THE NATIONAL CAMPAIGN IN THRACE AND TURKISH-BULGARIAN RELATIONS ACCORDING TO THE BULGARIAN DIPLOMATIC DOCUMENTS (1919-1922)

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 35, 85 - 119, 30.03.2018

İbrahim Kamil

Öz

The Ottoman Empire and Bulgaria, on the side of the Central Powers, were defeated

in the First World War. Agreements and armistices with heavy sanctions were signed with both

states. Bulgaria approved the Armistice of Thessalonica and the Ottoman Empire approved

the Armistice of Mudros. In accordance with the related articles of the Armistice of Mudros,

Anatolia and Thrace were occupied and the Greek armies entered Eastern and Western

Thrace as well as İzmir. The Turkish people organized against the Greek pressure of torture

and murder and reacted against it through the establishment of associations and organization

of congresses and rallies. The Bulgarian Prime Minister Aleksandar Stamboliyski took a

bright view of and favored the National Campaign in Anatolia and Thrace and manifested

his support for Mustafa Kemal by sending delegates to Ankara. As for Mustafa Kemal, he

sent Stamboliyski a letter in which he explained his purpose and referred to the fellowship

of Turkish and Bulgarian peoples. In this study, secret or revealed information and reports

prepared by the Bulgarian diplomatic missions observing the National Campaign in Thrace

were used and the developments of National Campaign including the invasion of Thrace

until its liberation were analyzed.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, National Campaign, Thrace, Turkish-Bulgarian Relations, Greek Invasion

BULGARİSTAN DİPLOMATİK BELGELERİNE GÖRE TRAKYA’DA MİLLÎ MÜCADELE VE TÜRK-BULGAR İLİŞKİLERİ (1919-1922)

Öz

İttifak grubundaki Osmanlı Devleti ve Bulgaristan Birinci Dünya Savaşı’nda

yenilmişlerdir. Her iki devlete ağır yaptırımları olan ateşkes ve barış antlaşmaları

imzalatılmıştır. Bulgaristan Selanik Ateşkesini, Osmanlı Devleti de Mondros Ateşkesini

onaylamıştır. Mondros’un ilgili maddeleri gereğince Anadolu ve Trakya işgal edilmiş,

İzmir’le birlikte Doğu ve Batı Trakya’ya Yunan orduları girmiştir. Yunanlıların, işkence ve

öldürmelere yönelik baskılar yapmaları üzerine Trakya’daki Türk halkı örgütlenmiş, kurduğu

dernekler, düzenlediği kongreler ve mitingler yoluyla tepkisini göstermiştir. Bulgaristan

Başbakanı Aleksandır Stamboliyski Anadolu ve Trakya’daki Millî Mücadele’ye olumlu

yaklaşmış, yardımda bulunmuş ve Ankara’ya heyetler göndererek Mustafa Kemal’e olan

desteğini açıkça göstermiştir. Mustafa Kemal de Stamboliyski’ye mektup göndermiş, amacını

anlatmış, Türk ve Bulgar halklarının dostluklarına değinmiştir. Bu çalışmada, Trakya’daki

Millî Mücadele’yi yakından gözlemleyen Bulgaristan diplomatik temsilciliklerinin hazırladığı

açık-gizli bilgi ve raporlardan faydalanılmış, Trakya’nın işgali ve kurtarılmasına kadar Millî

Mücadele’nin takip ettiği gelişmeler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Millî Mücadele, Trakya, Türk-Bulgar İlişkileri, Yunan İşgali

Kaynakça

• Tsentralen Dırjaven İstoriçeski Arhiv/Ts. D. İ. A. (Bulgaristan Merkezî Devlet- Tarih Arşivi), Fond/f. (Fon/Klasör), Opis/op.(Dosya), Arhivna Edinitsa/a. e. (Belge/Evrak), List/l. (Sayfa).
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 551, l. 44-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 551, l. 148-154.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 552, l. 1-2.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 553, l. 16-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 3-5.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 10-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 12.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 13-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 29-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 31-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 46-g.-47.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 52.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 55-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 57-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 68.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 72.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, l. 79.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, 1. 83-84.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 959, 1. 86.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 1298, l. 22.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 1298, l. 23.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 1298, l. 33.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 1940, l. 9-g.-10.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 1941, l. 110.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 1946, l. 4-g.-5.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 2299, l. 62-63.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 2401, l. 269-270.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 2401, l. 299.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 2401, l. 301-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 2577, l. 1-g.
• Ts. D. İ. A., f. 176, op. 4, a. e. 2577, l. 51.
• Ts. D. İ. A., f. 321, op. 7, a. e. 2797, l. 51-53.
• Ts. D. İ. A., f. 321, op. 7, a. e. 2797, l. 54-56.
• Ts. D. İ. A., f. 321, op. 7, a. e. 2797, l. 57.
• Ts. D. İ. A., f. 321, op. 7, a. e. 2797, l. 58.
• AKARSLAN, Mediha, Milli Mücadele Dönemi Türk Dış Politikası ve Atatürk, Genişletilmiş 2. Baskı, Arion Yay., İstanbul, 1995.
• AKŞİN, Sina, Fırat, Melek, “İki Savaş Arası Dönemde Balkanlar”, Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı, Eren Yay., İstanbul, 1993, ss. 97-125.
• ALP, İlker, “Misakı Millî”, Misakı Millî ve Türk Dış Politikasında Musul, Kerkük ve Erbil Meselesi Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2012, ss. 169-245.
• ALTUĞ, Yılmaz, Türk İnkılâp Tarihi (1919-1938), Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1985.
• ARALOV, S. İ., Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Hatıraları, (Çev.) Hasan Ali Ediz, Burçak Yay., İstanbul, 1967.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Günümüz Türkçesine Çeviren Mehmet Seçkin, Toplumsal Dönüşüm Yay., İstanbul, 2004.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, b. y. y., b. t. y., Vesaik, Vesika No: 255. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C. I, Ankara, 1974.
• BALKAN, Fuat, İlk Türk Komitacısı Fuat Balkan’ın Hatıraları, (Yay. Haz.) Metin Martı, Arma Yay., İstanbul, 1998.
• BAŞER, Edip, Mütarekeden Sonra İstanbul Hükümetleri ve Trakya Politikaları, IQ Kültür Sanat Yay., İstanbul, 2009.
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk ve Türk-Bulgar İlişkileri (1913-1938), (Yay. Haz.) Ali Sarıkoyuncu, Necati Aktaş, Ahmet Ceylan, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2002.
• BIÇAKLI, Hüseyin Avni, Türkiye-Bulgaristan İlişkileri (1878-2008), İmge Kitabevi, Ankara, 2016.
• BIÇAKLI, Hüseyin Avni, Türkiye-Bulgaristan İlişkileri (1919-1988), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1988.
• Bılgarskata İstoriya v Dati (681-1948), Hronologiçen Spravoçnik, (Sıs.) Rumen Daskalov, Krasimira Daskalova, Vanya Elenkova, İz. “7M”, Sofya, t. y.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, C. I, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1987.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, Vesikalar, Resimler, Plan ve Haritalar, C. II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1987.
• ÇANLI, Mehmet, “Bulgar Trakya Komitesi (1918-1934)”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI/2, (Kış 2011), ss. 277-292.
• DEDEOĞLU, Ömer, Mustafa Kemal Paşa’nın Kurtuluş Savaşımızın Zor Yıllarında Yaptığı Gizli Oturum Konuşmaları, Kastaş Yay., İstanbul, 2008.
• DİMİTROV, Georgi V., “Bejanskiyat Vıpros vıv Vınşnata Politika na Bılgariya (1919- 1931 g.)”, Bılgariya 1300. İnstitutsii i Dırjavna Traditsiya, T. III, Sofya, 1983.
• DİMİTROV, İlço, “Belgiyski Diplomatiçeski Dokumenti za Bılgariya”, Bılgariya na Balkanite i v Evropa, Sofya, 1983.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2011.
• GRUEV, Stefan, Korona ot Trıni, Tsaruvaneto na Boris III (1918-1943), İzdatelstvo “Bılgarski Pisatel”, Sofya, 1991.
• GÜLER, Ali, Türk’ün Unutulan Yemini Misâk-ı Millî, Halk Kitabevi, İstanbul, 2015.
• GÜNER, Zekâi, “Lüleburgaz Kongresi”, 81. Yılında Lüleburgaz Kongresi, Ulusal Sempozyum 31 Mart 2001, (Yay. Haz.) Hüseyin Salman, Ali Arslan, Lüleburgaz Belediyesi, Lüleburgaz, 2001, ss. 48-58.
• GÜNER, Zekâi, Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918-13 Mayıs 1920), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1998.
• HAKOV, Cengiz, “Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı ve Aleksandır Stamboliyski Hükümeti”, Atatürk ve Stamboliyski, Türk-Bulgar İlişkileri Üzerine, İnvestpres AD, Sofya, 2001, ss. 33-39.
• İstoriya na Bilgariya s Nyakoi Premılçavani Dosega İstoriçeski Fakti, İzdatelstvo “Feniks”, Sofya, 1993.
• KAMİL, İbrahim, “Krallık Döneminde Bulgaristan” Balkanlar El Kitabı, C. II, Çağdaş Balkanlar, Derleyenler, Osman Karatay-Bilgehan A. Gökdağ, Karam-Vadi Yay., Çorum/Ankara, 2007, ss. 471-482.
• KARACAN, Ali Naci, Lozan, Nokta kitap, İstanbul, 2006.
• KOMSALOVA, Rumyana, “I. Dünya Savaşı Sonrası Bulgar-Türk İlişkilerinde Trakya Sorunu (1919-1925)”, Uluslararası Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk-Bulgar İlişkileri Sempozyumu, 11-13 Mayıs 2005, Eskişehir, Bildiriler Kitabı, Odunpazarı Belediyesi Yay., İstanbul, 2005, ss. 129-138.
• KOSATEV, Todor, “Politikata na Pravitelstvoto na Bılgarskiya Zemedelski Naroden Siyuz po Bejanskiya Vıpros (1919-1923)”, Politiçeski Partii, Organizatsii i Upravleniya v Bılgariya (1879-1944), İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Sofya, 1983, ss. 44-79.
• KOSATEV, Todor, “Vınşnata Politika na Pravitelstvoto na BZNS po Bejanskiya Vıpros (1920-1923)”, I. Natsionalna Konferentsiya na Mladite Bılgarski İstoritsi, Sofya, 27-28. IV. 1977, Sofya, 1980.
• Kratka Bılgarska Entsiklopediya, Tom 2, İzdatelstvo Bılgarska Akademiya na Naukite, Sofya, 1967.
• Kratka Bılgarska Entsiklopediya, Tom 3, İzdatelstvo Bılgarska Akademiya na Naukite, Sofya, 1967.
• KUTLU, Sacit, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2007.
• KUYUCUKLU, Nazif, Balkan Ülkeleri İktisadı 2, Bulgaristan, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., İstanbul, 1987.
• ÖZGÜÇ, Adil, Batı Trakya Türkleri, Kutluğ Yay., İstanbul, 1974.
• ÖZKAYA, Yücel, “Yararlı ve Zararlı Dernekler”, Milli Mücadele Tarihi, C. I,(Yay. Haz.) Berna Türkdoğan, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2005, ss. 87-136.
• PENKOV, Sava, Mejdunarodni Dogovori na Bılgariya (681-1947), İzdatelstvo “Jorj Nef”, Sofya-Jeneva-Parij, 1992.
• Programi, Programni Dokumenti i Ustavi na Burjuaznite Partii v Bılgariya (1879- 1918), Nauka i İzkustvo, Sofya, 1992.
• SARIKOYUNCU, Ali, “Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Türk-Bulgar Siyasî İlişkileri (1920-1938)”, XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Bulgar Askeri-Siyasi İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005, ss. 143-160.
• SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilâli, Millî Mücadele I, Burçak Yay., İstanbul, 1966.
• SEREZ, Mehmet, Atatürk ve Milli Mücadele’de Tekirdağ, Tekirdağ Valiliği Yay., Tekirdağ, 1988.
• SONYEL, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika C. II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1991.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945), I. Cilt, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1983.
• ŞİMŞİR, Bilâl N., Atatürk ile Yazışmalar I, 1920-1923, 2. Basım, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1992.
• Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. V, İletişim Yay., İstanbul, 1985.
• TODOROV, Nikolay, Bulgaristan Tarihi, (Çev. Veysel Atayman), Öncü Kitabevi, İstanbul, 1979.
• TOKER, Hülya, “Milli Mücadele Döneminde Türk-Bulgar İlişkileri ve 1. Kolordunun Bulgaristan’a Sığınması”, XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk- Bulgar Askerî-Siyasi İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005, ss. 123-141.
• TOPALOV, Vladislav, “Poseştenieto na Aleksandır Stamboliyski viv Velikobritaniya”, İzsledvaniya po Bılgarska İstoriya, T. III, Vınşnata Politika na Bılgariya (1878-1944), Sofya, 1978.
• TOŞKOVA, Vitka, “İzpılnitelnata Vlast i Vınşnata Politika na Bılgariya (1919-1945)”, 120 Godini İzpılnitelna Vlast v Bılgariya, Nauçna Konferentsiya, Sofya, 6-7 Yuli 1999, İzdatelska Kışta “Gutenberg”, Sofya, 1999, ss. 162-176.
• TRİFONOV, Stayko, Bılgarskoto Natsionalno Osvoboditelno Dvijeniye v Trakiya, 1919-1934, Nauka i İzkustvo, Sofya, 1988.
• TSVETKOV, Plamen S., “Demokratsiyata i Neynite Alternativi v Bılgariya Mejdu Dvete Svetovni Voyni”, 120 Godini İzpılnitelna Vlast v Bılgariya, Nauçna Konferentsiya, Sofya, 6-7 Yuli 1999, İzdatelska Kışta “Gutenberg”, Sofya, 1999, ss. 177-187.
• TUĞLACI, Pars, Bulgaristan ve Türk-Bulgar İlişkileri, Cem Yay., İstanbul, 1984.
• TURAN, Ömer, “Balkan Savaşlarından Kurtuluş Savaşına Kadar Uzanan Süreçte Türk-Bulgar İlişkileri (1912-1920)”, XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Bulgar Askeri-Siyasi İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005, ss. 95-108.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, (Yay. Haz.) Durmuş Yalçın, Yaşar Akbıyık, Dursun Ali Akbulut, Mustafa BALCIOĞLU, Nuri Köstüklü, Azmi Süslü, Refik Turan, Cezmi Eraslan, Mehmet Akif Tural, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2012.
• VELİKOV, Stefan, Kemalist İhtilal ve Bulgaristan (1918-1922),(Çev.) Naime Yılmaer, Kiptaş Yay., İstanbul, 1969.
• VELİKOV, Stefan, Kemalistkata Revolütsiya i Bılgarskata Obştestvenost (1918-1922), İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Sofya, 1966.
• VELKOV, Velko, “Kemal Atatürk i Bılgaro-Turskite Otnoşeniya”, Mejdunarodni Otnoşeniya, Sofya, No: 2, 1977, ss. 129-134.