THE APPROACH OF PATRIARCH MELETIOS DURING THE LAUSANNE NEGOTIATIONS RELATED WITH PATRIARCHATE ISSUE AS REFLECTED TO GREEK SOURCES

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 33, 105 - 134, 13.01.2017

Nilüfer Erdem

Öz

The Cretan mason Meletios Metaxakis sitted to Patriarchate throne with support of

Venizelos and his supporters in February, 1922. He has demonstrated behaviors that support

the desires of the Helens, but he changed his attitudes with the Mudanya Armistice. Meletios

was panicked and he sent to Lausanne, Patriarchate representatives to advise the Greek

delegation also asked from Orthodox states to support the Patriatchate during the peace negotiations. After the thesis of the Turkish delegate at Laussane to take the Patriarchate out

of Turkey, the future of the Patriarchate has been discussed in details by the Fener society.

The position of the Meletios get worse after the declaration of the Greek Government, that the

resignation of him can be accepted with the condition of remain the Patriarchate in Istanbul

and for the improvement of the Turkish-Greek relations. Meletios has said his opinion that

the Patriarchate can be moved to Greece and for this he pointed the city Thessaloniki. At the

begining he resisted the suggestios about his resignation, but he forced to resign after the same

opinion of Venizelos. At the article the attitude of Maletios has been examined according to

Greek sources during the Lausanne Peace negotiations.

Anahtar Kelimeler

Meletios Metaxakis, Patriarchate, Fener, Helen, Greek, Lausanne, Orthodox

LOZAN GÖRÜŞMELERİ SIRASINDA PATRİKHANE MESELESİ KARŞISINDA PATRİK MELETİOS’UN YUNAN KAYNAKLARINA YANSIYAN YAKLAŞIMI

Öz

Giritli mason Meletios Metaksakis, 1922 yılı Şubat’ında Venizelos ve taraftarlarının

desteği ile Patriklik tahtına oturmuştur. Helenlerin emellerini destekleyen davranışlar

ortaya koymuş, ancak Mudanya Mütarekesi ile birlikte tutum değiştirmiştir. Paniklediği

hissedilen Meletios, Yunan heyetine danışmanlık yapmak üzere Lozan’a Patrikhane

temsilcileri gönderdiği gibi, Ortodoks devletlerden de barış görüşmelerinde Patrikhane’yi

desteklemelerini istemiştir. Lozan’daki Türk heyetinin Patrikhane’nin Türkiye dışına

çıkarılması tezini ileri sürmesi ile birlikte Patrikhane’nin geleceği mevzuu Fener çevrelerince

enine boyuna tartışılmıştır. Yunan Hükümeti’nin, Patrikhane’nin İstanbul’da kalması

koşuluyla Türk-Yunan ilişkilerinin iyileşmesi adına istifasını kabul edilebilir addetmesi

Meletios’un konumunu daha da güçleştirmiştir. Meletios Patrikhane’nin Yunanistan’a

taşınabileceği görüşünü dile getirmiş ve bunun için Selanik’i işaret etmiştir. Önceleri istifası

konusunda yapılan telkinlere direnmiş, fakat Venizelos’un da bu yönde kanaat belirtmesi

üzerine istifa etmek zorunda kalmıştır. Makalede Yunan kaynaklarından yararlanılarak,

Lozan’da barış görüşmelerinin yürütüldüğü dönemde Meletios’un tavrı irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Meletios Metaksakis, Patrikhane, Fener, Helen, Rum, Yunan, Lozan, Ortodoks

Kaynakça

• Atina Venizelos Arşivi
• 173_030_013
• 173_030_85
• 173_29_142
• 719_01_183
• 719_01_184
• 719_01_185
• 719_01_181
• 719_01_182
• 173_318_60
• 173=034_031
• 173_355_45
• 173_035_14
• 173_035_15
• 173_036_50
• 173_039_33
• 173_039_34
• 173_039_39
• 173_039_40
• 173_039_45
• 173_039_61
• 173_040_008
• 173_356_36
• 173_040_024
• 173_321_45
• 173_040_036
• 173_040_47
• 173_040_55
• 173_040_88
• 173_040_089
• Makedonia
• Embros
• Skrip
• ANZERLİOĞLU, Yonca, Karamanlı Ortodoks Türkler, 2. Baskı, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2009.
• ATALAY, Bülent, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasî Faaliyetleri (1918- 1923), Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul, 2001.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırmaları Merkezi Yayını, Ankara, 2006.
• ERDEM, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı (1919-1923), Derlem Yayınları, İstanbul, 2010.
• GONATAS, Stilianos Ep., Apomnimonevmata, Athina, 1958.
• İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, Kitap: 2, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1987.
• MACAR, Elçin, Cumhuriyet Döneminde Rum Patrikhanesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• MAMALOS, Georgios Spiridon P., To Patriyarhiyo Konstantinupoleos Kata Tin Periodo 1918-1972, Ekdosis Ant. N. Sakkula, Athina, 2011.
• MERAY, Seha L., Lozan Barış Konferansı – Tutanaklar, Belgeler, Takım: 1, Cilt: 1, Kitap: 1, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1969.
• NUR, Rıza, Hayat ve Hatıratım, C. 2, İşaret Yayınları, İstanbul, t.y.
• PRUKAKİS, Haralambos Hr., Eleftherios K. Venizelos, Ekdosis Parisianu Epistimonikes, Athina, 2002.
• PSOMİADİS, Haralambos İ., İ Telefteya Fasi Tu Anatoliku Zitimatos, Ekdosis Efesos, Athina, 2004.
• SPİRİDONOS, G. L., Polemos Ke Eleftheria – İ Mikrasiatiki Ekstratia Opos Tin İda, Ekdosis İ. Zavra – Afon Vasiliu, Athina, 1957.
• VAMVAKAS, Petros K., Peri Tin Apeleftherosin Tis Dithikis Thrakis, Ekdosis İyapetos, Athina, 1986.
• VENTİRİS, Yorgos, İ Ellas Tu 1910-1920, T. 2, Ekdosis İkaros, Athina, 1970.
• YILDIRIM, Seyfi & SOFUOĞLU, Adnan, Siyasi Faaliyetleriyle Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul Rum Patrikhanesi, KÖKSAV Yayınları, Ankara, 2010.
• BRAYT, Nikos, “Me Ton Patriyarhin İs To Agion Oros”, Makedonia, 21. 07. 1923, s. 1.
• BRAYT, Nikos, “Me Ton Patriyarhin İs To Agion Oros”, Makedonia, 22. 07. 1923, s. 1.
• BRAYT, Nikos, “Me Ton Patriyarhin İs To Agion Oros”, Makedonia, 23. 07. 1923, s. 1.
• BRAYT, Nikos, “Me Ton Patriyarhin İs To Agion Oros”, Makedonia, 24. 07. 1923, s. 1.
• ERDAL, İbrahim, “Türk Basınına Göre Patrikhane Konusu ve Patrik Araboğlu’nun İhracı Meselesi”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 33-34, Ankara, 2004, ss. 33-49.
• ERDEM, Nilüfer, “Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu’da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik Faaliyetler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XIV, S. 29, İzmir, 2014, ss. 97-140.
• ÜÇÜNCÜ, Uğur, “Fener Rum Patriği IV. Meletius’un İstanbul’dan Çıkarılması”, Tarih Okulu Dergisi, Y. 7, S.19, İzmir, 2014, ss. 197-232.
• YALÇIN, Emrullah, “Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Ekümenikliği Tartışmaları ve Gerekçeler”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 50, Ankara, 2012, ss. 479-514.
• ZERVUDAKİS, Aleksandros, “İ Diyasimi Tektones: Meletios Metaksakis”, Tektoniko Deltio, A. 71, İyanuarios – Februarios 1967, ss. 25-50.
• NANAKİS, A. Stavros, İ Hiriya Tu İkumeniku Thronu Ke İ Eklogi Tu Metaksaki 1918-1922, Aristotelio Panepistimio Thessalonikis, Sholi Theologiki, Tmima Theologias, Didaktoriki Diatrivi, Thessaloniki, 1988.
• Egkiklopedia 2002
• “Meletios Metaksakis”, http://el.wikipedia.org, [Erişim: 06.06.2015]
• “O İkumenikos Patriyarhis Meletios Metaksakis (1871-1935)” http://www.hsir.org/Theologu_el/3a4013MeletiosMetaksakis.pdf [Erişim: 09.09.2015]
• “Patriarhis Meletios Metaksakis & E. Venizelos” http://neataksi.blogspot.com.tr [Erişim: 06.06.2015]
• “TBMM Gizli Celse Zabıtları, C. 28, 2. İnikat, 3. Celse” [Erişim: 22.10.2015]
• http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/TUTANAK/GZC/do1/CILTo1/ gzc01001002.pdf