TÜRKİYE’NİN KIBRIS POLİTİKASININ EVRİMİNDE BİR DÖNÜM NOKTASI: LONDRA KONFERANSI (29 AĞUSTOS-6 EYLÜL 1955)

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 36, 323 - 347, 19.10.2018

Resul Babaoğlu

Öz

Türkiye’de iç siyasetteki belirgin farklılıklara rağmen Atatürk dönemi, tek partili
yıllar ve çok partili demokrasiye geçiş dönemlerinde takip edilen dış politika anlayışına
bakıldığında şaşırtıcı bir devamlılığın olduğu gözlenmektedir. Bu durumun bariz
örneklerinden biri olan Kıbrıs meselesi, büyük ölçüde Lozan Antlaşması’nın öngördüğü
devletler arasındaki siyasal düzene olan bağlılıktan ileri gelen bir siyaset anlayışıyla Türk
devlet adamlarının ilgi alanına girmemiştir. Kıbrıs Türk toplumu ile olan yoğun kültürel
etkileşim, Türkiye’de siyasal karar alıcıların uzun yıllar boyunca ada sakinlerini Türkiye’ye
göç etmeye özendirmek dışında radikal bir dış politik manevraya girişimlerine vesile
olmamıştır. Kıbrıs’ı Türkiye’nin dış politikasındaki kırmızı çizgilerinden biri haline getiren
Londra Konferansı,hem Kurtuluş Savaşı’ndan sonra dostluk ilişkisine evrilen Türk-Yunan
ilişkilerini uzun sürecek bir istikrarsızlık sürecine sürüklemişhem de bölgesel bir krize neden
olmuştur. Bu anlamda, Türkiye’nin Kıbrıs politikasını ilk kez dünyaya duyuran Londra
Konferansı’nın ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerek Kıbrıs meselesinin tarihsel gelişimine
katkı sunması bakımından gerekse de Türkiye’nin Kıbrıs meselesindeki temel tezlerindeki
süreklilik ve değişimin daha iyi anlaşılması bakımından büyük bir önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs meselesi, Londra Konferansı, Macmillan, Zorlu, Stephanopoulos

A TURNING POINT IN THE EVOLUTION OF TURKEY’S CYPRUS POLICY: LONDON CONFERENCE (AUGUST 29- SEPTEMBER 6, 1955)

Öz

Despite significant differences in domestic politics in Turkey, it is observed that there
is a surprising continuity when looked at the foreign policy understanding that is followed
in the Atatürk period, The single- party regime and the transition period to The multi-party
democracy.The Cyprus issue, forming one of the obvious examples of this situation, has
not entered into the interests of the Turkish statesmen with a political understanding that
is largely due to the loyalty of the political order between the states envisaged by the Treaty
of Lausanne. The intense cultural interaction with the Turkish Cypriot community was not conducive to a radical political maneuver other than political decision makers in Turkey
encouraging the residents of the island for immigration to Turkey for many years.London
Conference, making Cyprus as one of the red lines in Turkey’s foreign policy has not only led
to a long period of instability in the Turkish-Greek relations that have evolved into friendship
after the War of Independence but also caused a regional crisis. In this regard, the detailed
examination of the London Conference, which announced Turkey’s foreign policy towards
Cyprus to the world, is of great importance both in terms of contributing to the historical
development of the the Cyprus issue and in terms of a better understanding to the continuity
and change in the basic theses of Turkey in the Cyprus issue.

Anahtar Kelimeler

The Cyprus issue, London Conference, Macmillan, Fatin Rüştü Zorlu, Stefanos Stephanopoulos

Kaynakça

• BCA, Fon Kodu: 010.090.109.340.4.5.
• TNA FO 371/117680, Arrangements for Cyprus Conference, August 11, 1955.
• TNA FO, 371/117680, From Athens to Foreign Office, August 10, 1955.
• TNA FO, 371/117680, Secret, addressed to Athens, August 20, 1955.
• TNA FO, 371/117681, Brief For Secretary of State’s Conversations With Greek and Turkish Foreign Ministers, August 27, 1955.
• TNA FO, 371/117680, From Foreign Office to Ankara, August 20, 1955.
• TNA FO, 371/117681, Secret, Cyprus Conference: Tactics, August 16, 1955.
• TNA FO, 371/117680, From H.M. Ambassador, Athens to Foreign Office, August 11, 1955.
• TNA FO, 371/117681, Addressed to Athens, August 7, 1955.
• TNA FO, 371/117681, From Ankara to Foreign Office, August 19,1955.
• TNA FO, 371/117681, From Ankara to Foreign Office, August 27, 1955.
• TNA FO, 371/117681, Text of Agreed Communique Issued at 7.0. p.m. August 30, 1955.
• TNA FO, 371/117648, Statement by the Turkish Foreign Minister, 11 a.m. September 1, 1955.
• TNA FO, 371/117648, Minute to Prime Minister from Secretary of State, RG1085/2.
• TNA FO, 371/117657, Addressed to Cairo, September 13, 1955.
• TNA FO, 371/117648, From Foreign Office to Washington, September 6, 1955.
• TNA FO, 371/117648, The Reply of the Greek Delegation to the Proposals of Her Majesty’s Government Concerning Cyprus.
• TNA FO, 371/117657, From New York to Foreign Office, September 13, 1955.
• TNA FO, 371/117657, Addressed to Bangkok, September 14, 1955.
• RDP79R00890A000600040029-6, Imminent Break-Up of Cyprus Talks, September 1, 1955.
• RDP79R00890A000600040030-4, Cyprus Talks End, September 7, 1955.
• FOIA/ESDN0005719004, Current Intelligence Weekly Summary of Immediate Interest, September, 8, 1955.
• British Opinion on Cyprus, Royal Greek Embassy, Information Service, Washington, 1956.
• The Tripartite Conference on the Eastern Mediterranean and Cyprus, Held by the Governments of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Greece and Turkey, August 29-September 7, 1955, Her Majesty’s Stationary Office, London, 1956.
• Cumhuriyet
• Daily Herald
• The Economist
• The Manchester Guardian
• The New York Times
• The Observer
• The Spectator
• The Times
• The Washington Post and Times Herald
• Tribune
• Zafer
• ARMAOĞLU, Fahir, Kıbrıs Meselesi, 1954-1959: Türk Hükümeti ve Kamuoyunun Davranışları, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, Ankara, 1963.
• BAĞCI, Hüseyin, Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, İmge Yayınevi, Ankara, 1990.
• BÖLÜKBAŞI, Süha, The Superpowers and the Third World, Turkish American Relations and Cyprus, Edt. Kenneth w. Thompson, White Burkett Miller Center of Public Affairs University of Virginia, 1988.
• DOSDOĞRU, Hulusi, 6/7Eylül Olayları, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1993.
• EDEN, Anthony, Full Circle, The Memoirs of the Rt. Hon. Sir Anthony Eden, Cassell, London, 1960.
• ERİM, Nihat, Bildiğim, Gördüğüm Ölçülerde Kıbrıs, Ajans Türk Matbaacılık Sanayi, Ankara, 1976.
• GAZİOĞLU, Ahmet C.,Kıbrıs Tarihi İngiliz Dönemi (1878-1960), Kıbrıs araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP), Lefkoşa, 1997.
• GÖKTEPE, Cihat, British Foreign Policy Towards Turkey, 1959-1965, Routledge, New York, 2012.
• GÜVEN, Dilek, Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları ve Stratejileri Bağlamında 6-7 Eylül Olayları, İletişim Yayınevi, Çev. Bahar Şahin, İstanbul, 2010.
• HATZİVASSİLİOU, Evanthis, Greece and the Cold War, Frontline State 1952-1967, Routledge, New York&London, 2006.
• HOLLAND, Robert -Diana Markides, The British and the Hellens, Struggles for Mastery in the Eastern Mediterranean 1850-1960, Oxford University Press, New York, 2006.
• HOLLAND, Robert, Britain and the Revolt in Cyprus 1954-1959, Clarendon Press, Oxford, 2002.
• HYAM, Ronald, Britain’s Declining Empire: The Road to Decolonization 1918-1968, Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
• MANİSALI, Erol, Dünden Bugüne Kıbrıs, Gündoğan Yayınları, Ankara, 2003.
• MICHAEL, Michalis Stavrou, Resolving the Cyprus Conflict Negotiating History, Palgrave Macmillan, New York, 2009.
• MİRBAGHERİ, Farid, Historical Dictionary of Cyprus, The Scarecrow Press, Lanham, Maryland, Toronto, Plymuth, Uk, 2010.
• ORR, Captain C.W.J., Cyprus Under British Rule, Robert Scott, London, 1918.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk, Tarafların Tutum ve Analizleri Açısından Kıbrıs Sorunu (1945-1986), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1991.
• SOYSAL, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları İle Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları C. I, (1920-1945), TTK Basımevi, Ankara, 2000.
• SÖZEN, Ahmet, The Cyprus Conflict and the Negotiations, A Political and International Law Perspective, Can Reklam, Ankara, 1998.
• BABAOĞLU, Resul, “6/7 Eylül 1955 Olayları ’nın Muhtemel Failleri Üzerine Bir Değerlendirme”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol. 6/2, (February 2013), s.1349-1371.
• COŞKUN, Yasin, “Kıbrıs Sorunu Üzerindeki Türk-Yunan Diyaloğunun Başarısızlığı (1966-67) ve İngiliz Politikası”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (KARAFAD), S. 4/1, ss. 43-58.
• DRİBERG, Tom, “The Talks That Were to Fail”, Tribune, September 16, 1955.
• FIRAT, Melek M., “Kıbrıs Sorununun Türk Dış Politikasına Etkileri (1955- 1997)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Ankara 15-17 Ekim 1997, Sempozyuma Sunulan Tebliğleri, Yay. Haz., Soysal, İsmail, TTK Basımevi, Ankara, 1999, ss. 553-567.
• IRKIÇATAL, Eftal, “İkinci Dünya Savaşı Sonrası İngiltere’nin Ortadoğu Politikaları İçin Kıbrıs’ın stratejik Önemi ve Kıbrıs Meselesinin Ortaya Çıkışı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 15, (Yıl 2012/1), ss. 31-59.
• KITROMILIDES, Paschalis M., “Greek Irredentism in Asia Minor and Cyprus”, Middle Eastern Studies, Vol. 26, No.1, (Jan., 1990), ss. 3-17.
• ORAN, Baskın, “Self Determinasyon-Self Government” kutusu, Baskın Oran (Edt.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C.I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002, s. 594.
• SONYEL, Salahi, “İngiltere Dışişleri Bakanlığı Belgelerine Göre: Osmanlı Padişahı Abdülhamit, 48 Saat İçinde Kıbrıs’ı İngilizlere Nasıl Kiraladı”, Belleten, C.LXII, S.233, (Nisan 1998), ss.727-759.
• XYDİS, Stephen G., “The UN General Assembly as an Instrument of Greek Policy: Cyprus, 1954-58”, The Journal of Conflict Resolution, Vol. 12, No. 2, (Jan., 2968), ss. 141-158.
• YELLİCE, Gürhan, “1878’den 1931’e Kıbrıs’ta Enosis Talepleri ve İngiltere’nin Yaklaşımı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XII, S.24, (Bahar, 2012), ss.13-26.