CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA DENİZLİ’DE SAĞLIK HİZMETLERİ (1923-1938)

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 37, 531 - 561, 15.02.2019

Ali Sarıkoyuncu , Ali Tomalı

Öz

Sağlık kurum ve kuruluşlarının verdiği hizmetler, koruyucu halk
sağlığı uygalamaları ile hastalıklarla mücadele yöntemleri, ülkelerin
gelişmişlik seviyelerinin tespiti için önemli göstergelerdendir. Türkiye’de de Cumhuriyetin
ilanı ile birlikte diğer alanlarda olduğu gibi sağlık alanında da kapsamlı bir
çalışma içine girilmiştir. Atatürk dönemi olarak da adlandırılan 1923-1938
arası evrede ülkenin hemen her köşesinde sağlık kurum ve kuruluşları kademeli
olarak artırılmış, yetişmiş ve nitelikli sağlık personeli açığı kapatılarak
sağlık hizmetlerinin uygar milletler seviyesine ulaşması sağlanmıştır. Bu
doğrultuda Anadolu’nun güzide kentlerinden biri olan Denizli’de de Cumhuriyetin
ilk yıllarında itibaren çeşitli sağlık kurum ve kuruluşları tesis edilmiş, Denizli
Memleket Hastanesi’nin malzeme ve personel eksiği giderilmiş, bölgede görülen
salgın hastalıklarla da mücadele edilmiştir. Bu çalışma ile, Cumhuriyetin ilk
yıllarından itibaren Denizli’nin genel sağlık yapısı, kent merkezi ve ilçelerinde
faaliyet gösteren sağlık kurum ve kuruluşları ile bölgede görülen salgın
hastalıklar; tespit edilen arşiv belgeleri ve süreli yayınlarla beraber, birinci
el kaynaklar ışığında tematik olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Denizli, Sağlık Hizmetleri, Memleket Hastanesi, Salgın Hastalıklar

DENİZLİ HEALTH SERVICES AND INSTITUTIONS IN THE FIRST YEAR OF THE REPUBLIC (1923-1938)

Öz

The Services provided by health
institutions and organizations, preventive public health practices and methods
for combating diseases are among the indicators that are important for
determining the development levels of countries. Turkey as well as in other
areas in the health field with the proclamation of the Republic has also
entered into a comprehensive study. In 1923-1938 period, which is also known as
the Atatürk period, the health institutions and organizations were gradually
increased in all corners of the country and the health services were reached to
the level of civilized nations. In this direction, in Denizli, one of the most
beautiful cities of Anatolia, various health institutions and establishments
has been established since the first years of the Republic, the lack of
materials and personnel of the Denizli National Hospital has been eliminated
and epidemic diseases seen in the region have also been struggled. With this
study, the general health structure of Denizli, the health centers and
institutions operating in the city center and districts and the epidemic
diseases seen in the region have been examined in detail since the first years
of the Republic.

Anahtar Kelimeler

Republic, Denizli, Health Services, National Hospital, Epicemic Diseases

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Denizli Belediye Başkanlığı 1989-1990 Çalışma Raporu
• Düstur
• Resmi Gazete
• TBMM Zabıt Ceridesi
• T.C. Devlet Salnameleri (1925-1926)- (1926-1927)
• Babadağ
• Denizli
• Sabah Postası
• AKŞİT, Ahmet, Denizli Memleket Hastanesi, Yeni Basımevi, Denizli, 1944.
• ALPTEKİN, Mahmut, "Denizli İlinin Düşünce ve Kültür Hayatı", Türk Kültür Tarihinde Denizli Sempozyumu Bildirileri (27-30 Eylül 1988), Denizli Valiliği Yayınları, Denizli, 1989, ss.131-132.
• AYDOĞAN, Metin, Ülkeye Adanmış Bir Yaşam II, Atatürk ve Türk Devrimi, Umay Yayınları, İstanbul, 2017.
• BAYKARA, Tuncer, Anadolu'nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I, Anadolu'nun İdari Taksimatı:, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1988.
• BEŞTAŞ, İzzettin, "Sözlü Tarihin Tanıklığında Cumhuriyet Döneminde Buldan'da Verem Gerçeği ve Veremle Mücadele", Buldan Sempozyumu Bildirileri (23-24 Kasım 2006), 1, Denizli, 2006, ss.199-213.
• GÖÇGÜN, Önder, Denizli’ye Hizmet ve Gönül Verenler 1, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• GÜRSOY, Gencay, "Sağlık" maddesi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
• GÜRSOY, Muallim Murat, "Denizli Vilayeti Hakkında Faydalı Bilgiler, Denizli Vilayet Matbaası, Denizli, 1933.
• KAPTAN, Şükrü Tekin, Denizlili Meşhurlar, EGAY-DER Yayınları No:1, Haziran, Denizli, 2002.
• KODAL, Tahir, "Mustafa Kemal Atatürk'ün Denizli Ziyaretleri", AAM Dergisi, C.XIX. S.55, Mart, 2003, ss.147-161.
• KODAL, Tahir, Atatürk Döneminde Denizli (1923-1938), Denizli Ticaret Odası Kültür Yayınları, No:4, Ankara, 2007.
• KODAL, Tahir, Denizli Nüfus Tarihi (1923-2008), Divan Kitap, Ankara, 2009.
• KOMİSYON, Cumhuriyetin 15. Yıldönümünde Denizli, Denizli Cumhuriyet Matbaası, Denizli, 1938.
• KOMİSYON, Denizli İli Kültür Değerleri, Deha Matbaa, Denizli, 2001.
• ORAN, Halil, Atatürk Denizli'de, Cumhuriyet'in 50. Yılı İl Kutlama Kurulu Yayınları No:2, Denizli, 1974.
• Onbeşinci Yıl Kitabı, (1938), “Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti”, Siyasi Parti Yayınları, Ankara. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/553 (Erişim Tarihi: 04.12.2018)
• ŞAKİR, Kemal, Tarihî, Coğrafî, İçtimaî, Sıhhî, İktisadî Nokta'-i Nazardan Denizli, Tahir Kodal (Yay.Haz.), Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli, 2014.
• TOKER, Tarhan, Denizli Tarihi, Yenigün Matbaası, Denizli, 1968.
• TOKER, Tarhan, Denizli Sağlık Tarihi, Sağlık Hizmetleri, Sağlık Kurum ve Kuruluşları, Denizli Devlet Hastanesi Yardım Derneği No:1, Denizli, 1986.
• UYAR, Hakkı, "Tek Parti Döneminde Denizli'de Siyasi Hayat", Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri 6-7-8 Eylül,1, PAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, Denizli, 2007, ss. 561-579.
• UYSAL, Mehmet Ali, Her Yönüyle Denizli Kazası, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli, 2016.
• ÜNAL, Fikret vd., Bütçe Kanunları 1920-1929, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayınları No:1978/190, Ankara, 1979.
• AK, Bilal, "Türkiye Cumhuriyeti'nde Sağlık Hizmetleri", Türkler, 17, 2002, ss.419-435.
• ARTAM, Osman Nuri, "Sağlık Öğütleri Serisinden", İnanç Dergisi, S.10, 1937, ss.7-9.
• ASLAN, Sevil ve ERDEM Ramazan, "Hastanelerin Tarihsel Gelişimi", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Isparta, 2017, ss.7-21.
• DİRİCAN, M. Rahmi, "Türkiye'de Sağlık Hizmetleri'nin Kısa Tarihçesi", Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bülteni (7), 1970, ss.1-15.
• DOĞAN, Hasan, "Denizli Devlet Hastanesinin Dünü ve Bugünü" Detay (3), Denizli, Ocak-Şubat, 1999, ss.16-17.
• GÜNEY, Suzan, "Sağlık Örgütleri Serisinden", İnanç Dergisi (16), 1938, ss. 9-11.
• HAZNEDAROĞLU, A. Rifat, "Sağlık Öğütleri Serisinden", İnanç Dergisi (12), 1938, ss. 6-7.
• İNAN, Süleyman, "Denizli'deki Halkevleri ve Faaliyetleri 1932-1951", AÜTİTE Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs-Kasım 2000, ss.135-157.
• KARABULUT, Umut, "Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sağlık Hizmetlerine Toplu Bir Bakış: Dr. Refik Saydam'ın Sağlık Bakanlığı ve Hizmetleri (1925-1937)", ÇTTAD, C.VI S.15, 2007, ss.151-160.
• KARATEPE, Mustafa vd., "Dr. Kemal Saraçoğlu'na Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Denizli'nin Sağlık Durumu", Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi (16), 2009, ss. 32-34.
• METİNTAŞ, M. Yahya ve Ömür ELÇİOĞLU, "Cumhuriyetin İlk On Beş Yılında Sağlık Hizmetleri (1923-1938)", Osmangazi Tıp Dergisi, 29 (3), 2007, ss.162-170.
• ÖNEN, Coşkun, "Bir Zamanlar Denizli Memleket Hastanesi", Geçmişten Günümüze Denizli Yerel Tarih ve Kültür Dergisi (6), (Nisan-Mayıs- Haziran), Denizli, 2005, ss.10-14.
• ÖZDİL, Ata Lütfi, "Evimizin Köy Gezileri", İnanç Dergisi (18), 1938, ss. 8-9.
• SÜGÜR, M., "Sinekler ve Zararları", İnanç Dergisi (15), 1938, s. 8-12.
• TUĞLUOĞLU, Fatih, "Türkiye'de Sıtma Mücadelesi (1924-1950)", Türkiye Parazitoloji Dergisi, 32 (4), 2008, ss.351-359.
• ALTAY, Sadet, "Atatürk Dönemi Sağlık Politikalarının Halka Yansımasında Öncü Kurumlar: Numune Hastaneleri (1924-1938)", AÜTİTE (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2015.
• COŞKUN, Tülin, "Cumhuriyet Dönemi Denizli’nin İdari Tarihi", PAÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli, 2007.
• TUĞLUOĞLU, Fatih, "Modernleşmenin ve Devletçi Ekonomi Politiğin Kırsal Kesim Üzerine Etkileri (1929-1939)", AÜTİTE (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2007.