Türkiye’de Öğretmen Örgütlenmelerine Bir Örnek: Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 28, 307 - 328, 01.06.2014

Mustafa Şahin

Öz

Bu araştırmada köy enstitülü öğretmenlerle ilgili sorunları örgütlü olarak ilk kez gündeme getiren ve çözüm arayışlarında önemli rol üstlenmiş olan Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği’nin kuruluşu, amaçları, etkinlikleri ve çözüm önerileri ele alınmıştır. Köy enstitülü 12 öğretmen, 1949’da İzmir’in Bayındır ilçesinde bir dernek kurmuş ve kurdukları bu derneğin Ege bölgesindeki bütün köy enstitülü öğretmenleri de kapsaması için adını “Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği” olarak belirlemişlerdir. Uzun yıllar Ege bölgesinde köy öğretmenlerinin sorunlarını değişik yollarla dile getiren bu dernek, 1958 yılında Türkiye Köy Öğretmenleri Dernekleri Federasyonu’na katılmıştır. 1965 yılında kurulan Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kurulması ve söz konusu sendikanın köy öğretmenlerinin beklentilerine yanıt vereceği umulduğu için varlığına son vermiştir

Anahtar Kelimeler

Ege Bölgesi, Köy Enstitüleri, Köy Öğretmenleri, Öğretmen Dernekleri

An Example Of Teacher Organization In Turkey: Aegean Region Association Of Village Teachers

Öz

In this study, Aegean Region Village Teachers Association’s establishment, objectives, activities and solutions are discussed. Village institutes’ of issues were raised for the first time. It has undertaken an important role in the search for solutions. 12 village institutes’ teacher, an association established in 1949 in İzmir, Bayındır. This association of institutes of teachers in the Aegean Region to cover the “Aegean Region Village Teachers Association” has been called. This association for many years the problems of rural teachers in the Aegean Region have expressed in different ways. In 1958, this association has participated in the Federation of Turkey Village Teachers Association. Turkey Teachers’ Union was founded in 1965 and Turkey has been the dissolution of the Federation of Village Teachers Association

Anahtar Kelimeler

Aegean Region, Village Institutes’, Village Teacher, Teacher Associations

Kaynakça

• I. Gazeteler ve Dergiler Demokrat İzmir Gayret Tebliğler Dergisi Yeni Asır II. Kitaplar AKYAVAŞ, Halil, Toplum Kalkınması Çalışmaları, Etki Yayınları, İzmir, 2002. AKYÜZ, Yahya, Öğretmen Örgütlenmesi: Türkiye, Fransa, İsviçre’de ve Uluslararası
• Düzeyde, Ankara: 1980, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi. AKYÜZ, Yahya, Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri, 1848
• , Ankara: 1978, Doğan Basımevi. ALTUNYA, Niyazi, Türkiye’de Öğretmen Örgütlenmesi: 1908-1998, Ankara: 1998,
• Ürün Yayınları. BLACKBURN, Glenn, Western Civilization: From the Birth of Modern Science to the
• Present, New York: 1991, St. Martin’s Press Inc. BRAUN, Robert J., Teachers and Power: The Story of the American Federation of
• Teachers. New York: 1972, Simon & Schuster. COŞKUN, Feyzi, Çalışma İlişkileri Bakımından TÖB-DER, Ankara: 1999, Kültür
• Bakanlığı Yayınları. DİNÇER, Süleyman, Çitlenbik Kayayı Çatlattı, İzmir, 2002. EATON, William Edward, American Federation of Teachers, 1916-1961, Urbana:
• , Southern Illinois University Press. Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği Tüzüğü, İzmir: 1952, Anadolu Matbaası. EVREN, Sami; ERDEM, Siyami ve YILDIRIM, Cafer, Eğitim Emekçileri Tarihi,
• İstanbul: 1995, Bireşim Yayınları. GAFFNEY, Dennis, Teachers United: The Rise of New York State United Teachers.
• Albany: 2007, State University of New York Press. GÖLDAŞ, İsmail, İstanbul İlkokul Öğretmenlerinin Grevi (1920), İstanbul: 1984,
• Kardeşler Basımevi. MURPHY, Marjorie, Blackboard Unions: The AFT and the NEA, 1900–1980, Ithaca:
• , Cornell University Press. ORHAN, Ahmet, Cumhuriyet Dönemi Öğretmen Örgütlenmesi ve Hukuki
• Dayanakları (1923-1980), İstanbul: 2001, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. PARKAY, Forrest W., Social Foundations for Becoming a Teacher, Boston: 2006,
• Pearson Education Inc. TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, cilt.1, İkinci Meşrutiyet Dönemi,
• baskı, İstanbul: 1988, Hürriyet Vakfı Yayınları. III. Makaleler AKYÜZ, Yahya, “Doğuşunun Yüzüncü Yılında Türkiye’de Öğretmen
• Örgütlenmesinin İlk On yılına Bakışlar (1908-1918)”, Ankara Üniversitesi
• Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Ankara: 2009,
• Ankara Üniversitesi Basımevi ayrı basım, sayı.22, ss.1-49. CAIN, Timothy Reese, “For Education and Employment: The American
• Federation of Teachers and Academic Freedom, 1926–1941”, History of
• Higher Education Annual, volume 26 (2007), pp.67-102. NURDOĞAN, Arzu M, “Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğinde Sosyal Dayanışma
• Fikrinin Doğuşu: Muallimler Cemiyetleri (1908-1914)”, Türk Kültürü
• İncelemeleri Dergisi, Güz 2007, sayı.27, ss.65-82. UYGUN, Selçuk, “Öğretmen Örgütleri ve Çanakkale Muallimler Birliği”, Çağdaş
• Eğitim, Nisan 2009, sayı. 363, ss.18-25. YAŞAROĞLU, Ahmet Halit, “Meşrutiyetten Sonra İlk Talebe Cemiyeti-İlk
• Muallimler Cemiyeti”, Öğretmen, sayı.25-26, Kasım/Aralık 1949. IV. Tezler AKGÖL, Halim, Türkiye Öğretmenler Sendikası: 1965-1971, Ankara Üniversitesi
• Eğitim Fakültesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1981. KURT, Ali, Öğretmenlerin Sendikal Eğilimleri (Ankara Örneği), TODAİ,
• Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1994. OKÇU, Kadir, Türkiye’de Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu: 1948-1969,
• Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1981. Dernek Tüzüğü73
• Madde 1: Üyeleri arasında yardımlaşma amacıyla Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği adıyla bir dernek kurulmuştur. Siyasetle uğraşmaz. Merkezi İzmir’dir.
• Madde 2: Esas meslekleri öğretmenlik olanların hür türlü fikirsel gelişmelerine yardım etmek, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma esasları dâhilinde teşkilat kurmak ve bu suretle öğretmenlik mesleğinin yükselmesine hizmet etmektir.
• Madde 3: Menşei köy enstitüsü olup ve 18 yaşını bitirmiş bilumum öğretmen, gezici öğretmen veya başöğretmen, ilköğretim müfettişleri ile milli eğitimin diğer işlerinde görevli bulunan memurlar derneğe üye olabilirler. Bu vasıfları taşıyanlar dernekçe bastırılmış üyelik beyannamesini usule göre doldurarak kaydederler.
• Madde 4: Çıkma ay dâhil olmak üzere bütün mali mükellefiyetini yerine getiren her üye dernekten çıkabilir. Yalnız on beş gün evvel keyfiyeti yazı ile derneğe bildirmesi şarttır. Bu formaliteyi yapmayanlar dernekten çıkarılmış sayılırlar.
• Madde 5: En aşağı 15 üyesi bulunan (Ege Bölgesi dâhilinde) her yerde birer şube açılabilir. Şubeler bir Yönetim Kurulu, bir Denetleme Kurulu vasıtasıyla yönetilir. Yapacağı işler için genel merkezden alacağı yetki ile çalışır.
• Madde 6: Derneğin organları şunlardır: a) Genel Kurul, b) Denetleme Kurulu, c) Haysiyet Divanı.
• Madde 7: Şubelerin Organları: a) Genel Kurul, b) Yönetim Kurulu, c) Denetleme Kurulu.
• Madde 9: Genel Kurul toplantısı yapılmazdan on gün evvel Yönetim Kurulu toplantının yerini, gününü ve saatini, gündemini üyelere bildirmek mecburiyetindedir.
• Madde 10: Genel Kurul, aşağıdaki durumlarda olağanüstü (fevkalade) toplanabilir. a) Yönetim Kurulunun yarısından fazlasının istifası halinde, b) Derneğe kayıtlı üyelerin beşte birinin yazılı isteğiyle, c) Yönetim Kurulunun lüzum gördüğü hallerde.
• Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği Tüzüğü, İzmir: 1952, Anadolu Matbaası.
• Madde 11: Genel Kurul toplantısının idare etmek için bir başkan, bir ikinci başkan, iki de kâtip seçilir.
• Madde 12: Genel Kurul toplantısından alınacak kararlar üyelere yazı ile başkalarına da ilan tahtasında veya gazete ile bildirilir.
• Madde 14: Genel Kurulca seçilen on kişiden en fazla oy alanlardan beşi asil, beşi Yönetim Kurulunun yedek üyesi olurlar. Beş kişilik asil üyeler arasından bir başkan, bir başkan yardımcısı, bir sekreter, bir sayman ve bir veznedar seçerler.
• Madde 15: Asil üyelerden birinin başka bölgeye nakli, istifa, hastalık, ölüm veya herhangi bir sebepten dolayı dernekten ayrılması halinde yedeklerden fazla oy alan onun yerine geçirilir.
• Madde 16: Yönetim Kurulu en az ayda bir toplanır. Yönetim Kurulu başkanı lüzum görürse ayrıca da toplayabilir. Bunlara yedek üyeler de çağrılabilir. Ancak yedek üyelerin oy hakkı yoktur.
• Madde 17: Belli bir özrü olmadan üç toplantıya gelmeyen Yönetim Kurulu üyesi istifa etmiş sayılır.
• Madde 20: Kolların çalışmalarından Genel Kurula karşı Yönetim Kurulu sorumludur.
• Madde 21: Genel Kurulca seçilen altı kişinin üçü asil, üçü yedek olarak Denetleme Kurulu teşekkül eder. Ödevi, Genel Kurul adına Yönetim Kurulunun bir yıl içinde yaptığı sarfiyatın müspet vesika ve evraklara dayanıp dayanmadığını bütün gelir ve giderlerin yolunda cereyan edip etmediğini gözden geçirir. Neticeyi sene sonunda bir raporla Genel Kurula arz eder.
• Madde 22: Genel Kurulca bir yıl için seçilen Haysiyet Divanı, Yönetim Kurulunca kendisine verilecek meslektaşların haysiyetlerine ait işlerle uğraşır. Derneğin gayelerine aykırı harekette bulunan üyelerle ihtar ve önemli hallerde üyelikten çıkarma cezalarından birini verebilir. Ancak üyelikten çıkarma cezasının Genel Kurulun tasvibinden geçmesi şarttır.
• Madde 23: Dernek üyelerinin mali mükellefiyeti: a) Girerken verilecek bir defalık iki buçuk liradan az olmayan giriş parası. b) Ayda en az elli kuruş, en çok on lira arasında değişen aylık aidattan ibarettir. Altı ay içinde aylık yüklerini ödemeyenlerin üyeliği kendiliğinden kaybolur. Başka yerlere nakledilen öğretmenler gittikleri yerde ödemeğe devam ettikleri takdirde üyelikleri bakidir.
• Madde 24: Dernek üyelerinden en az on kişinin yazılı teklifi ve Yönetim Kurulunun kabulü üzerine öğretmenlik mesleğine mensup olmayan fakat talim, terbiye mevzularına karşı ilgi ve sevgi besleyen bunu eser ve hizmetleriyle belli edenler (asli üyelere yüklenen mali mükellefiyete bağlı olmak şartıyla) fahri üye olabilirler. Fahri üyeler oy hakkına malik olmaksızın Genel Kurul toplantılarına iştirak ederler. Yönetim Kurullarının teklifi ile ve Genel Kurulca kendilerine fahri üyelik verilmiş olan büyüklerden aidat istenmez.
• Madde 25: Derneğin gelirleri şunlardır: a) Giriş paraları ve aidat, b) Fertler ve teşekküllerce yapılacak bağışlar, c) Devlet, belediye ve özel idarece verilecek ödenekler, d) Yayın, müsamere, temsil, konser, çay, balo, garden parti, eşya piyangoları, gezi ve her nevi spor gösterileri hâsılatı.
• Madde 26: Derneğin masrafları: a) Dernek bina kirası, memur ve hizmetli gideri, b) Kırtasiye, ısıtma, aydınlatma, döşeme masrafları, c) 18. maddede yazılı amaçların tahakkukuna gidecek masraflardır.
• Madde 27: Herhangi bir sebep yüzünden (Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği) dağılacak olursa, derneğin bütün malları (Çocuk Sevenler Derneği’ne) terk edilir.