I. DÜNYA SAVAŞI VE OSMANLI DEVLETİ’NİN GÜNDELİK HAYATINDAN KESİTLER

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 32, 133 - 167, 26.08.2016

Alev Gözcü

Öz

I. Dünya Savaşı İttifak Devletleri ve İtilaf Devletleri arasında 1914-1918 yılları
arasında gerçekleşti. Osmanlı İmparatorluğu’nun da dahil olduğu İttifak grubu savaşı
kaybetti. Bu büyük savaş sonrasında dünyanın siyasi haritası değişti. Kadim İmparatorluklar
yıkılırken; onların sınırları üzerinde yeni devletler ortaya çıktı. Bu sürecin her aşaması farklı
coğrafyalarda yaşayan toplumlar açısından son derece sancılı oldu. Savaşın geçtiği her
coğrafyada hem cephede hem de cephe gerisinde insanlar; ölüm, hastalık, sakatlık, hayat
pahalılığı, açlık… vb. sorunlarla başa çıkmaya çalıştı. Osmanlı Devleti de girdiği bu son savaşta
maddi ve manevi tüm unsurlarını savaşa seferber etti. Devlet, askeri ve sivil vatandaşlarıyla
koşulları son derece ağır bir sınava tabi tutuldu. Ülkede bozulan ekonomiyle birlikte sosyal
hayatta bir çözülüş ortaya çıktı. Savaş yıllarında en temel tüketim maddelerinin temin edilmesi
halk için neredeyse imkansız hale geldi. Ekonomik koşulların ağırlığı toplumun değerlerinde
erozyon yaşanmasına neden oldu. Savaşla birlikle yaşamak özellikle de sade insan için son
derece zor bir hal aldı.
Bu makalede özellikle I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı toplumunun gündelik yaşamda
karşılaştığı sorunlar üzerinde durulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Savaş, Açlık, Buhran, Hayat Pahalılığı

ASPECTS OF DAILY LIFE FROM FIRST WORLD WAR AND OTTOMAN EMPIRE

Öz

The First Word War took place in 1914-1918 between the Central Powers and the
Allied Powers. Including also the Ottoman Empire, the group of Central Powers lost the war.
The political map of the world was changed following this big war. While the ancient empires
were declined, new countries were established on their lands. Every phase of this process was
very painful for the societies living on different geographies. On every geography touched by
the war, the people tried to deal with problems such as death, diseases, disabilities, high cost of
living, hunger, etc. both on the front line and behind the front. The Ottoman Empire also used
its every material and nonmaterial means during this war which was its last war. The empire
was subjected to a very severe war with its army and private citizens. The disorganization appeared in the social life in addition to the damaged economy. It became almost impossible
of the people to find the most basic consumption goods during the war. The severity of the
economic conditions caused erosion in the values of the society. Living together with the war
became an extremely difficult occupation particularly for the common people.
This article will particularly dwell on the problems encountered in daily life by the
Ottoman society during the First World War.

Anahtar Kelimeler

War, Hunger, Depression, High Cost of Living

Kaynakça

• BOA., DH.İ. UM., 98/ 1, 2 Ra, 1334
• BOA.,DU.İ.UM., E-18/96, 26 L, 1334
• BOA., DH.İ.UM., E-27/ 35, 11 R, 1335
• BOA., DH.İ.UM., E-108 / 35, 8 N, 1335
• Safiye Kıranlar, “Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914- 1923)” İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilimdalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2005.
• Sami Korkmaz, “Birinci Dünya Savası Yıllarında Balıkesir’de Sosyal Hayat”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilimdalı, Balıkesir,2006, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, E.T.01.02.2015.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri Cilt:2 (1915-1919)Kaynak Yay., İstanbul, 2003.
• Atatürk’ün Hatıra Defteri(Yayıma Haz: Şükrü Tezer) TTK, Ankara, 1972.
• Alb.Abdülkadir Demirtaş Alp’in Anıları- Balkan Savaşlarından Atatürk’ün Çankaya Muhafızlığına(Yay. Haz. Kemal Arı), Yeni Önder Matbaası, İzmir, 2003.
• Alexander Aaronsohn, Türk Ordusuyla Filistin’de: Bir Yahudi Askerin I. Dünya Savaşı Notları, Selis Kitabevi, İstanbul,2003’den aktaran Nejat Akar, I. Dünya Savaşında Çocuklar, Çınar Basım, İstanbul, 2014.
• Ali Cevat Borçbakan’ın Hatıraları(Yayına Haz: Saime Yüceer), Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa, 2005.
• Bahaeddin Demir Aydın, Muhacir olmak da varmış. Rumelili Bir Kalem Efendisinin Anıları, Hazırlayanlar: Figen Taşkın, Mustafa Yeni, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul,2013’den aktaran Nejat Akar, I. Dünya Savaşında Çocuklar, Çınar Basım, İstanbul, 2014.
• Bela Horvath, Anadolu 1913,Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2010.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi’nde Sağlık Hizmetleri, (Yayına Haz., Özlem Demireğen- Alev Keskin- Fatma İlhan) Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yay., Ankara, 2011.
• Bir Doktorun Harp ve Memleket Anıları,(Derleyen, Metin Özata) , Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yay., Ankara, 2009.
• Bülent Şener, “Avrupa Kıtası Açısından Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları”, 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı (Ed.Ümit Özdağ), Kripto Yay., Ankara, 2014.
• Cemal Paşa, Hatıralar, (Haz. Alpay Kabacalı), Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2010.
• Duncan Hill, The Great War A Pictorial History, Atlantic Publishing, U.K, 2013 .
• Dr. Harry Stuermer, Birinci Dünya Savaşında İstanbul- Ahlaki ve Siyasi Tetkikler Almanlar ve Jön Türkler, (Çev.Ömer Öztürk), Yaba Yay., İstanbul, 2012.
• Drama’dan Sina-Filistin’e Savaş Günlüğü (1917-1918) Sami Yengin (Yayına Hazırlayanlar Ahmet Tetik - Sema Demirtaş - Ayşe Seven Genelkurmay Atase Başkanlığı, Ankara, 2007.
• Dünya Tarihi, NTV Başvuru Kitapları, (Editör: Derya Tulga), İstanbul, 2012.
• Erich Ludendorff, Birinci Dünya Savaşı’nda Gördüklerim ve Yaşadıklarım, Dün Bugün Yarın Yay., İstanbul, 2014 .
• Ertan Gökmen, “Batı Anadolu’da Çekirge Felaketi (1850-1915)”, Belleten, Cilt: LXXIV-Sayı:269, Nisan 2010.
• Faik Tonguç, Birinci Dünya Savaşı’nda Bir Yedek Subayın Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 1999,s.47-48’den aktaran Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi’nde Sağlık Hizmetleri, (Yayına Haz., Özlem Demireğen- Alev Keskin- Fatma İlhan)Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yay., Ankara,.2011.
• Falih Rıfkı Atay, Çankaya, Pozitif Yay., İstanbul, 2004.
• Falih Rıfkı Atay, Zeytindağı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1970.
• Fevzi Çakmak-Eren Akçiçek, “Böceklerin besin kaynağı olarak kullanılmasına bir örnek: Çekirgeler”, Yemek ve Kültür Dergisi, Çiya Yay., Sonbahar 2012, Sayı 30.
• Hasan Babacan- Servet Avşar, “Birinci Dünya Savaşında İaşe Meselesi ve Talat Paşa”, Prof. Dr. Yavuz Ercan’a Armağan Kitabı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
• Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2010.
• Ian Lyster, Osmanlıların Arasında- Birinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Günlükler, Doğan Kitap, İstanbul, 2013.
• İlber Ortaylı, “100. Yılında Birinci Cihan Harbi”, 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı (Ed.Ümit Özdağ), Kripto Yay., Ankara, 2014.
• İzzeddin Çalışlar, On Yıllık Savaş- Org. İzzettin Çalışlar’ın Not Defterlerinden Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, (Ed.Özlem Çekmece) Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 1993.
• J.M. Roberts, Dünya Tarihi 18. Yüzyıl ve Sonrası… II. Cilt, (Çev: İdem ErmanTansu Akgün), İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 2013.
• Josef Rietveld, 1914-1918 in Bilderen-in pictures-en images-per immagini, Viyana, 2013.
• Limon von Sanders ,Türkiye’de beş yıl, (Çev: Eşref Bengi Özbilen), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2010.
• Lokman Erdemir, “I. Dünya Harbi’nin İstanbul’da Sosyal Hayata Etkisi”, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti (Editörler: Ali Arslan- Mustafa Selçuk), Kitabevi, İstanbul, 2015.
• Margaret MacMillan, Barışa son veren Savaş, (Çev: Belkıs Çorakçı Dişbudak), Alfa Yay., İstanbul, 2014.
• Mary Elisabeth Cox, “War, Blockades, and Hunger: Nutritional Deprivation of German Children 1914-1924”, University of Oxford Discussion Papers in Economic and Social History, Number 110, February 2013.
• Mehmet Beşikçi, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2015.
• Mehmet Temel, İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, Kültür Bakanlığı yay., Ankara, 1998.
• Michael S.Neilberg, Savaş, (Çev:Mehmet Tanju Akad), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2011.
• Mustafa Aksakal, Harb-i Umumi Eşiğinde: Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.,İstanbul, 2010.
• Nüzhet Sabit, İaşe’de Kırkbeş Gün(Mütareke Devri İaşe Umum Müdürlüğü Hatıraları),( Yayına Hazırlayan Cüneyd Okay),Doğu Kitabevi, İstanbul, 2014.
• Pierre Renouvin, I. Dünya Savaşı ve Türkiye 1914-1918, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2004.
• Refik Koraltan, Tek Parti Devrinden 27 Mayıs İhtilali’ne Demokratlar DP’nin Kurucusu Anlatıyor (Yayına Hazırlayan: Kamil Maman), Timaş Yay., İstanbul, 2013.
• Safiye Kıranlar, “Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914- 1923)” İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2005.
• Sami Korkmaz, “Birinci Dünya Savası Yıllarında Balıkesir’de Sosyal Hayat”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilimdalı, Balıkesir,2006, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,.E.T.01.02.2015.
• Savaştaki İmparatorluklar 1911-1923, Derleyen: Robert Gerwarth/Erez Manela (Çev: Gül Çağalı Güven)İletişim, İstanbul, 2016.
• Suraiya Faroqhi, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul,2012
• Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938 III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1999.
• Vedat Eldem, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomisi, TTK, Ankara,1994.
• Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılap Tarihi Cilt /III, Kısım/IV, Atatürk Kültür , Dil ve Tarihi Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1991.
• Zafer Toprak, Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Doğan Kitap, İstanbul, 2012.