MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN YILDIRIM ORDULAR GRUP KOMUTANLIĞI SIRASINDA MONDROS MÜTAREKESİ VE SONRASI OLUŞAN DURUMA TEPKİSİ VE HATAY’A YÖNELİK FAALİYETLERİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: Mütareke, 73 - 102, 21.12.2018

Mahmut Bolat

Öz

I. Dünya Savaşı sırasında, İngiltere ve Fransa arasında imzalanan Sykes-Picot Anlaşması ile Orta Doğu bu iki devlet arasında paylaşılmış ve bu paylaşıma göre de Hatay bölgesi Fransızların payına düşmüştür. I. Dünya Savaşı sonunda, Mondros Mütarekesi imzalandığında Hatay bölgesi Türk sınırları içerisinde bulunmakla birlikte Mütareke sonrası, önce İngilizler, daha sonra da Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Mütareke öncesinde, 7. Ordu komutanlığında bulunan ve İngiliz ilerleyişini Halep’in kuzeyinde durduran Mustafa Kemal Paşa, Mütareke sonrası atandığı Yıldırım Ordular Grup Komutanlığında da, ileri hatta bulunan birlikleri Türk sınırları içerisine çekerek, bir ateşkes anlaşması olması dolayısıyla savaşı durdurması gerekirken, İtilaf Devletleri işgallerini kolaylaştıran ve devam ettiren Mondros Mütarekesinin yaratacağı olumsuz koşullara karşı bir direniş hareketi başlatmıştır. Bu makalede, Mustafa Kemal Paşa’nın, Mondros Mütarekesi ve onun yaratacağı problemlere karşı tepkisi ve bu bağlamda bölgedeki işgalleri önlemeye yönelik faaliyetleri, Hatay ekseninde incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Hatay, İskenderun, Mustafa Kemal Paşa, Suriye, Yıldırım Orduları

THE REACTION OF GENERAL MUSTAFA KEMAL TO THE CIRCUMSTANCES CREATED AFTER THE ARMISTICE OF MOUDROS AND ACTIVITIES TOWARD HATAY DURING HIS COMMANDERSHIP OF THE YILDIRIM ARMY GROUP

Öz

The Middle East was shared between England and France after the Sykes-Picot Agreement which was signed between the two states during the World War I. In this sharing, the region of Hatay was given to France. 

While the region of Hatay was within the boundaries of Turkey when the Armistice of Moudros was signed at the end of the World War I; it was invaded by England first and then by France after the armistice. General Mustafa Kemal, who had commanded the 7th Army and stopped the progress of the English in the North of Aleppo before the armistice, drove the unions in the front lines into the boundaries of Turkey even during his commandership of the Yildirim Army Group to which he was assigned after the armistice and embarked on a resistance movement against the potential negative circumstances of the Armistice of Moudros, which paved the way for and maintained Allied invasions while he was expected to stop the war due to the armistice. This article examines the reaction of General Mustafa Kemal to the Armistice of Moudros and its potential problems and in this context, his activities toward preventing the invasions in the region with regard to Hatay. 

Anahtar Kelimeler

Hatay, Iskenderun, Mustafa Kemal Pasha, Syria, Lightning Army

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, BEO.004504.337765.001.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, BEO.004541.340546.001.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, İ.DUİT.00155.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, İ.DUİT.00157.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, İ.DUİT.00163.
• ABADAN, Yavuz, Mustafa Kemal ve Çetecilik, 2. Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul, 1972.
• Atatürk ile İlgili Arşiv Belgeleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 1982.
• ATATÜRK, Kemal, Nutuk, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2002.
• Atatürk’ün Anıları, Haz. İsmet Görgülü, 5. Basım, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2013.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 1997.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 199.
• ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yay., İstanbul, 1984.
• ATAY, Falih Rıfkı, K. Atatürk Anlatıyor, Binbirdirek Mat., İstanbul, 1985.
• ATAY, Falih Rıfkı, Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri ve 19 Mayıs, Yeni Gün Haber Ajansı Yay., İstanbul, 1999.
• BELEN, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Yay. Haz. Enis Şahin, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2014.
• BOZOK, Salih, Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor, Haz. Can Dündar, Doğan Kitapçılık, İstanbul, 2001.
• DOĞRUER, Ahmet Sedat, Yıldırım Ordularının Bozgunu Filistin’e Veda, Osmanlıca’dan Günümüz Türkçesine Uyarlayan: Kemal Gurulkan, Yeditepe Yay., İstanbul, 2009.
• GUHR, Hans, Anadolu’dan Filistin’e Türklerle Omuz Omuza, Çev. Eşref Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• GÜRER, Turgut, Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, 5. Baskı, Gürer Yay., İstanbul, 2007.
• Hatırat (1913-1922), Cemal Paşa, Yay. Haz. Ahmet Zeki İzgöer, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul, 2012.
• İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, 1. Kitap, Yay. Haz. Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1992.
• KİLİ, Suna, Türk Devrim Tarihi, 14. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2014.
• KONURALP, Nuri Aydın, Hatay’ın Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi, Hatay Postası Gazete ve Basımevi, İskenderun, 1970.
• MELEK, Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu, TTK Yay., Ankara, 1991.
• MİKUSCH, D.V., Gazi Mustafa Kemal, Avrupa ile Asya Arasındaki Adam, Türkçesi: Esat Nermi Erendor, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1981.
• PEHLİVANLI, Hamit -Yusuf Sarınay-Hüsamettin Yıldırım, Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939), Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara, 2001.
• SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilali, 4. Baskı, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, 6. Baskı, YKY, İstanbul, 2010.
• SÖKMEN, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, TTK Yay., Ankara, 1992.
• TEKİN, Mehmet, Hatay İşgal Yılları ve Bağımsız Hatay Devleti Kronolojisi (1918 - 1939), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2010.
• Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C. I, Ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• AĞAOĞLU, Sami, “Birinci Dünya Savaşı’nda Gazze Muharebeleri”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, C.6, S.2, 2017.
• KEMAL, Cemal, “Mustafa Kemal’in Mondros Mütarekesi’ne Tepkisi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.46, Güz 2010.
• TÜRKMEN, Zekeriya, “Mustafa Kemal Paşa ve Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.16, S.47, 2000.