THE STATUS OF INDUSTRIAL PROPERTY RIGHTS AND GERMAN WEAPON PATENTS IN THE OTTOMAN STATE DURING THE FIRST WORLD WAR

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 32, 67 - 83, 26.08.2016

Tolga Akay

Öz

Regulations on industrial property law in the Ottoman State emerged in the second
half of the 19th century. Trademark and patent registrations started with the Trademark
Regulation (“Alamet-i Farika Nizamnamesi”) of 1871 and the Patent Law of 1879. Both of
these regulations remained in force until the Ottoman State became history and, as a heritage
transferred to the Republic of Turkey, they also laid the legal foundations of industrial
property rights for a long time.

In the First World War, the Ottoman State suspended industrial property rights
against enemy states based on reciprocity. The legal rights of the allied states were maintained.
And some extraordinary measures were taken for protecting the military inventions of those
states, Germany in particular, which exported weapons to the Ottoman State. The current
study examines the industrial property rights of the arms and materials of the German
arms industry in the Ottoman State and the regulations which were made in favour of such
companies.

Anahtar Kelimeler

First World War, German Weapons, Industrial Property Rights, Patent

I. DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI DEVLETİ’NDE SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ DURUMU VE ALMAN SİLAH PATENTLERİ

Öz

Osmanlı Devleti’nde sınai mülkiyet hukuku ile ilgili düzenlemeler XIX. yüzyılın
ikinci yarısında ortaya çıkmıştır. Marka düzenlemelerini içeren 1871 tarihli Alamet-i Farika
Nizamnamesi ve patentlerin hukuki himayesini içeren 1879 yılına ait İhtira Beratı Kanunu
ile marka ve patent tescil işlemleri başlamıştır. Her iki düzenleme, Osmanlı Devleti tarihe
mal olana kadar yürürlükte kaldığı gibi Türkiye Cumhuriyeti’ne de aktarılan miraslar olarak,
uzun bir süre sınai mülkiyet haklarının temel hukuki dayanakları olmuşlardır.
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti, mütekabiliyet esasına dayanarak sınai
mülkiyet haklarını düşman devletler aleyhine askıya almıştır. İttifak halindeki devletlerin
ise hukuki haklarının devamı temin edilmiştir. Bununla birlikte başta Almanya olmak üzere
Osmanlı Devleti’ne silah ihraç eden devletlerin askeri icatlarının korunması yönünde sıra
dışı bazı önlemler alınmıştır. Bu çalışmada Alman silah sanayisinin Osmanlı Devleti’ndeki
silah ve malzemelerinin sınai mülkiyet hakları incelenerek, bu şirketler lehine yapılmış olan
düzenlemeler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Alman Silahları, Sınai Mülkiyet Hakları, Patent

Kaynakça

• BOA, BEO, Dosya No: 4298, Gömlek No: 322327, 17.Ş.1332
• BOA, HR. HMŞ. İŞO, Dosya No: 20, Gömlek No: 2, 26.KS.1332
• BOA, HR. SYS, Dosya No: 2404, Gömlek No: 29, 11.11.1914
• BOA, İ. DH, Dosya No:1261, Gömlek No: 99044
• BOA, ŞD, Dosya No: 1176, Gömlek No: 32, 1.C.1309
• Düstur, Tertib-i Evvel, Zeyl 1, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul, 1299
• Düstur, Tertib-i Sani, C. 10, Evkaf Matbaası, İstanbul, 1928
• Ticaret ve Ziraat Mecmuası, Matbaa-i Hayriye, İstanbul, 1331, S. 44-48
• Ticaret ve Ziraat Mecmuası, Matbaa-i Hayriye, İstanbul, 1331, S. 49-51
• Ticaret ve Ziraat Mecmuası, Matbaa-i Hayriye, İstanbul, 1331, 52-54
• Ticaret ve Ziraat Mecmuası, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1332, S. 55-57
• Ticaret ve Ziraat Mecmuası, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1332, S. 58-60
• Ticaret ve Ziraat Mecmuası, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1332, S. 61-63
• Meclis-i Ayan Zabıt Ceridesi, İçtima: 18, C. 1, 15 Kânunusani 1334, s. 234-235
• Meclis-i Mebusan Zabıt CerideSi, Devre 3, C. 1, İçtima 22, 18 Kânunusani 1331
• Alman Hayat-ı İktisadiyesi ve Harp, Berlin, 1915.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, Timaş, İstanbul, 2010.
• ÖNSOY, Rifat, Türk-Alman İktisadi Münasebetleri (1871-1914), Ünal Matbaası, İstanbul, 1982.
• TEKİR, Süleyman, Birinci Dünya Savaşı Kafkas Cephesi’nde Türk-Rus Mücadelesi (1914-1917), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kafkas Üniversitesi SBE, Kars, 2015.
• DEMİR, Kenan, “Osmanlı’da Ziraat Dergiciliğine Bir Bakış (1880-1923)”, Turkish Studies, 9/8 Yaz, 2014, s. 201-214.