Çok Partili Hayata Geçiş Süreci ve Necmettin Sadak

Yıl 2012, Cilt: 12 Sayı: 25, 157 - 180, 01.12.2012

Ayşegül Şentürk

Öz

Bugün uygulana gelmiş sistemler içinde kötünün en iyisi olarak kabul edilen demokrasi, en kolay sistem değildir. Hukuk üstünlüğünün olduğu, eğitim düzeyi yüksek, ekonomik refah içinde yaşayan, milli kültürü sağlam toplumlara korkmadan, mutlu ve huzurlu bir idare sağlayan demokrasi, sayılan özelliklerin tam olmadığı ülkelerde bazı sıkıntılara yol açabilmektedir. 20. yüzyılın başlarında demokrasi konusunda fazla deneyimi olmayan Türkiye, cumhuriyet rejimini kabul ettikten sonra çok partili hayatın denemelerini yapmış ancak başarılı olamamıştır. 1945 yılına gelindiğinde Türkiye’de siyasi ortam iç ve dış koşullarla demokratik hayat için olumlu hatta zorunlu hale gelmiş ve çok partili hayata geçilmiştir. Ancak pek çok genç demokraside olduğu gibi Türkiye’de de “daha iyi bir demokrasi”nin nasıl olacağı konusunda farklı görüşler, uygulamalar ortaya konmakta ve bazı sorunlar yaşanabilmektedir. Demokratik sisteme geçişte oldukça önemli bir zaman dilimini oluşturan 1945-50’li yıllara siyasetçi ve gazeteci kimliği ile bizzat şahitlik etmiş olan Necmettin Sadak, dönemin olaylarını gazetesi Akşam’da kaleme almıştır. Bir başyazarın bakış açısına yönelmek, o yılları daha iyi anlamamıza ve yorumlamamıza katkıda bulunacağı gibi, günümüzdeki bazı sorunların geçmişle olan bağlantısını kurmamıza da yardımcı olacaktır

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Demokrasi, Çok Partili Hayat, Necmettin Sadak, Akşam

Transition Process Into Multi-Party System And Necmettin Sadak

Öz

Democracy which is regarded as the best of the worst system to be appied is not the easiest one. Democracy has the rule of law and it provides the society with a high education level, and they thus live in economic prosperity without fear, yet with happily and in peace. However, it can lead to some problems in the countires in which all these prospects are not seen. Turkey, which has not got much experience concerning democracy in the beginning of the 20. Century, tried to venture into multiparty regime upon accepting republic system, yet it was not successful. By 1945, political environmet in Turkey was suitable or even necessary for democratic life concerning internal and external conditions and multiparty regime therofore was realized. However, as in many young democracies, Turkey has also some problems regarding how a “better democracy” will be achieved and which applications might be encountered. Necmettin Sadak who lived personally with his politician and journalist identity during 1945-50s which are very important time period in transition to democracy, wrote about the events of the perod in a newspaper called Akşam. To turn a lead into an author perspective will both provide us with a better understanding and interpetation, and it would also help us draw a link between today’s some problems and past ones

Anahtar Kelimeler

Turkey, Democracy, Multi-party Life, Necmettin Sadak, Akşam

Kaynakça

• AHMAD, F., Demokrasi Sürecinde Türkiye, Hil Yay., İstanbul, 1996.
• ___________, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi, İstanbul, 1976.
• BAŞGİL, A.F., Demokrasi Yolunda, Yağmur Yay., İstanbul, 2006.
• BİSBEE, E., The New Turks Pioneers of the Republic 1920-1950, University of Pensylvania Press, Pensylvania, 1951.
• BOSTANCI, M.N., Cumhuriyetin Başlangıç Yıllarında Ekonomi ve Siyaset, Ötüken Yay., İstanbul, 1996.
• BOZKURT, C., Siyaset Tarihimizde CHP, Y.Y., 1968.
• ÇAVDAR, T., Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitapevi, Ankara, 2000.
• EROĞUL, C., Demokrat Parti, İmge Kitapevi, Ankara, 1998.
• Cumhuriyet, 16 Eylül 1952.
• KARPAT, K., Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yay., İstanbul, 2012.
• ___________, Türk Siyasi Tarihi, Timaş Yay., İstanbul, 2011.
• KOÇAK, C., Türkiye’de Milli Şef Dönemi 2, İletişim Yay., İstanbul, 1996.
• LEWIS, G.,Modern Turkey, Praeger Publishers, Newyork Washington, 1974.
• SADAK, N.S., Toplumbilim Sosyoloji, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1948.
• ___________, “Mecliste Tenkit Nasıl Meşru Olur”, Akşam,4 Kasım 1923.
• ___________, “Halk Hükümetinde Fırkalar Zaruridir”, Akşam, 31 teş ev 1924.
• ___________, “Hakikat”, Akşam, 14 Eylül 1930.
• ___________, “Milletlerin Kendi İdare Şekillerini Seçmek Hakkı ve İtalya’da ‘Demokratik Rejim’”, Akşam, 5 Kasım 1943.
• ___________, “Değişmez Hakikatler ve Partilerin Hususi Görüşleri”, Akşam, 15 Ocak 1945.
• ___________, “ Ne Kara İrtica, Ne Kızıl İhtilal”, Akşam, 25 Haziran 1945.
• ___________, “Demokrasiyi, Demokrasi Olmayanla Tarif Denemesi”, Akşam, 15 Temmuz 1945.
• ___________, “Toprak Kanunu Anayasaya Aykırı mıdır?”, Akşam, 2 Şubat 1945.
• ___________, “On Yedinci Madde”, Akşam, 27 Mayıs 1945.
• ___________, “Toprak bayramını kutlarken: Hürriyet, Demokrasi ve Parti Düşünceleri”, Akşam, 18 Haziran 1945.
• ___________,“Dış Tehlike Karşısında Memleketin Manzarası”, Akşam, 6 Ağustos 1945.
• ___________, “Türkiye’de Bir Rejim Buhranı Yoktur, Bir İlerleyiş Hareketi Vardır”, Akşam, 27 Ağustos 1945.
• ___________, “Cumhuriyette Otoritenin Kaynağı ve Halk Partisi”, Akşam, 28 Ağustos 1945.
• ___________, “Demokrat Partiye Hoş Geldin Deriz”, Akşam, 9 Ocak 1946.
• ___________, “Particilikte Nafile Namazı”, Akşam, 19 Ekim 1946.
• ___________, “Tek Parti, Tek Şef Sistemini Deviren Demokrat Partisi,” Akşam, 11 Mart 1947.
• ___________, “Politikada Samimilik Kanaatlerde Ciddilik”, Akşam, 12 Nisan 1947.
• ___________, “Demokrat Partisi’nin Beyannamesi Münasebetiyle”, Akşam, 5 Eylül 1947.
• ___________, “Eski İşime Başlarken”, Akşam, 22 Mayıs 1950.
• ___________, “Dilemediğimiz İki Şey”, Akşam, 23 Mayıs 1950.
• ___________, “Tavizle İşe Başlamamak”, Akşam, 8 Haziran 1950.
• ___________, “Demokrasinin Müdafaası”, Akşam, 8 Ekim 1950.
• ___________, “Demokrasinin Manevi Kısmı”, Akşam, 23 Eylül 1952.
• ___________, “Milli Menfaatlere Uygun Tedbirler, Halkın Hoşuna Giden Kararlar”, Akşam, 22 Kasım 1950.
• ___________, “Partili ve Partici”, Akşam, 12 Ocak 1952.
• ___________, “Rahatsızlığın Asıl Sebebi”, Akşam, 14 Haziran 1952.
• ___________, “Demokrasinin Dayancı Yalnız Kanunlar Olabilir mi?”, Akşam, 4 Temmuz 1952.
• ___________, “Düşman Partiler Arasında Demokrasi Yaşayamaz”, Akşam, 25 Eylül 1952.
• ___________, “Bu Kin ve Düşmanlık Havası Böylece Sürüp Gidecek mi?”, Akşam, 11 Ekim 1952.
• ___________, “Yüreğimizde Yatan Aslan”, Akşam, 26 Ekim 1952.
• ___________, “Demokraside İnkılâp Olur mu?”, Akşam, 4 Kasım 1952.
• ___________, “Dünya Ne İle Meşgul, Biz Hala Nelerle Uğraşıyoruz ”, Akşam, 12 Kasım 1952.
• ___________, “Demokrat Parti Hesap Veriyor”, Akşam, 29 Kasım 1952.
• ___________, “Medeni İnsanlar Gibi Düşünüp Konuşmayı Biraz Öğrensek”, Akşam, 1 Aralık 1952.
• Türkiye Tarihi 4, Kolektif Eser, Cem Yayınevi, İstanbul, 2000.
• URAN, H., Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2008.
• UYAR, H., Tek Parti Dönemi Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yay., İstanbul, 1998.
• YALMAN, A.E., Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 2, Yayına Haz: Erol Şadi Erdinç, Pera Turizm ve Ticaret Yay., İstanbul, 1997.
• YILMAZ, E.,Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları (1946-1950), Birey Yay., İstanbul, 2008.