TURKISH INDUSTRIY EXHIBITION IN ISTANBUL DURING ARMISTICE ERA

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 32, 243 - 287, 26.08.2016

Serkan Tuna

Öz

One of the developments in capital Istanbul during armistice era was the Turkish
industry exhibition held by Turkish Hearth and which was accessible between October
1st - November 6th 1919. In the exhibition official launch of which was made by Ottoman
Prince Abdülmecid Efendi, mainly the pieces of arts made by craftsmen and institutions in
Istanbul in small and large industry fields were demonstrated. Through the exhibition the
aim was to introduce the industrial pieces of art in various fields to public and at the same
time to give a modern community impression about Turks to occupying forces which were
named as guests. While the total number of participation was 70, 51 of participants consisted
of craftsmen and 18 of them consisted of various institutions. Another participation was
from the media under the name of Sanayi Mecmuasi (Industry Magazine). Despite of the intensive political atmosphere of the era, the developments related with Turkish Industrial
Exhibition took place on Istanbul media to an extent and was especially followed with interest
by Istanbul community. It is possible to evaluate Turkish Industry Exhibition as a successful
initiative except the fact that the emphasis was laid on industrial products produced in
Istanbul. Through the exhibition awareness was raised in public about industry sector and
also it was emphasized that Turks are a modern community.

Anahtar Kelimeler

Turkish Hearth, Industry, Exhibition, Armistice, İstanbul

MÜTAREKE İSTANBUL’UNDA TÜRK SANAYİ SERGİSİ

Öz

Mütareke döneminde başkent İstanbul’da yaşanan gelişmelerden biri, Türk Ocağı
tarafından düzenlenip 1 Ekim-6 Kasım 1919 tarihleri arasında açık kalan Türk Sanayi
Sergisi’dir. Resmî açılışı Veliahd Abdülmecid Efendi tarafından yapılan sergide, ağırlıklı
olarak İstanbul’daki sanatkâr ve kuruluşların küçük ve büyük sanayi alanındaki eserleri
sergilenmiştir. Sergi aracılığıyla çeşitli alanlardaki sanayi eserlerinin kamuoyuna tanıtılması
amaçlanmış ve aynı zamanda ülkede “misâfir” olarak adlandırılan işgalci güçlere Türklerin
“medenî” bir toplum olduğu mesajı verilmeye çalışılmıştır. Sergiye toplam 70 katılım
sağlanırken, bunların 51’ini sanatkârlar 18’ini de çeşitli kuruluşlar teşkil ediyordu. Bir diğer
katılım ise, Sanayi Mecmuası adıyla yayın dünyasından gerçekleşmiştir. Dönemin yoğun
siyasî atmosferine rağmen, Türk Sanayi Sergisi’ne yönelik gelişmeler İstanbul basınında belirli
bir ölçüde yer almış ve sergi özellikle İstanbul halkı tarafından da ilgi görmüştür. Türk Sanayi
Sergisi’ni, İstanbul’daki sanayi ürünlerine ağırlık verilmesi gibi bir eksiklik dışında başarılı
bir girişim olarak değerlendirmek mümkündür. Sergi aracılığıyla, kamuoyunda sanayi
sektörüne yönelik ilgi uyandırıldığı gibi, Türklerin “medenî” bir toplum olduğu düşüncesine
de vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Ocağı, Sanayi, Sergi, Mütareke, İstanbul

Kaynakça

• T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, (BOA)
• İradeler Dosya Usulü, (İ.DUİT), Dosya No: 116, Gömlek No: 33,
• İ.DUİT, Dosya No: 120, Gömlek No: 29,
• İ.DUİT, Dosya No: 121, Gömlek No: 6,
• Bâb-ı Âli Evrak Odası, (BEO), Dosya No: 4460, Gömlek No: 334489,
• BEO, Dosya No: 4478, Gömlek No: 335804,
• BEO, Dosya No: 4536, Gömlek No: 340189,
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları, (MV), Dosya No: 247, Gömlek No: 5,
• MV, Dosya No: 247, Gömlek No: 72,
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi, (MF. MKT), Dosya No:1239, Gömlek No: 27,
• MF. MKT, Dosya No:1231, Gömlek No:45,
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye, (DH.EUM, 6. Şb.), Dosya No: 43, Gömlek No: 20,
• Şûra-yı Devlet, (ŞD), Dosya No: 3150, Gömlek No: 44, (Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslâmiyesi 1333 Senesi Raporu),
• Sadaret Divân-ı Hümâyûn Mukavelename (A.DVN.MKL), Dosya No: 63, Gömlek No: 9.
• Alemdâr
• İfhâm
• İkdâm
• İleri
• İstiklâl
• Memleket
• Peyâm
• Takvîm-i Vekayi
• Tarîk
• Tasvir-i Efkâr
• Türk Dünyâsı
• Vakit
• Yenigün
• AKGÜN, Seçil Karal ve Murat Uluğtekin, Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Ankara, 2002.
• ÇAPA, Mesut, Kızılay [Hilâl-i Ahmer] Cemiyeti (1914-1925), Türk Kızılay Derneği Yayınları, Ankara, 2009.
• ÇAKIR, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 3. b., Metis Yayınları., İstanbul, 2011.
• DUMAN, Hasan, Başlangıcından Harf Devrimine Kadar Osmanlı-Türk Süreli Yayınlar ve Gazeteler Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu (1828-1928), II. Cilt, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara, 2000.
• GÜRAN, Tevfik, 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2014.
• KARAKIŞLA, Yavuz Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda Savaş Yılları ve Çalışan Kadınlar, Kadınları Çalıştırma Cemiyeti (1916-1923), İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• Memalik-i Osmaniye’de Osmanlı Anonim Şirketleri, Ticaret ve Ziraat Nezareti, Haz. Ramazan Balcı ve İbrahim Sırma, İstanbul Ticaret Odası Ekonomik ve Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul, 2012.
• ÖNSOY, Rifat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1988.
• TOPRAK, Zafer, Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, Doğan Kitap, İstanbul, 2012.
• TUNÇ, Şafak, Tophâne-i Âmire ve Osmanlı Devletinde Top Döküm Faaliyetleri, Başak Kitap, İstanbul, 2004.
• Türk Sanayi Sergisi Kataloğu, Türk Dünyâsı Matbaası, İstanbul, 1335.
• Türkçe Sözlük, 11. b., Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• AKCAN, Erol, “Balkan ve Birinci Dünya Harbi Yıllarında Müdafaa-i Millîye Cemiyeti”, Tarihin Peşinde, S. 13 2015, ss.161-183.
• AKGÜN, Seçil Karal, “Cumhuriyet Duyurulurken Geride Bırakılamayan Bir Kurum: Hilal-i Ahmer Cemiyeti”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Vol 39, No 1, Nisan 2012, ss.111-136.
• AYDOĞAN, Erdal, “Paramiliter Bir Kuruluş Olan Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti’nin Kuruluşu ve I. Dünya Savaşı’nda Bazı Çalışmaları”, The Establishment of Anatolia Defence and National Community a Paramiliter Organisation and Some Works in the First World War, Atatürk Dergisi, (Journal Of Atatürk), C.III, S.3, Ocak 2003, ss.67-75.
• ÇAKIR, Serpil, “XX. Yüzyılın Başında Kadın ve Aile Dernekleri ve Nizamnâmeleri”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, III. Cilt, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., No: 71, Ankara, 1992, ss.988-1012.
• GÜNERGUN, Feza, “İmâlât-ı Harbiye Usta Mektebi ve Osmanlı Askeri Sanayi Kurumlarında Mesleki ve Teknik Eğitim Üzerine Notlar”, Prof. Dr. Mübahat Kütükoğlu’na Armağan, Ed. Zeynep Tarım Ertuğ, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyet Tarihi Anabilim Dalı, 2006, ss.470-492.
• GÜRAN, Tevfik, “Feshâne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul, 1995, ss.426-427.
• KESKİN, Candaş, “I. Dünya Savaşı ve Sonrası Türkiye’de Kültür Sanat Ortamı ve Türk Resmi”, Akademik Bakış, C. 7, S. 14, Yaz 2014, ss.263-279.
• NUHOĞLU, Hidayet N., “Dârüleytam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1993, s.521.
• TOPRAK, Zafer, “Tanzimat’ta Osmanlı Sanayii”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, ss.1345-1347.
• TOPRAK, Zafer, “Sanayiden ve Emekten Yana Bir Dergi: Sanayi Mecmuası”, Toplumsal Tarih, S. 253, Ocak 2015, ss.72-82.
• ÇELİK, Kürşat, Osmanlı Hâkimiyetinde Beyrut (1839-1918), Yayımlanmamış Doktora Tezi, T.C. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Elazığ, 2010.