MONDROS MÜTAREKESİ GÖRÜŞMELERİNE İLİŞKİN İNGİLİZ KAYITLARI VE GÖRÜŞMELERLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: Mütareke, 5 - 71, 21.12.2018

Tolga Başak

Öz

Bu çalışmada Mondros Mütarekesi görüşmeleriyle ilgili İngiliz kayıtları olduğu gibi (İngilizce) verilip, adı geçen kayıtlar ve mütareke görüşmeleri hakkında bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Türkiye ile İtilaf devletleri arasında savaşı sonlandıran Mondros Mütarekesi, İngiliz Savaş Gemisi Agamemnon’da yapılan görüşmeler sonucunda imzalanmıştı. Agamemnon Görüşmeleri her iki tarafça da imzalanan bir tutanakla kayıt altına alınmamış, görüşmeler Türk ve İngiliz heyetlerince ayrı ayrı kaydedilmişti. Orijinalleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan görüşmelerle ilgili Türk kayıtları, Türk heyetinin kâtibi Ali Türkgeldi tarafından tutulan ayrıntılı notlardan oluşuyordu. Agamemnon Görüşmeleri’nin İngiliz kayıtları ise savaş gemisinde görev yapan İngiliz Subayı Yüzbaşı Lynes’ın tutmuş olduğu notlardan ibaretti. Toplam 62 sayfadan oluşan bu kayıtlar, İngiliz Milli Arşivi’nde, İngiliz Donanma Bakanlığı belgeleri arasında muhafaza edilmişti. Görüşmelerin önemli bir kısmının Fransızca yapılmış olması ve notları tutan İngiliz subayının da Fransızca bilmemesi nedeniyle İngiliz kayıtları görüşmelerin tümünü kapsamıyordu. Buna rağmen adı geçen kayıtlar, Mondros Mütarekesi bağlamında değerlendirilmesi gereken ana kaynaklardan biri olma özelliğini taşıyordu. 

Anahtar Kelimeler

Mondros Mütarekesi, Agamemnon Görüşmeleri, I. Dünya Savaşı, İngiltere

BRITISH RECORDS OF THE MOUDROS ARMISTICE NEGOTIATIONS AND EVALUATIONS OF THE NEGOTIATIONS

Öz

In this study, British records of the Moudros Armistice negotiations were given as the same (in English) and some evaluations were made on the mentioned records and armistice negotiations. The Moudros Armistice of which ended the war between Turkey and Allied Powers, was signed as a result of negotiations in Agamemnon, the British warship. Agamemnon talks were not recorded with a record signed by both sides, and the talks were recorded separately by the Turkish and British delegations. The original Turkish records of the talks in the Prime Ministry Ottoman Archive consisted of detailed notes held by the Turkish delegation’s clerk, Ali Turkgeldi. The British records of the Agamemnon talks were the notes taken by Captain Lynes, a British officer who served on the warship. These records, consisting of 62 pages, were kept in the British National Archive (The National Archives of United Kingdom/Public Record Office) among the documents of the Ministry of the Navy. Since most of the talks were held in French and the British officer did not know French, the British records did not cover all of the talks. Despite this, the recordings were one of the main sources of consideration in the context of the Moudros Armistice. 

Anahtar Kelimeler

Moudros Armistice, Agamemnon Negotiations, First World War, England

Kaynakça

• The National Archives, Public Record Office (İngiliz Milli Arşivi)
• Cabinet Papers (Kabine Tutanakları)
• Admiralty Records (Donanma Bakanlığı Kayıtları)
• War Office Records (Savaş Bakanlığı Kayıtları)
• Hariciye Nezareti Siyasi Kısım
• Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Arşivi
• Great Britain, Parliament, House of Commons, Sessional Papers (Accounts and Papers), Cmd. 53 (1919), “Terms of the Armistices Concluded between the Allied Governments and the Governments of Germany, Austria-Hungary and Turkey”
• United States, Department of State, Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, 1918, Supplement I: The World War I (Vols. 2), Washington, D.C., 1933.
• The New York Times
• The Times
• Takvim-i Vakayi
• Vakit
• Minber
• Hadisat
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi
• AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, I, Mutlakıyete Dönüş, (1918-1919), Ankara, 1998.
• BAŞAK, Tolga, Türk ve İngiliz Kaynaklarıyla Mondros Mütarekesi ve Uygulama Günlüğü (30 Ekim-30 Kasım 1918), İstanbul, 2013.
• BAYAR, Celal, Ben de Yazdım, I, İstanbul, 1997.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılap Tarihi, Cilt: III, (1914-1918 Genel Savaşı), Kısım: 4, (Savaşın Sonu), Ankara, 1983.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, “Mondros Mütareke Anlaşması”, VI. Türk Tarih Kongresi, Ankara (20-26 Ekim 1961), Türk Tarih Kurumu Yayınlarından, IX Seri, No:6, Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara, 1967, ss.572-582.
• BIYIKOĞLU, Tevfik, “Mondros Mütarekenamesi’nde Elviye-i Selâse ile ilgili Yeni Vesikalar”, Belleten, XXI/81-84, Ankara, 1957, ss.567-580.
• BUSCH, Briton Cooper, Mudros to Lausanne: Britain’s Frontier in West Asia, 19181923, New York, 1976.
• DYER, Gwynne, “The Turkish Armistice of 1918: 1; The Turkish Decision for Separete Peace, Autumun 1918”, Middle Eastern Studies, Volume: 8, No: 2, (May, 1972), ss.143-178.
• DYER, Gwynne, “The Turkish Armistice of 1918: 2; A Lost Opportunity: The Armistice Negotiations of Moudros”, Middle Eastern Studies, Volume: 8, No: 3, (October, 1972), ss.313-348.
• ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, I, Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları, Ankara, 1953.
• ERTAN, Temuçin Faik, “Birinci Dünya Savaşı’nı Sona Erdiren Mütarekelerin Karşılaştırmalı Analizi”, II. Uluslararası Tarih Sempozyumu: 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı, İzmir, 16-18 Ekim 2014, ss.493-507.
• EVANS, Stephen F., The Slow Rapprochement, Britain and Turkey in the Age of Kemal Atatürk, 1919-1938, The Eothen Press, Walkington, Beverley, 1982.
• FRANGULIS, A., La Gréce: son statut international, son historie diplomatique, II, Paris, 1934.
• HUREWITZ, J. C., Diplomacy in the Near and Middle East, A Documentary Record: 1914-1956, Volume, II, Princeton, New Jersey, Toronta, New York, London, 1956.
• İZZET, Ahmet Paşa, Feryadım, II, İstanbul, 1993.
• JEASCHKE, Gotthard, “Mondros’a Giden Yol”, Belleten, Cilt: XXVIII, Sayı: 109, (Ankara, 1964), s.141-152.
• KURAT, Yuluğ Tekin, “Bir İmparatorluğun Son Nefesi: Monduros”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 48, (Eylül, 1971), ss.38-43.
• MAURICE, Sir Frederick, The Armistices of 1918, London, New York, Toronto: Oxford University Press, 1943.
• MEARS, Eliot G., Modern Turkey, New York, 1924.
• MERAY, Seha L.; OLCAY, Osman, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri, (Mondros Bırakışması, Sevr Andlaşması, İlgili Belgeler), Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No: 409, Ankara, 1977.
• “Rauf Orbay’ın Hatıraları”, Hatıralar, Vesikalar, Resimlerle Yakın Tarihimiz, Birinci Meşrutiyetten Zamanımıza Kadar, Cilt: 2, İstanbul, 1962.
• ORBAY, Rauf, Cehennem Değirmeni, Siyasi Hatıralarım, I, İstanbul, 1993.
• RUDIN, Harry R., Armistice, 1918, New Haven, 1944.
• SHAW, Stanford J., From Empire to Republic, The Turkish War of National Liberation 1918-1923, A Documentary Study, Volume: I, Ankara, 2000.
• TEMPERLEY, H. W. V., A History of the Peace Peace Conference of Paris, Volume: I, London, 1920. Türk İstiklal Harbi, I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Başkanlığı Harp Dairesi Resmi Yayınları, Seri No: 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1962.
• TÜRKGELDİ, Ali, Moudros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara, 1948.