POLİS MECMUASI VERİLERİNE GÖRE I. DÜNYA SAVAŞI’NDAN CUMHURİYETİN İLK YILLARINA İSTANBUL’DA SUÇ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: Mütareke, 127 - 155, 21.12.2018

Tolga Akay

Öz

İstanbul sosyal, ekonomik, demografik ve coğrafi yapısı nedeniyle kontrolü zor bir kenttir. Özellikle Balkan Savaşları’ndan sonra asayişi sağlamak eskiye nazaran daha da zorlaşmıştır. Bazı sosyal ve ekonomik nedenlerden yanında I. Dünya Savaşı ve işgal yıllarının getirdiği yoksulluk ve devlet mekanizmasında görülen zafiyetler suç oranlarının tarihte görülmeyen derecede artmasına neden olmuştur. Özellikle hırsızlık, darb gibi adi suçlar önemli derecede artış göstererek İstanbul toplumsal hayatını derinden etkilemiştir. Osmanlı Devleti’nde modernleşme sürecine paralel olarak adli vakalar düzenli olarak kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Bu kayıtlardan biri de polis merkezleri tarafından tutulan ve düzenli olarak Polis Mecmuası’nda yayınlanan suç istatistikleridir. Polis istatistikleri aylık olarak tutulan ve İstanbul’da yaşanan adli vakaların kaydedildiği fazla ayrıntı içermeyen kayıtlardır. Bu çalışma Polis Mecmuası kayıtlarına göre temelde Mütareke yıllarını merkeze koymakla birlikte I. Dünya Savaşı, Mütareke yılları ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun ilk birkaç yılını kapsayan süreçte İstanbul’da suç sayılarını ortaya koymayı hedefleyen istatistiki bir çalışmadır. Çalışmamız belirtilen tarih aralığında İstanbul’da suç oranlarının arttığı ön kabulünden yola çıkmakla birlikte hangi suçlarda ne oranda bir artış olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Mütareke, İstanbul, Polis Mecmuası, Suç

CRIME IN ISTANBUL FROM WORLD WAR I TO THE FIRST YEARS OF THE REPUBLIC ACCORDING TO THE DATA OF POLIS MECMUASI

Öz

Istanbul is a difficult city to control due to its social, economic, demographic and geographical structure. Especially after the Balkan Wars, it became even more difficult to maintain its order and safety. In addition to some social and economic reasons, the poverty brought by World War I and the years of occupation, and also the weaknesses inflicting the government mechanism resulted in an unprecedented increase in crime rates. Especially ordinary crimes like theft and battery significantly increased and deeply affected the social life of the city. In parallel to the Ottoman modernisation process, judicial cases began to be recorded regularly. One of these records was the crime statistics kept by police stations and regularly published in Polis Mecmuası (Ottoman Police Magazine). As a record of the judicial cases taking place in Istanbul, police statistics were kept monthly and they did not contain much detail. While basically focusing on the armistice years according to the records of Police Magazine, the current study is a statistical work aiming to reveal the numbers of crimes in Istanbul in the time period that covered World War I, the Armistice years, and the first few years of the Republic of Turkey. Presupposing that the crime rates increased in Istanbul in the mentioned time period, the study tries to determine the extent of increase in specific categories of crime. 

Anahtar Kelimeler

Armistice, Istanbul, Polis Mecmuası, Crime

Kaynakça

• Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO) 4039/302923, 28.05.1330; 4477/335767, 29.09.1335
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi (DH. EUM. SSM) 56/55, 22.04.1336.
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Birinci Şube (DH.EUM, 1.Şb) 5/13, 20.02.1335.
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye İkinci Şube (DH.EUM.2.Şb) 11/65, 19.11.1333
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb) 53/58, 05.03.1337.
• Dâhiliye Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ) 55/91, 29.12.1339.
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Ecânib Kalemi (DH.EUM.ECB) 5/23, 04.08.1334.
• Dâhiliye Emniyet-i Umumiye Tahrirat Kalemi Evrakı (DH.EUM.THR) 4/64, 07.09.1327.
• Dâhiliye Nezareti Hukuk Kalemi (DH.H) 64/74, 05.11.1331.
• Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT) 1827/18, 29.08.1308; 1106/62, 15.06.1324; 2573/74, 25.09.1319.
• Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y. PRK. ASK) 3/83, 06.04.1297; 20/28.
• Düstur, Tertib-i Sani, C. 6.
• Düstur, Tertib-i Sani, C. 7.
• Düstur, Tertib-i Sani, C. 8.
• Düstur, Tertib-i Sani, C. 11.
• Polis Mecmuası, Aded: 69, 4. Sene, 15 Mayıs 1332 - Aded: 194, 13. Sene, 1 Şubat 1926. (96 Sayı)
• Resmi Ceride, Numro: 51, Sene: 2.
• AKALIN, Adnan, İslam Ceza Hukukunda Hırsızlık Suçu ve Çalınan Mal İle İlgili İhtilaflar, AÜ SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.
• AMİCİS, Edmundo de, İstanbul (1874), (Çev. Beynun Akyavaş), TTK, Ankara, 1993.
• BALCIOĞLU, Ercan, DARCAN, Emirhan, SÜNGER, Ercan, ÇELİK, Önder, Teori ve Uygulamada Suç Analizi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2016.
• BASMACIYAN, Krikor Hagop, Şark’ta Toplumsal ve Dinsel Hayat, Aras Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• CRİSS, Bilge, İşgal Altında İstanbul 1918-1923, İletişim Yay., İstanbul, 1994.
• ÇELİK, Zeynep, 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul (2. Basım), (Çev. Selim Deringil), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul, 2006.
• DEMİRTAŞ, Timur, Kriminoloji (2. Baskı), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005.
• DÖNMEZER, Sulhi, Kriminoloji, Beta Yay., İstanbul, 1994.
• ELDEM, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK, Ankara, 1994.
• ENDRES, Franz Carl, Türkiye 1916, (Yay. Haz. Gürsel Köksal), Edebiyat ve Eleştiri Yayınları, Ankara ,1994, s. XVII.
• ERGUT, Ferdan, Modern Devlet ve Polis, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, (3. Baskı), İletişim Yay., İstanbul, 2015.
• FERİDUN, İbrahim, Polis Efendilere Mahsus Terbiye ve Malumat-ı Meslekiyye, Matbaa-i Hayriye, İstanbul, 1326.
• KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830-11914), Tarih Vakfı Yay, İstanbul, 2003.
• ROTH, Mitchel P., Göze Göz, Suç ve Cezanın Küresel Tarihi, Can Yayınları, İstanbul, 2017.
• SEVER, Deniz Dölek, War and Imperial Capital: Public Order, Crime and Punishment in Istanbul, 1914-1918, ODTÜ SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2015.
• SUNATA, İ. Hakkı, İstanbul’da İşgal Yılları, (4. Baskı), Türkiye İş Bankası İstanbul, 2012.
• TEMEL, Mehmet, İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
• TURNA, Nalan, 19. Yy’den 20. Yy’ye Osmanlı Topraklarında Seyahat, Göç ve Asayiş Belgeleri Mürur Tezkereleri, Kaknüs, İstanbul, 2013.
• ATA, Feridun, “Mütareke Döneminde İtilaf Devletleri’nin Hapishanelere Müdahaleleri ve Gayrımüslim Mahkûmları Tahliye Etmeleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: XX, S. 60, (Kasım 2004). (727-743)
• AYDIN, Mehmet Akif, “Gasp”, DİA, C. 13, s. 387-392.
• DEMİRTAŞ, Cevdet, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Polis Teşkilatı”, Polis Dergisi,, Yıl: 11, S. 43, 2005, s. 147-149.
• DİKİCİ, Ali, “Milli Mücadele Döneminde İç Güvenlik ve Türk Polisi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXIII, S. 67-68-69, Kasım 2008, s. 719-755.
• KARATEŞER, Büşra, “Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Döneminde İstanbul’un İaşesi”, KSU İİBFD, C. 3, S. 2, 2013, s. 97-114.
• KILIÇ, Orhan, “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Kalpazanlık Faaliyetleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, C. 3, s. 180-187.
• KIRANLAR, Safiye, “Mütareke İstanbul’unda Konut Sorunu (1918-1922)”, METU JFA, 2015/2, (32:2), s. 99-116.
• ÖZER, İlbeyi, “Mütareke ve İşgal Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Görülen Sosyal Çöküntü ve Toplumsal Yaşam”, OTAM, S. 14, 2003, s. 247-271.
• SAYLAN, Gürkan Fırat, “İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920)”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, C. 11, S. 41, Ocak 2014, s. 17-40.
• SAYLAN, Gürkan Fırat, “İşgal İstanbul’unda Eli Kanlı Bir Örgüt Hrisantos Çetesi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 44, 2010, s. 325343.
• TOPRAK, Zafer, “Osmanlı’nın Son Döneminde İstanbul Sokaklarında Marjinaller: Hırsızlar, Dolandırıcılar, Yankesiciler”, İ.Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 38, 2008, s. 275-279.
• TÜRKMEN, Zekeriya, “İstanbul’un İşgali ve İşgal Dönemi Uygulamalar (13 Kasım 1918-16 Mart 1920)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: XVIII, S. 53, (Temmuz 2002), 319-372.
• YAKUT, Kemal, “Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Eşkıyalığın Önlenmesine İlişkin Düzenlemeler”, Kebikeç, S. 34, 2012, s. 139-157.