A PRESS DISCUSSION ON BORROWING POLICY OF OTTOMAN EMPIRE THROUGH THE SECOND CONSTITUTIONAL PERIOD: “LONDON DOESN’T WANT TO, BERLIN CAN’T’’

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 35, 39 - 84, 30.03.2018

İrmak Karabulut , Bayram Bayrakdar

Öz

Up until 1910 year, Ottoman Empıre resorted to borrowing as a method of balancing

her revenues and expenses. As a matter of fact, the attempt, which was initiated in May 1910,

was only one of them. What distinguishes it from other borrowing attempts is that France, the

biggest creditor ally of the Empire, stipulated political conditions beyond financial ones, with

the concern that Turkey could become closer with the Triple Allicance and the presumption

that Ottoman empire had no other source of borrowing other than France, which brought

the process to a stalemate. Whereupon, the scene was set for the new British-origined actor

of Ottoman financial life, Turkish National Bank. Upon the negative reaction from Britishallied

France towards the British Bank’s intervention, it is seen that British Government

stopped supporting the bank and that the bank even started mediation attempts with French

government. As a result of this, Ottoman Empire took the way of borrowing from German

group of banks. It is seen that the whole process was treated in detail by the presses of related

countries and that the process constituted the subject matter of many discussions.

Anahtar Kelimeler

National Bank of Turkey, Ottoman Bank, Ernest Cassel, Cavid Bey, Borrowing

İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE İSTİKRAZ POLİTİKASI ÜZERİNE BİR BASIN TARTIŞMASI: “LONDRA İSTEMEZ BERLİN YAPAMAZ”

Öz

Osmanlı Devleti 1910 yılına gelinceye kadar pek çok defa gelir-gideri dengelemek gibi

amaçlarla yabancı devletlerden borç alma yoluna gitmiştir. Aslına bakıldığında 1910 Mayıs

ayında başlayan girişim bunlardan yalnız biridir. Diğer istikraz girişimlerinden farkı ise,

Osmanlı’nın borçlanma konusundaki en sıkı müttefiki Fransa’nın, Türkiye’nin Üçlü İttifaka

yaklaşacağı endişesiyle ve Osmanlı’nın Fransa’dan başka bir yerden istikraz yapamayacağı

düşüncesiyle Osmanlı’ya mali şartların ötesinde siyasi şartlar koşması ve sürecin çıkmaza

girmesidir. Bunun üzerine henüz Osmanlı mali yaşamında yeni bir aktör olan İngiliz

menşeli Türkiye Milli Bankası istikraza girmek üzere sahneye çıkmıştır. İngiliz bankasının

sürece müdahalesinin İngiltere’nin müttefiki Fransa tarafından olumsuz karşılanması

üzerine İngiltere Hükûmetinin de bankayı desteklemediği hatta bankanın Fransa Hükûmeti

ile arabuluculuk yapmaya giriştiği görülecektir. Bunun sonucunda İtilaf Devletlerince

desteklenmeyen Osmanlı Devleti Alman bankalar grubu ile borçlanmayı gerçekleştirecektir.

Tüm bu sürecin ilgili devletlerin basınında ayrıntıları ile işlendiği ve çeşitli tartışmalara konu

olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Milli Bankası, Osmanlı Bankası, Ernest Cassel, Cavid Bey, İstikraz

Kaynakça

• MMZC. 16 Şubat 1326, İçtima:3, Devre:1, Cilt:3.
• Daily Mirror
• Sabah
• Şehrah
• Tanin
• The Manchester Guardian
• The Observer
• The Times
• Yeni İkdam
• EARLE, Edward Mead, Bağdat Demir ve Petrol Yolu Savaşı, Örgün yayınevi, İstanbul, 2003.
• ELDEM, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
• ELDEM, Ethem, Gülbenkyanların İzinde, Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• FEIS, Herbert, Europe The World’s Banker 1870-1914, An Account of European Foreign Investment and the Connection of World Finance with Diplomacy Before the War, Yale University Press, New York, 1930.
• GRAVES, Philip, İngilizler ve Türkler Osmanlı’dan Günümüze Türk İngiliz İlişkileri 1789-1939, Çev. Yılmaz Tezkan, Yayına Haz. Mustafa Everdi, 21.yy Yayınları, Ankara, 1999.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan, Ekonomi Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1993.
• İNUĞUR, Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Çağlayan Kitapevi, İstanbul, 1982.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur, Hürriyet’i Beklerken, İkinci Meşrutiyet Basını, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Mahmud Muhtar, Maziye Bir Nazar, Ötüken Yayınevi, İstanbul, 1999.
• Mustafa Celalettin Paşa, Eski ve Modern Türkler, Çev. Güven Beker, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014.
• OKUMUŞ, Ali, Osmanlı Coğrafyası’nda Petrol Mücadelesi, Kalust S. Gülbenkyan ve Türk Petrol Şirketi, Taşmektep Yayınları, İstanbul, 2015.
• YENİAY, Hakkı, Yeni Osmanlı Borçları Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1964.
• BURMAN, John,”Politics and Profit: The National Bank of Turkey Revisited”, Oriens, Vol. 37,2009, pp. 225-236.
• GÜRSEL Seyfettin, “Osmanlı Dış Borçları”, Türkiye Ansiklopedisi, C. III, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, ss.672-687.
• KENT, Marian, “Agent Of Empire? The National Bank of Turkey and British Foreign Policy”, The Historical Journal, Vol. 18, No. 2, Jun., 1975, pp. 367- 389.
• TOKLU, Hakkı, “Türkiye Mali Tarihi”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, Cilt: IX, İstanbul, 1953, ss.344-354.
• TEZEL, Yahya Zekai, “Notes on the Consolidated Foreign Debts of The Ottoman Empire”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Konsolide Dış Borçları Üzerine Notlar, The Turkish Yearbook of International Relations, 1972.
• YELLİCE, Gürhan, “Balkan Savaşlarından Birinci Dünya Savaşına Osmanlı Yunan İlişkilerinde Sakız ve Midilli Meselesi, 1912-1914”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Vol.17/2, 2017
• GÜNCÜ, Mustafa, Zeki Bey Suikasti Ve Basın, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2015.
• MAYAK, Faysal, Tanin Gazetesine Göre II.Meşrutiyet Döneminde Osmanlı-Alman İlişkileri (1910-1912), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2008.