve Uygulamaları, Güneş Yayıncılık, Gazimagusa, 2015.
• Grivas, Georgios, EOKA Mücadele Tarihi (1955-1959), Lefkoşa, 1972.
• Güler, İrfan Kaya, Ertan Efegil, Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını), HD Yayıncılık, Ankara, 2001.
• Gürel, Şükrü S., Kıbrıs Tarihi 1878-1960, Kaynak Yay., Ankara, 1984.
• Hakeri, Bener Hakkı, Başlangıcından 1878’e Dek Kıbrıs Tarihi, KKTC Milli Eğitim, Kültür, Gençlik Spor Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1993.
• Her Majesty’s Stationery Office, Cyprus, Terrorism in Cyprus, London, 1956.
• Hill, George H., A Hıstory of Cyprus III, Cambridge Unıversity Press, Cambridge, 1952.
• Hill, George H., A Hıstory of Cyprus IV, Cambridge Unıversity Press, Cambridge, 1952.
• İsmail, Sabahattin, 100 Soruda Kıbrıs Sorunu, Lefkoşa, 1992.
• Keser, Ulvi, Kıbrıs’ta Yeraltı Faaliyetleri ve Türk Mukavemet Teşkilatı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• KKTC Dışişleri ve Savunma Bakanlığı, Cyprus Problem: Why No Solution, Public Relation Dept. of the TRNC Ministry of Foreign Affairs and Defence, Nicosia,1997.
• KTFD Enformasyon Dairesi, Kıbrıs’ta Barışa Engel ENOSİS, KTFD Enformasyon Dairesi Belge Yayınları No:10, Eylül 1982.
• Kürşat, Fikret; Altan M.H.; Egeli S., Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan Emperyalizmi, Kutsun Yayınevi, İstanbul, 1978.
• Loizides, Savvas, The Cyprus Question, Athens, 1950.
• Luke Hurry, Cyprus, A Portrait and A Appreciation, London, 1957.
• Maier, Franz Georg, Cyprus From the Earlist Time to the Present Day (Trans, from the German by Peter George), London, 1968.
• Manizade, Derviş, Kıbrıs Dün Bugün Yarın, Kıbrıs Türk Kültür Derneği Yayınları, İstanbul, 1975.
• Panteli, Stavros, The Making of Modern Cyprus: From Obscurity to Statehood, Vale of Glamorgan, 1990.
• Purcell, H. D., Cyprus, New York, 1969.
• Ronald, Sir Storss, Orientations, London, 1937.
• Spyridakis, C, A Brief History of Cyprus, Nicosia,1964.
• Şahinler, Menter, Türkiye’nin 1974 Kıbrıs Siyaseti, Rumeli Kültür ve Dayanışma Derneği yay., İstanbul, 1979.
• Şanlı, Hasan., Kıbrıs 1878–1924 Siyasal Toplumsal Değişimler, Güneş Matbaacılık, İstanbul, 1967.
• Tolgay, Ahmet, Kanlı Noel-Kıbrıs Türkü’nün Ateşle Sınavı, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1993.
• Tofallis, Kypros, A History of Cyprus, London, 2002.
• Ünlü, Cemalettin, Kıbrıs’ta Basın Olayı (1878-1981), Basın Yayın Genel Müdürlüğü, Lefkoşa, 1976.
• Vovolini, Konstantin A., 1453-1933 Kurtuluş Savaşında Kilise, Atina, 1952.
• Zannetos, Philios, Istoria Tis Nisu Kipru, (Kıbrıs Adası Tarihi), Atina, 1930.
• Zervakis, Peter, Historische Grundlagen, Südosteuropa-Handbuch Band VIII: Zyprern, Göttingen, 1998.