HALKEVLERİNİN TAŞRADAKİ YANSIMALARINA BİR ÖRNEK: SAMSUN HALKEVİ VE 19 MAYIS DERGİSİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 37, 605 - 644, 15.02.2019

Alper Gülbay

Öz

Halkevleri, yeni kurulan
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni sağlam temellere oturtmak, inkılapların
anlaşılmasına ve yerleşmesine katkı sağlamak maksadıyla kurulmuştur. Halkevleri,
Tek Parti İdeolojisinin halka benimsetilmesinde kilometre taşlarından birini
teşkil etmiş; CHP’nin kontrolünde siyasi bir kuruluş olmakla birlikte, kültürel
kalkınma atılımını ve aydınlanma hareketini hedefleyen faaliyetler içinde
bulunmuştur. Kalkınma hareketinin halka aktarılmasında Halkevlerinin kullandığı
başlıca yöntem, çıkardıkları dergiler olmuştur.

Halkevlerinin taşradaki yansımalarından birini
oluşturan Samsun Halkevi de, çıkardığı 19 Mayıs Dergisi ile birlikte maneviyata
dayanan kültür savaşı başlatmıştır. Görev başına çağrılan ve birbirine inanan Samsun
Halkevi çalışanları, halkevi çatısı altında sosyal bir ödevi yerine getirmeye
çalışmışlardır. Başka bir deyişle, Samsun’da yaşayan yetişmiş insan gücü, ulvi
gayeler etrafında birleşerek, mensubu olduğu topluma karşı sorumluluğunu tam
olarak yerine getirmek için görev almıştır. Bu çalışmada, planlı ve geniş
teşkilatlı bir mekanizmanın küçük bir bölümünü oluşturan Samsun Halkevi’nin
faaliyetlerine ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halkevleri, Samsun, Samsun Halkevi, 19 Mayıs Dergisi

AN EXAMPLE OF PUBLIC HOUSES REFLECTIONS IN RURAL AREAS: SAMSUN PUBLIC HOUSE AND 19 MAY MAGAZINE

Öz

Public Houses, established a
new build on the solid foundation of the Republic of Turkey to contribute to
the understanding and settlement was established with the purpose of the
reforms. The public houses constituted one of the milestones in the adoption of
the One Party Ideology to the public; As a political organization under the
control of the CHP, it was involved in activities targeting the cultural
development and the enlightenment movement. The main method used by the
People's Houses in bringing the development movement to the public had been the
magazines they published.

Samsun Public House, one of the reflections of Public
Houses in the provinces, has started a culture war based on spirituality with
the 19 May Magazine it publishes. Employees of the Samsun Public House, who
were invited and believed in each other's duty, tried to fulfill a social duty
under the roof of the public house. In other words, the grown man who lived in
Samsun got the responsibility to fulfill his duty against the gathering, which
he belonged to, by joining around the big things. In this study, the activities
of Samsun Public House, which constitutes a small part of a planned and broad
organizational mechanism will be tried to be shed light on.

Anahtar Kelimeler

Public Houses, Samsun, Samsun Public House, 19 May Magazine

Kaynakça

• BCA: 490.01/967.743.4.
• BCA: 490.01/946.670.1.
• BCA: 490.01/990.832.1.
• BCA: 490.01/1025.945.3.
• BCA: 490.01/1210.15.1.
• BCA: 490.01/1125.106.2.
• BCA: 490.01/1048.1027.3.
• BCA: 490.01/976.785.3.
• BCA: 490.01/1012.905.2.
• BCA: 490.01/1378.575.1.
• BCA: 490.01/1077.1119.2.
• 19 Mayıs Dergisi.
• 25 Mayıs Dergisi.
• Alibaba Gazetesi.
• Ahali Gazetesi.
• Samsun Gazetesi.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, 24. Baskı, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2013.
• AYKUT, Selim Sabit, İktisadi ve İçtimai Türkiye, Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Türkiye’de Ziraat Cilt II, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1943.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, YKY Yayınları, 14. Baskı, İstanbul 2009.
• CHP XVI. Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
• Cumhuriyetimizin Yıldönümü Münasebetiyle Samsun Halkevi, Şems Matbaası, Samsun 1934.
• ÇEÇEN, Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2000.
• GÜZ, Nurettin, Tek Parti İdeolojisinin Yayın Organları Halkevleri Dergileri (1932-1950), Bilge Yapım İletişim Dizisi No:1, Ankara 1995.
• İNALCIK, Halil, Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2007.
• İstatistik Göstergeler 1923-2012, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara 2013.
• ORAL, Mustafa, CHP’nin Ülküsü – CHP’nin Kültür Siyasası Açısından Halkevleri Merkez Yayını Ülkü Dergisi, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya 2006.
• SARISAKAL, Baki, Samsun Basın Tarihi, Barış Gazetesi Yayınları 9, Samsun 2003.
• SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Kastaş Yayınları, 1. Cilt, 11. Baskı, İstanbul 2004.
• ŞİMŞEK, Sefa, Halkevleri 1932-1951, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2002.
• Genel Nüfus Sayımı-Samsun Vilayeti, T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Mehmet İhsan Basımevi, Ankara 1937.
• TOKSOY, Nurcan, Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak Halkevleri, Orion Yayınevi, Ankara 2007.
• YEŞİLKAYA, Neşe, Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, İletişim Yayınları, İstanbul 1999.
• 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı, T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları.
• 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı, T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Yayın No 286, Ankara 1950.
• AKTAŞ, Halil, Samsun Halkevi (1932-1951), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2015.
• IŞIK İhsan, Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, Uyum Ajans Yayınları, Ankara 2001.
• ALIŞIK, Şefik, “Samsun’da Seyyid Kutbüddin”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, s. 12, 13.
• ARI, Naşit Galip, “1923-1938”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), s. 4.
• BENGÜ, Ürfi, “29 Teşrin ve İki Hatıra”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), ss. 25-28.
• BİLGİÇ, Fevkiye, “Cumhuriyet Kadınlığı”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), s. 21, 22.
• CEBECİOĞLU, İbrahim, “Atatürk Havza’da Neler Yaptı?”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı: 66, ss. 2-7.
• COŞKUN, Sait, “Tütün Fidesi Nasıl Yetiştirilir”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, ss. 27-30.
• COŞKUN, Sait, “Cumhuriyet Rejimi Türk Yurdunun Ezeli Koruyucusudur”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), s. 23, 24.
• ÇAPLI, Orhan, “Hava Şehitlerimiz”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, s. 35.
• ERTAN, Ali, “Kemalizm”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), s. 13.
• ERTÜR, Vefki, “Dil Bayramı”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), ss. 29-32.
• ESEN, Süheyl, “Tütüncü Maden Köylerinde Bir Gezi”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:106 (Ağustos 1949), ss. 5-7.
• ESEN, Süheyl, “Diyojen’in Memleketi Sinop”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:109 (Kasım 1949), ss. 21-24.
• GÜNGÖR, Rıfat, “Cumhuriyet Sıhhiyesi”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), ss. 14-16.
• HEKİMGİL, Emin, “19 Mayıslar ve Samsun”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, s. 1.
• KARAKURUM, Macit, “Beşeri Coğrafya Bakımından Samsun”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, ss. 23-26.
• KUĞAY, Faruk, “15 Yıl”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), s. 5, 6.
• MEMİŞYAZICI, Necmi, “Hürriyet ve Gençlik”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:106 (Ağustos 1949), s. 1.
• MEMİŞYAZICI, Necmi, “Alçak”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:109 (Kasım 1949), s. 1.
• MEMİŞYAZICI, Necmi, “Halkevlerimiz”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:112 (Şubat 1950), s. 1, 2.
• ORHUN, Ömer, “Post Kavgası”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, s. 8, 9.
• OZANTÜRK, Rasim, “Cumhuriyetimizin Büyük Kıymeti”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:34 (Ekim 1938), s. 19, 20.
• ÖZGÜR, Hasan Ali, “İş Hayatı ve İş Hukuku”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:106 (Ağustos 1949), ss. 14-16.
• ÖZTELLİ, Cahit, “Samsun’lu Aşık İlmi”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, s. 10, 11.
• REMZİOĞLU, Osman, “Samsun’da Bir Karadeniz Fuarı Açılamaz mı”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:106 (Ağustos 1949), s. 3, 4.
• REMZİOĞLU, Osman, “Nüfus, İktisat ve Çalışma Hayatı Bakımından Samsun”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:109 (Kasım 1949), ss. 3-8.
• ŞAKİROĞLU, Mahmut, Cumhuriyet Tarihimizde Süreli Yayınlara Kısa Bir Bakış II – Tarih Dergileri ve Belleten, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1984.
• TÜRK, Süleyman, “Kadifekale’den Bir Cennet Seyrettim”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:109 (Kasım 1949), s. 2.
• ÜLKEN, Mustafa, “Milletçe Kalkınmada Spor”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:66, s. 36, 37.
• YERTUT, Samih, “Sendikaların Rolü ve Türkiye’de Sendikacılık”, 19 Mayıs Dergisi, Sayı:109 (Kasım 1949), ss. 14-16.
• http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2167.pdf (24.07.2018).