1950-1960 Yıllarında Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 28, 253 - 282, 01.06.2014

Vefa Kurban

Öz

Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki ilk temasların Mustafa Kemal Paşa’nın 26 Nisan 1920 tarihinde Lenin’e yazdığı mektupla başladığı söylenebilir ve bu dönem iyi komşuluk ve dostluk ilişkileriyle tanımlanabilir. Mustafa Kemal Paşa’nın vefatı, İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması, Stalin’in Türkiye’den toprak talebi ve Boğazlar rejiminde değişiklik talepleri, ayrıca Soğuk Savaş’ın da etkisiyle iki ülke arasındaki ilişkiler farklı boyut kazanmıştır.1950’li yılların başlarındaki Türk dış siyasetinin esas prensiplerini, bazı Sovyet araştırmacıları, anti-komünizm ve Sovyet karşıtlığı olarak görmekte ve bu durumu eleştirmektedirler. Stalin’in ölümünden sonra Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den bundan böyle toprak talebinde bulunmayacağını resmi bir şekilde bildirmesinin yanında, Sovyetler Birliği ile ticari anlaşmalar imzalaması, Türk ve Sovyet siyasileri arasındaki ilişkiler, karşılıklı ziyaret planları Amerika’nın da dikkatinden kaçmamıştır

Anahtar Kelimeler

Rus-Türk ilişkileri, Komünist Parti, Sovyetler Birliği, Soğuk Savaş, Hruşov, Demokrat Parti (DP), NATO

Relations Between Turkey And The Soviet Union In The 1950s And 1960s In The Turkish And Soviet Press

Öz

When we look at the relations between Turkey and the Soviet Union, , it can be seen that it went through periods of stagnation and regression. The first contacts began when Mustafa Kemal Pasha wrote a letter to Lenin and this era can be defined as one of friendship and good neighbourly relations.The death of Mustafa Kemal Pasha, the start of the Second World War, Stalin’s territorial demands from Turkey and the demand for changes in the regime of the Straits saw the relations between the two countries take on a different dimension.In the 1950s some Soviet researchers saw the principles of Turkish foreign policy as being anti-communist and anti-soviet and criticised this.In the early 1960s, Turkish foreign policy changed, this can be understood from both Soviet and Turkish press. Turkey as a NATO member followed pro-western policy. After The Soviet Union formally declared that they would no longer make formal land claims to Turkey, Turkey and The Soviet Union signed trade agreements. Political relations between Turkey and the Soviet Union developed and plans were made for visits by high-level politians.However these plans did not escape the attention of America

Anahtar Kelimeler

Turkey-Russia relations, Communist Party, Soviet Union, Cold War, Hrušov, Democratic Party, NATO

Kaynakça

• Tursii”, Pravda Gazetesi, 29.01.1952. “Privetstvennoe vıstuplenie ot Kompartii Tursii Tovarişa İ.Bilen”, Pravda
• Gazetesi, 12.06.1956. “Telegramma Gospodinu Bayaru”, Pravda Gazetesi, 29.10.1956. “Ego Prevosxoditelstvu N.Bulganinu Predsedatelu Soveta Ministrov SSSR”,
• Pravda Gazetesi, 01.11.1956. “Telegramma Ego Prevosxoditelstvu Gospodinu Marşalu Voroşilovu”, Pravda
• Gazetesi, 04.11.1956. “Telegramma Prezidenta Turetskoy Respubliki”, Pravda Gazetesi, 09.11.1956 “Obmen Telegrammami”, Pravda Gazetesi, 02.11.1957. “Blizkim Sosedyam Neobxodimo Drujit”, Pravda Gazetesi, 04.06.1958. “O Predstoyaşem Vizite v Sovetskiy Soyuz Premer Ministra Turetskoy
• Respubliki Adnana Menderesa”, Pravda Gazetesi, 12.04.1960. “Vizit Poslujit Delu Mira”, Pravda Gazetesi, 20.04.1960. “Voennıy Perevorot v Tursii”, Pravda Gazetesi, 28.05.1960. “Polojenie v Tursii”, Pravda Gazetesi, 29.05.1960. “Polojenie v Tursii”, Pravda Gazetesi, 30.05.1960. “Polojenie v Tursii”, Pravda Gazetesi, 31.05.1960. “”Sovetskiy Soyuz i Tursiya Mogut Jit V Drujbe”, Pravda Gazetesi, 03.06.1960. II. Kitaplar ACE Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, C.5, Bakü, 1981. ARMAOĞLU, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, (1914-1995), C.1-2, Alkım Yayınevi,
• İstanbul, 2011. AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam İsmet İnönü, C.3, (1950-1964), İstanbul, 1968. AYDEMİR, Şevket Süreyya, İhtilalın Mantığı ve 27 Mayıs İhtilalı, Remzi Kitabevi,
• İstanbul, 1999. BAĞCI, Hüseyin, Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 1990. BİLGE, Suat, Güç Komşuluk, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri (1920-1964),Türkiye
• İş Bankası Yayınları, Ankara, 1992. ERKİN, Feridun Cemal, Dışişlerinde 34 Yıl, Washington Büyükelçiliği, TTK
• Yayınları, C.2, Ankara, 1986. GÖNLÜBOL, Mehmet ve diğerleri, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), Ankara
• Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:279, Ankara, 1974. GÜRÜN, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953),TTK, Ankara, 1991. KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, Türkiye’nin Arap Orta Doğusuna Karşı Politikası (1945
• ), Barış Kitap, Ankara, 1972. MÜTERCİMLER, Erol - ÖKE Mim Kemal, Düşler ve Entrikalar, Demokrat Parti
• Dönemi Türk Dış Politikası, I. bsk., Alfa yayınları, İstanbul, 2004. ORAN, Baskın, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler,
• Yorumlar, cilt-1: 1919-1980, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001. SANDER, Oral, Siyasi Tarih (1918-1994), İmge Kitabevi, Ankara, 1989. SOYSAL İsmail, Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları C.2, (1945-1990), TTK, Ankara, 2000. VİLNİS – Anoviç, SSSR i Arabskie Stranı. Dokumentı i Materialı, 1917-1960, Gos.
• İzd.Pol.Lit, Moskova, 1961. TUGANOVA, O.E.Mejdunarodnıe Otnosheniya na Blijnem i Srednem Vostoke, Gost.
• İzd.Pol.Lit. Moskova, 1967. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2008. UYAR Hakkı, Türk Siyasal Yaşamında Cepheleşmelere Bir Örnek Vatan Cephesi,
• Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2012. YETKİN, Çetin, Türkiye’de Askeri Darbeler ve Amerika, 27 Mayıs, 12 Mart ve 12
• Eylül’de Amerika’nın Yeri, Ümit Yayıncılık, Ankara, 1995.
• III. Makaleler AĞAYEV, Elnur, “Atatürk’ün Vefatının Sovyet Basınında Yansıması”, Hacettepe
• Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi
• Araştırmaları Dergisi, Yıl 6, S.11, 2010. ALBAYRAK, Mustafa, “DP Hükümetlerinin Politikaları (1950-1960)”, Türkler, C.16, 2002. BENHÜR, Çağatay, “Stalin Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri”, Türkiyat Araştırmaları
• Dergisi, S.15, Konya, 2004. DRUJİLEVSKİY, S.B., “Evolutsiya Konsepsii Bezopasnosti na Srednem Vostoke
• (İran, Afganistan, Tursiya)”, Vostok, Zapad: Regionalnıe Problemı
• i Regionalnıe Podsistemı Mejdunarodnıh Otnosheniy, ROSSPEN, Moskova, 2002. EFEGİL, Ertan, “Türk-Rus İlişkileri: Bölgesel İşbirliği veya Stratejik Kazanç”, Ed.
• İdris Bal, “21.Yüzyılda Türk Dış Politikası”, Ankara Global Araştırmalar
• Merkezi, Ankara, 2006. İzvestiya Uralskogo Gosudarstvennogo Universiteta. S.2, Gumanitarnıe Nauki,
• 08.2010, No 3. JELOBTSOV, F.F. “Sovetsko-Turetskie Otnosheniya v 1950 e gg. Po Materialam
• Demokraticheskogo Ejenedelnika “Akis”, Vestnik Severo-Vostochnogo
• Federalnogo Universiteta İm. M.K.Ammosova”, Vıpusk No.1, C.5, 2008. KAMEL, Ayhan, “İkinci Dünya Savaşı’nın Bitiminden Günümüze Kadar Türk
• Rus İlişkileri”, Çağdaş Türk Diplomasisi:200 Yıllık Süreç, Sempozyuma
• Sunulan Tebliğler, TTK, Ankara, 1999. SARINAY, Yusuf, “Türkiye’nin NATO’ya Girişi”, Türkler, C.16, 2002. UMMAN, Haluk, “Orta Doğu Buhranı”, A.Ü. S.B.F.D, C.XIII, 1958. YÜCEL, M.S. “Menderes Dönemi (1950-1960)”, Türkler, C.16, 2002. İnternet Kaynakları KAMEL Ayhan, “İkinci Dünya Savaşı’nın Bitiminden Günümüze Kadar Türk
• Rus İlişkileri” http://www.dispolitika.org.tr/dosyalar/akamel_p.htm,
• (Erişim Tarihi: 27.03.2014). BAŞ, Arda, “1957 Suriye Krizi ve Türkiye”, History Studies, Volume 4/1,2012.s.89- 109. http://www.historystudies.net/Makaleler/1975160084_5-Arda%20
• Ba%C5%9F.pdf (Erişim Tarihi:21.04.2014).