IDEOLOGICAL STRUCTURE OF VILLAGE INSTITUTES

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 35, 275 - 316, 30.03.2018

Nihal Yıldız Osman Akandere

Öz

The Village Institutes have been the most discussed topic in the field of education

of Republican history and even in all fields. Although it has been 77 years since their

establishment and over 63 years since they were closed, they never lost their up-to-dateness.

Many articles and researches were made on the institutes. The researches and articles

have been written with a focus on the general functioning of the Village Institutes, reasons for

their closure, their effects on the country, echoes, answers to the criticisms, before and after.

Many important people from inside and outside the institute including the National Education

Minister of the period Hasan Ali Yücel and the General Director of Primary Education

Ismail Tonguç wrote books about these subjects. An important part of the researches and

articles were criticisms and answers given to the criticisms. The criticisms were made from

very different points, from different aspects. Sometimes realistic and sometimes unrealistic

criticisms have been made in many areas, ranging from the large number of students being

employed to the peasant-urban class distinction, from the low salary of teachers to the

greatness of the principals’ authority, coeducation to the absence of religion lesson. There was

another dimension in the criticisms against the Institutes; an ideological dimension which

was advocated to exist by those opposing to the Institutes and which was generally denied by

the Institutions. The ideological dimension was criticized by some peoplebecause they saw

something, by some because of conflicts of interest and by others because of different reasons.

This study will focus on the ideological dimension, which was the focal point of

the criticisms against the Village Institutes and which was the main cause of their closure.

This research was designed as a research in the descriptive survey method. However, metaanalysis

has also been applied because it has been synthesized beforehand by examining

the studies made for a certain purpose and subject.The ideological structure of the village

institutes will be tried to be handled by acting from the administrators who have the role in

the establishment of the Village Institutes and those who teach in these schools and those who

are students in these schools.In addition to the sources mentioned in the survey, interviews

were held with the semi-structured interview form prepared with 7 teachers who attended

İvriz Village Institute. The data were analyzed by descriptive analysis method.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, Ideological Dimension, Ideological Structure, Criticisms

KÖY ENSTİTÜLERİNİN İDEOLOJİK YAPISI

Öz

Köy Enstitüleri, Cumhuriyet tarihinin tüm alanlarında en çok tartışılan eğitim

konusu olmuştur. Kurulmasının üzerinden 77 yıl, kapatılmasının üzerinden 63 yıl geçmiş

olmasına rağmen güncelliğini hiç kaybetmemiş bir konudur.

Enstitüler üzerine çok sayıda yazılar yazılmış, araştırmalar yapılmıştır. Bu

araştırmalar ve yazılar genellikle Köy Enstitülerinin genel işleyişi, kapanma nedenleri, ülke

üzerindeki etkileri, yankıları, yapılan eleştirilere cevap, öncesi ve sonrası gibi noktalara

odaklanarak yazılmıştır. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve İlköğretim Genel

Müdürü İsmail Hakkı Tonguç da dahil olmak üzere enstitülerin içinden ve dışından pek çok

kişi bu konular hakkında kitaplar ve makaleler yazmışlardır. Yapılan araştırmalar ile yazılan

yazıların önemli bir kısmı eleştiriler ve eleştirilere verilen cevaplardan oluşmaktadır. Eleştiriler

çok farklı noktalardan ve farklı yerlerden yapılmaktadır. Öğrencilerin çok çalıştırılmasından

köylü-şehirli sınıfsal ayrımının yapıldığına, öğretmenlerin maaşının azlığından müdürlerin

yetkilerinin büyüklüğüne, kız-erkek bir arada okumasından din dersinin olmamasına kadar

daha pek çok konuda bazen gerçekçi bazen de gerçek dışı eleştiriler yapılmıştır. Enstitülere

yönelik eleştirilerde işin bir başka boyutu; Köy Enstitülerinin karşısında olan kişilerin sürekli

enstitüleri eleştirmeleri ve bu eleştirilerin ideolojik düşüncelerden dolayı gerçek dışı olduğu

düşüncesidir. Kimileri gerçekten bir şeyler gördüğü için, kimileri çıkarlarına ters geldiği için,

kimileri başka başka nedenlerden enstitülerin ideoloji boyutunu eleştirmiştir.

Bu çalışmada Köy Enstitülerine yönelik eleştirilerin odak noktasını oluşturan ve

kapatılmalarının da temel nedeni olan enstitülerin ideolojik boyutu ele alınmıştır. Bu araştırma

betimsel tarama modelinde bir araştırma olarak desenlenmiştir. Bununla birlikte daha önce

belli bir amaca ve konuya yönelik yapılan çalışmaları birlikte göz önüne alınıp incelenmesi ve

senteze ulaşılması nedeniyle meta-analiz de uygulanmıştır. Köy Enstitülerinin kurulmasında

rolü olan yöneticilerin, bu okullarda öğretmenlik yapanların ve yine bu okullarda öğrencilik

yapanların hatıra ve anlattıklarından hareket ederek köy enstitülerinin ideolojik yapısı ele

alınıp verilmeye çalışılacaktır. Araştırmada yazılı kaynakların yanı sıra İvriz Köy Enstitüsü

mezunu 7 öğretmen ile hazırlanmış olan yarı yapılandırılmış mülakat formu ile görüşme

yapılmıştır. Veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, İdeolojik Boyut, İdeolojik Yapı, Eleştiriler

Kaynakça

• AKANDERE, Osman, Milli Şef Dönemi Çok Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1989.
• ALTUNIŞIK, Remzi, COŞKUN, Recai, ve BAYRAKTAROĞLU, Serkan, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Sakarya Kitabevi, Sakarya, 2010.
• ALTUNYA, Niyazi, Köy Enstitülerinin Tarihçesi, Kuruluşunun 50. Yılında Köy Enstitüleri, Eğit-Der Yayınlar 2, Ankara, 1990.
• ALTUNYA, Niyazi, Köy Enstitüsü Sistemine Genel Bir Bakış, Kuruluşunun 70. yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010.
• ARAYICI, Ali, Kemalist Dönem Türkiye’sinde Eğitim Politikaları ve Köy Enstitüleri, Ceylan Yayınları, İstanbul, 1999.
• BAŞARAN, Mehmet, Özgürleşme Eylemi: Köy Enstitüleri, Köy Enstitülerinin Kuruluşunun 50. Yılına Armağan, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1990.
• BAŞARAN, Mehmet, Devrimci Eğitim Köy Enstitüleri (Tonguç Yolu), Papirüs Yayınevi, İstanbul, 1999.
• BOZKURT, Birgül, Köyde Cumhuriyet: Köy Enstitüleri, Köy Enstitüleri ve Yeni Arayışlar, Ege Tam Basım Yayın, İzmir, 2001.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, KILIÇ ÇAKMAK, Ebru, AKGÜN, ÖZCAN Erkan, KARADENİZ, Şirin, DEMİREL, Funda, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara, 2014.
• DEMİRTAŞ, Abdullah, Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri, Dikili Belediyesi Kültür Yayınları 4, Ankara, 1993.
• DEWEY, John. (1939). Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, T.C. Maarif Vekilliği, Ana Programa Hazırlıklar, Seri: B No:1., Devlet Basımevi, İstanbul, 1939.
• DÜNDAR, Can, Köy Enstitüleri, İmge Kitabevi, Ankara, 2000.
• DOĞAN, Hatice, Türkiye’deki Köy Enstitülerinin Toplumsal Değişmedeki Yeri, Akademik Düzlemde Köy Enstitüleri Sempozyumu, Dikili Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2016.
• EYÜBOĞLU, Sabahattin, Köy Enstitüleri Üzerine, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul, 1999.
• EVREN, Nazif, Köy Enstitüleri Neydi, Ne Değildi, Güldikeni Yayınları, Ankara, 1998.
• İLERİ AKSOY, Cahide, Babam Tevfik İleri, Ayyıldız Yayııncılık, Ankara, 1977.
• KAPLAN, Mehmet, Aydınlanma Devrimi ve Köy Enstitüleri, Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, Semih Ofset, Ankara, 2002.
• KARASAR, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayıncılık, Ankara, 2011.
• KARA, Eylem, Bozkırlar Üzerinde Doğan Bir Güneş: Köy Enstitüleri, Akademik Düzlemde Köy Enstitüleri Sempozyumu, Dikili Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2016.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl, Türkiye’de Komünizma ve Köy Enstitüleri, Doğan Güneş, İstanbul, 1962.
• KIRAN, Hüseyin, KIRMIZI SUSAR Fatma, ERDEM, Ali Rıza, Köy Enstitüsü Mezunlarının Görüşlerine Göre Köy Enstitülerinin Kuruluş Nedenlerine İlişkin Nitel Bir Araştırma, Kuruluşunun 70. yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010.
• KİRBY, Fay, Türkiye de Köy Enstitüleri, Columbia Üniversitesi Doktora Tezi, Ed. Engin Tonguç, Güldikeni Yayınları, Ankara, 2000.
• KOÇ, Nurgün, Ulus Devletin Yapılandırılması Sürecinde Köy Enstitüleri, Akademik Düzlemde Köy Enstitüleri Sempozyumu, Dikili Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2016.
• Köy Enstitüleri İle İlgili Yasalar, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı, C:2, İzmir, 2000.
• MAKAL, Mahmut, Köy Enstitüleri ve Ötesi, Köy Enstitülerinin Kuruluşunun 50 Yılına Armağan. Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1990.
• MAKAL, Mahmut, Kuruluşlarının 60. Yılında Köy Enstitüleri, Köy Enstitüleri Üzerine Yalanlar. Atatürkçü Düşünce Derneği Bulancak Şube Başkanlığı, Özkan Matbaacılık, Ankara, 2000.
• ÖZ, Mustafa, Çığlık Köy Enstitülerine Eleştirel Bir Bakış, Tohum Basın Yayın, İstanbul, 2000.
• SAZAK, Mehmet, Köy Enstitülerinin Evreleri, Kuruluşunun 70. yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi I. Dönem 3. Yasama Yılı Açılış Konuşmaları, Millet Meclisi Tutanak Dergisi, D:1, C. 18, S.2, Ankara, 1922.
• PARKER, Berly, Türkiye’de İlk Tahsil Hakkında Rapor, T.C. Maarif Vekilliği, Ana Programa Hazırlıklar, Seri: B No:4. Devlet Basımevi, İstanbul, 1939.
• TONGUÇ, Engin, Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi), Güldikeni Yayınları, Ankara, 1997.
• TONGUÇ, İsmail Hakkı, Kuruluşlarının 60. Yılında Köy Enstitüleri, Atatürkçü Düşünce Derneği Bulancak Şube Başkanlığı, Özkan Matbaacılık, Ankara, 1941.
• YAZICIOĞLU, Nuri Çelik, Türkiye’de Köy Enstitüleri Gerçeği, Kuruluşunun 70. yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010.
• BAŞARAN, Mehmet, “Özgürleşme Eylemcisi Tonguç”, Cumhuriyet Gazetesi, 23 Haziran 1990
• GÖKTAN, Hikmet, “Ulusçuluğun ve Yurtseverliğin Şartları”, Akçadağ Köy Enstitüsü Dergisi, S: 9, Akçadağ Köy Enstitüsü Basımevi, Malatya, 1947.
• GÖKTAN, Hikmet, “Köy Enstitüleri İçin”, Öğretmen Meslek ve Fikir Dergisi Köy ve Eğitim. S.1. Yıldız Matbaası, Ankara, 1954.
• GÜNDÜZALP, Fuat, “Bir Yıl Dönümü Münasebetiyle: Demokratik Eğitim ve Köy Enstitüleri”, Öğretmen Meslek ve Fikir Dergisi Köy ve Eğitim, C. 3, S. 26, Yıldız Matbaası, Ankara, 1956.
• ÖZTEKİN, Mehmet, “Milli Oyunlarımız ve Köy Enstitüleri”, Öğretmen Meslek ve Fikir Dergisi Köy ve Eğitim, S.7, Yıldız Matbaası, Ankara, 1954.
• ŞAHİN, Mustafa, “Bir Halk Eğitim Çalışması Örneği Olarak Millet Mektepleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.2., İzmir, 1992.
• ŞAHİN, Mustafa, “Türk Eğitim Sisteminde Yabancı Eğitim Uzmanlarından Yararlanma”, Toplumsal Tarih, C.9, S.54, İstanbul, 1998.
• ŞAHİN, Mustafa, “ John Dewey’s Influence on Turkish Education System in the Early Republic Era”, European Journal of Education Studies, Volume: 3, Issue: 6, Kosova, 2017.
• ŞANAL, Mustafa ve KARAGÖZ, Savaş, “Türk Eğitim Tarihi İçerisinde Kayseri Zincidere Köy Muallim Mektebi ve Faaliyetleri”, Milli Eğitim Dergisi S.172, Ankara, 2006.
• TAŞKAYA, Musa, AKBAŞLI, Sait, “Okuma Yazma Öğretiminde Köy Enstitülerinin Yeri”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.4, S.1, Mersin, 2008.
• YAZGAN, Vasfiye, “Kendimizi Yabancılardan Dinleyelim”, Akçadağ Köy Enstitüsü Dergisi, S.11, Akçadağ Köy Enstitüsü Basımevi, Malatya, 1948.
• BAHADIR, Ziynet, Köy Enstitülerinin Sosyolojik İncelenmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Doktora Tezi, Sivas, 1994.
• ŞAHİN, Mustafa, Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Uygulamalarında Yabancı Uzmanların Yeri (1923-1960), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir, 1996.
• TOPRAK, Gül Nihan, Cumhuriyetin İlk Döneminde Türk Eğitim Sistemi ve Köy Enstitüleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, 2008.
• http://www.tbmm.gov.tr/tarihce/ataturk_konusma/1d3yy.htm Erişim Tarihi: 12.01.2016
• TONGUÇ, Engin (2006). Bazı Eleştirilere Yanıtlar. http://www.koyenstituleri. de/ke Erişim Tarihi: 11.01.2016