MENTEŞE (RHODES, DODECANESE AND MEIS) ISLANDS IN THE PERIOD OF SECOND WORLD WAR

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 34, 279 - 318, 08.09.2017

Yeter Mengeş

Öz

Menteşe Islands which is located in southwest cost off Turkey in the Aegean Sea,

has great importance as outpost in defending Anatolia against threats that may come from

the west and the south. Throughout the history sovereignty of these islands has always been

having a strategic priority for the security of Anatolia. These islands, islets and rocks, which

have sprinkled in a manner very close case each spread out in front of the main land of Turkey,

after spending 400 years of Turkish domination, occupied by the Italians and then after the

Second World War have passed into the hands of Greece. In this context, the aforementioned

islands situation in the Second World War in the output process from Turkish domination is

emerging as an important milestone.

Anahtar Kelimeler

Aegean Sea, Menteşe Islands, Aegean Islands, Sovereignty

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA MENTEŞE (RODOS, 12 ADA VE MEİS) ADALARI

Öz

Ege Denizi’nde Türkiye’nin güneybatısında yer alan Menteşe Adaları, Anadolu’nun

batı ve güneyden gelebilecek tehditlere karşı savunulmasında ileri karakol olarak büyük

öneme sahiptir. Bu adaların egemenliği, tarih boyunca daima Anadolu’nun güvenliği için

stratejik bir önceliğe haiz olmuştur. Türkiye ana karasının önünde yayılmış bir şekilde birbirine

oldukça yakın bir durumda serpilmiş olan bu ada, adacık ve kayalıklar, 400 yıldan fazla Türk

egemenliğinde kaldıktan sonra öne İtalyanlar tarafından işgal edilmiş ve daha sonra İkinci

Dünya Savaşı ertesinde Yunanistan’ın eline geçmiştir. Günümüzde Ege Denizi’nde Türkiye

ve Yunanistan arasında bir çok sorun yaşanmaktadır. Bu bağlamda Menteşe Adaları’nın Türk

hakimiyetinden çıkışı sürecinde İkinci Dünya savaşındaki durumu önemli bir merhale olarak

dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ege Denizi, Menteşe Adaları, Ege Adaları, Egemenlik

Kaynakça

• Akşam
• Anadolu
• Ayın Tarihi
• Belleten
• Cumhuriyet
• Haber
• Milliyet
• OTAM (Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi) Dergisi
• Silahlı Kuvvetler Dergisi
• Son Havadis
• Son Telgraf
• Tan
• Tercüman
• Türk Kültürü Dergisi
• Ulus
• Vatan
• Yeni Asır
• Yeni Sabah
• TBMM Zabıt Cerideleri
• ARCAYÜREK, Cüneyt, İkinci Dünya Savaşı ve İki Cephede Türkiye, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2010.
• AKŞİN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, TTK Yay., Ankara, 1991.
• BALDUCCİ, Hermes, (Çev.Celâlettin Rodoslu), Rodos’ta Türk Mimarisi, 2. Baskı, TTK yay., Ankara, 1987.
• BARUTÇU, Faik Ahmet, Siyasi Anılar,(1939-1954), Milliyet yay., İstanbul,1977.
• BASTIYALI, Mehmet, Rodos ve Onikiadalar Tarihi, Arkadaş Matbaacılık, İzmir, 1999.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C.II, Kısım.III,Paylaşmalar, TTK yay., Ankara, 1983.
• BİLGE, Suat, Güç Komşuluk, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri, 1920-1964, Türkiye İş Bankası Kültür yay., Ankara, 1992.
• CARTİER, Raymond, 2. Dünya Savaşı, C.II , Meydan Gazetecilik yay., İstanbul, 1975.
• ÇELEBİ, Mevlüt, Milli Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, AAM yay., Ankara, 2002.
• ÇELİKKOL, Zeki, Rodos’taki Türk Eserleri ve Tarihçe, 2. Baskı, TTK yay., Ankara, 1992.
• ÇELİKKOL, Zeki, İstanköy’de Türk Eserleri ve Tarihçe, TTK yay., Ankara, 1990.
• DENNISTON, Robin, (Çev: Sinan Gürtunca), Churchill’in Gizli Savaşı, Diplomatik Yazışmalar, İngiliz Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye, 1942-1944, Sabah Kitapları, İstanbul, 1998.
• DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul, 1994.
• ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C.I, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi yay.,Ankara, 1953.
• ERİNÇ, Sırrı, YÜCEL, Talip, Ege Denizi,Türkiye ile Komşu Ege Adaları, 2.Baskı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yay., Ankara, 1998.
• ERKİLET, H. Pamir, 2. Cihan Harbi ve Türkiye, C.I, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1945.
• ERKİN, Feridun Cemal, Dışişlerinde 34 Yıl, Anılar Yorumlar, C.I, 2.Baskı , TTK yay.,Ankara, 1987.
• Franz Von Papen’in Anılarından, (Der.Necip Azakoğlu), Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2015.
• GÖNLÜBOL Mehmet, SAR Cem, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası, (1919- 1938), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 1997.
• GÜRÜN, Kâmuran, Savaşan Dünya ve Türkiye, C.III, 1939-1945,Tekin Yayınevi, İstanbul, 2000.
• GÜRÜN, Kâmuran,Türk-Sovyet İlişkileri, (1920-1953), 2. Baskı,TTK yay., Ankara, 2010.
• SSCB Dışişleri Bakanlığı, İkinci Dünya Savaşında Stalin, Roosevelt ve Churchill’in Türkiye Üzerine Yazışmaları, (Çeviren: Levent Konyar ) Cumhuriyet yay., İstanbul, 2000.
• HAYTA, Necdet, 1911’den Günümüze Ege Adaları Sorunu, AAM yay., Ankara, 2015.
• İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, 2. Kitap, Bilgi yayınevi, Ankara, 1987.
• KABAAĞAÇLI, Cevat Şakir, (Halikarnas Balıkçısı), (Yay..Haz.Şadan Gökovalı), Hey Koca Yurt, 6. Baskı, Bilgi yayınevi, Ankara, 2001.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğu İlk Nüfus Sayımı, 1831, Başvekâlet İstatistik U.M. Neşriyatı: No. 195, Ankara, 1943.
• KESER, Ulvi, Yardım Et Komşu; İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Yunanistan’a Yardım Faaliyetleri, Kıbrıs Türk Kültür Derneği yay.,Ankara, 2005.
• KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi, C.II, 6. Baskı, İletişim yay., İstanbul, 2013.
• KODAMAN, Bayram (Yay. Haz), 1897 Türk-Yunan Savaşı (Tesalya Tarihi), TTK yay., Ankara, 1993.
• CIANO, Galeazzo, Kont Ciano’nun Hatıraları, (Çev.Zübeyir Aker), Vatan Matbaası, İstanbul, 1946.
• KURMUŞ, Orhan, Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, 2.Baskı, Yordam Kitabevi yay.,İstanbul, 2012.
• KURUMAHMUT, Ali (Yay.Haz.), Ege’de Temel Sorun, Egemenliği Tartışmalı Adalar, TTK yay., Ankara, 1998.
• KURUMAHMUT Ali, BAŞEREN, Sertaç Hami, Ege’de Gri Bölgeler, Unutul(may) an Türk Adaları,TTK yay.,Ankara, 2004.
• KÜÇÜK, Cevdet, “Ege Adalarında Türk Egemenliği”, Ege’de Temel Sorun Egemenliği Tartışmalı Adalar, (Yay.Haz.Ali Kurumahmut), TTK yay., Ankara, 1998.
• MANSEL, Arif Müfid, Ege ve Yunan Tarihi, 6. Baskı, TTK yay.,Ankara, 1995.
• MUMCU, Uğur, Kırkların Cadı Kazanı, 22.Baskı, Umag Vakfı yay., İstanbul, 1990.
• ÖNDER, Zehra, (Çev.Leyla Uslu), İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası, Bilgi yayınevi, Ankara.
• PARKER, R.A.C., (Çeviren: Müfit Günay), II. Dünya Savaşı, 2. Baskı, Dost yay., Ankara, 2009.
• SAKA, Mehmet, Ege Denizinde Türk Hakları, Hareket yay., İstanbul, 2002.
• SANDER, Oral, Siyasi Tarih, 1918-1994, 21.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2012.
• SEVİM Ali, MERÇİL, Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK yay.,Ankara,1995.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, C.I, (1920-1945), 3. Baskı,TTK yay., Ankara, 2000.
• ŞİMŞİR, Bilâl, Ege Sorunu Belgeler, C.I, (1912-1913), 2. Baskı, TTK yay., Ankara, 1989.
• ŞİMŞİR, Bilâl, Ege Sorunu Belgeler, C.II, (1913-1914), 2. Baskı, TTK yay., Ankara, 1989.
• ŞİMŞİR, Bilâl, Lozan Telgrafları, C.I, 1922-1923, TTK yay, Ankara, 1990.
• TAŞKIRAN, Cemalettin, On İki Ada Hatalı Kararlar, Acı Kayıplar, 4. Baskı, Babıali Kültür yay., İstanbul, 2010.
• TEPEDELENLİOĞLU, Nizamettin Nazif, Ordu ve Politika, Bedir yay., İstanbul, 1967.
• Gn.Kur.ATASE Bşk.lığı, TSK Tarihi, Osmanlı Devri, Balkan Harbi, (1912-1913), C.III, Ks.II, Genelkurmay yay.,Ankara, 1993.
• Gn.Kur.ATASE Bşk.lığı, TSK Tarihi, Osmanlı Devri, Osmanlı- İtalya Harbi, Ankara, 1981.
• WEİSBAND, Edward, (Çev.M.Ali Kayabal), 2.Dünya Savaşında İnönü’nün Dış Politikası, Milliyet yay., İstanbul, 1974.
• AKDİKMEN, Resuhi (Haz.), Langenscheid Standart İngilizce-Türkçe Sözlük, İnkılâp Kitabevi yay., İstanbul, 1995.
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C.20, 15. Baskı, Ana yayıncılık, İstanbul, 1990.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 25.Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara, 2008.
• AK, Gökhan, “Tarih, Deniz ve Egemenlik: Ege’nin Isporadları”Menteşe Adaları”nın Dünü ve Bugünü”, ÇTTAD, XIV/29,(2014/Güz).
• ALTUĞ, Yılmaz , “İkinci Dünya Savaşından sonra Yunanistan’a Verilen Adalar Meselesi”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri, C.I, İkinci Dünya Harbi ve Türkiye 20-22 Ekim 1997-İstanbul, ATASE yay., Ankara, 1998.
• ARAS, Tevfik Rüştü, “On İki Ada”, Tan, 25 Temmuz 1945.
• BENİCE, Ethem İzzet, “On İki Adalar ve Bir Teklif”, Son Telgraf, 26 Temmuz 1945.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-1”, Tercüman, 27 Kasım 1985.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-2”, Tercüman, 28 Kasım 1985.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-3”, Tercüman, 29 Kasım 1985.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-4”, Tercüman, 29 Kasım 1985.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-5”, Tercüman, 30 Kasım 1985.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-6”, Tercüman, 1 Aralık 1985.
• ARMAOĞLU, Fahir, “Belgelerin Işığında 12 Ada Meselesi-7”, Tercüman, 2 Aralık 1985.
• BAŞEREN, Sertaç Hami, “Ege Adalarının Hukuki Statüsü”, Ege’de Temel Sorun Egemenliği Tartışmalı Adalar, (Yay. Haz. Ali Kurumahmut), TTK yay.,Ankara, 1998.
• BENİCE, Etem İzzet, “On İki Adalar ve Bir Teklif”, Son Telgraf, 26 Temmuz 1945.
• DİKER, Yalçın, “Menteşe Adaları’nın (On İki Ada) İkinci Dünya Savaşı Başlangıcındaki ve Sonrasındaki Statüsü ile 1947 Paris Antlaşmasından Günümüze Uzanan Sorunlar”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri, C.I,İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Ankara,1998.
• FENİK, Adviye “Ya Şu On İki Ada”, Son Havadis, 29 Ekim 1971.
• FIRAT, Melek, “Yunan İç Savaşı”, Türk Dış Politikası, C.I, (Ed.Baskın Oran),17. Baskı, İletişim yay, İstanbul, 2012.
• GİOLİTTİ, Giovanni, “Hatıralar”, Zaman, 29 Temmuz-10 Eylül 1935.
• KALELİOĞLU, Oğuz, “Türk-Yunan İlişkileri ve Megali İdea”, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, S.41, Mayıs 2008.
• KURTCEPHE , İsrafil, “Rodos ve 12 Adanın İtalyanlarca İşgali”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı.2, Ankara, 1991.
• ORHONLU, Cengiz, “On İki Ada’da Türk Eserleri ve Türk Nüfusu”, Türk Kültürü, S.24, Ekim 1964, Yıl.II, Ankara, 1964.
• ORHONLU,Cengiz, “On İki Ada Meselesi”, Türk Kültürü, S.23, Eylül 1964, Yıl. II, Ankara, 1964.
• SERTEL, Zekeriya, “Yunanistan ve Türkiye”, Tan, 15 Temmuz 1945.
• TURAN, Şerafettin, “Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hakimiyetinden Çıkışı”, Belleten, C.XXIX, S.113, Ocak 1965.
• UZGEL, İlhan,”İtalya’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası, C.I, (Ed.Baskın Oran),17. Baskı, İletişim yay, İstanbul, 2012.
• ÜLKÜMEN, Selahattin, “İkinci Dünya Savaşının Bilinmeyen Bir Yönü-Almanlar Rodos Konsolosluğumuzu Bombalamışlardı”, Milliyet, 1 Mart 1974.
• YALMAN, Ahmet Emin, “İtalyanlar ve Biz”, Vatan, 2 Haziran 1924.
• YILDIRIM, Kadir, “Meis Sorunu”, Milliyet, 31 Ekim 1985.
• https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume49.pdf (Erişim tarihi: 09.03.2016). www.visitgokceada.com.tr. (Erişim tarihi: 23.03.2016).