THE OCCUPATION OF İZMİR FROM THE PERSPECTIVE OF A POLICEMAN

Yıl 2019, Cilt: 19 - İzmir'in İşgali, 105 - 129, 26.07.2019

Yücel Yiğit Eyüp Şahin

Öz

Sergeant Hulusi Efendi, who started to work shortly before the land troop of Greeks
to Izmir, wrote a five-page report on before and after the occupation. In this report, which was
never used by the investigators, police sergeant expressed his witnesses and sensations ten
days after the occupation. This study, which is prepared from some secondary sources with
the Prime Ministry Ottoman Archive, covers the date of May 15, 1919 and the following events.
After addressing the attitudes of the Greek Cypriots before the occupation, Hulusi Efendi
concentrated mainly on the days of the invasion. The report also contains original information
as well as generally accepted information. In particular, Izmir polices’ attitudes are unfold
during the invasion. In addition, Hulusi Efendi, who was in a room at the government house
at the time, does not provide a satisfactory information about the first bullet issue. Because
he did not mention the name of any one since he did not witness the case. In addition it
is discussed in the report that how the patriotic polices struggled with heart and soul and
the soldiers who were martyred by Greek soldiers. Hulusi Efendi’s report set Directorate
General of Security in motion and safety inspector Azmi Bey who shows reckless misconduct,
is interpellated. However, it has not yet been determined that whether Azmi Bey responded
to inquiry. Thus, the confirmation of the information in the report is requested. Consequently,
in this study, it is revealed of desperateness of Izmir police, who was silent to the occupation
by the provisions of the Armistice of Mondros and could not resist, from the perspective of
police sergeant.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, World War I, National Struggle, İzmir, Police

BİR POLİSİN GÖZÜNDEN İZMİR’İN İŞGALİ

Öz

Yunanlıların İzmir’e asker çıkartmasından kısa bir süre önce göreve başlayan
Komiser Muavini Hulusi Efendi, işgal öncesi ve sonrası dair birbirini tamamlayan beş sayfalık
bir raporda kaleme almıştır. Araştırmacılar tarafından daha önce hiç kullanılmayan bu
raporda komiser muavini, işgalden on gün sonra şahitliklerini ve duyumlarını ifade etmiştir.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi ile bazı ikinci dereceden kaynaklardan hazırlanan bu çalışma, 15
Mayıs 1919 gününü ve hemen akabinde yaşananları kapsamaktadır. Hulusi Efendi, işgal öncesi
Rumların tutumlarına değindikten sonra ağırlıklı olarak işgal günü meydana gelen olaylara
yoğunlaşmıştır. Raporda, genel kabul görenlerin yanı sıra özgün bilgiler de yer almaktadır.
Bilhassa İzmir polisinin işgal sırasındaki tavrı gözler önüne serilmektedir. Ayriyeten o
sırada hükümet konağında bir odada bulunan Hulusi Efendi, ilk kurşun meselesi hakkında
doyurucu bir bilgi vermemektedir. Zira tanıklık etmediği olayda isim zikretmemiştir. Yine
vatanperver polislerin canla başla nasıl mücadele ettikleri ile Yunan askerleri tarafından şehit
edilen polisler de rapora yansımıştır. Komiser Muavini Hulusi Efendinin raporu, Emniyet-i
Umûmiye Müdüriyetini harekete geçirmiş ve işgalde umursamaz bir davranış gösteren
İzmir Emniyet Müfettişi Azmi Beyden bilgi istenmiştir. Lakin emniyet müfettişinin cevap
verip vermediği henüz tespit edilememiştir. Böylelikle rapordaki bilgilerin teyidi de alınmak
istenmiştir. Netice itibarıyla bu çalışmada: Mondros Mütarekesi hükümlerince işgale sessiz
kalan, direnemeyen İzmir polisinin çaresizliği bir komiser muavininin kaleminden ortaya
konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı, Milli Mücadele, İzmir, Polis

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dâhiliye Nezareti Evrakı
• DH. EUM. SSM. Dosya No: 37/36, Belge No:1-7, 24 Ramazan 1337 (23 Haziran 1919).
• Emniyet Genel Müdürlüğü Arşivi (EGM)
• Aydın Vilayeti 1314-1335 Sicil Kayıt Defteri, Defter No: 21.
• Komiser Muavini Hüseyin Efendiye Ait C-3201 Numaralı Özlük Dosyası.
• Polis Memuru Hüseyin Avni Efendiye Ait C-9346 Numaralı Özlük Dosyası.
• Polis Mecmuası
• “Vukuat-ı Zabıta”, 1 Nisan 1919, S. 112, İstanbul,1919, s 265-267.
• “İzmir’de Şehit Polisler Abidesi”, 29 Ekim 1935, S. 303, Ankara,1935, s.3259-3261.
• Polis Emeklileri Polis Dergisi
• ALVER, Esat. “İlk Kurşun Anıtı”, Polis Emeklileri Polis Dergisi, S. 261, İstanbul, 1974, s. 34-35.
• BERBER, Engin, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997.
• BERBER, Engin, Yeni Onbinlerin Gölgesinde Bir Sancak: İzmir (30 Ekim 1918- 15 Mayıs 1919), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1999.
• GÜREL, Ferzan, İzmir’in İşgalinden Kurtuluşa, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2002.
• OKURER, Mehmet, İzmir Kuruluştan Kurtuluşa, Ticaret Matbaacılık TAŞ, İzmir, TY.
• ÖKLEM, Necdet, İzmir’in İşgali, Işık Ofset Matbaacılık, İzmir, 1999.
• TAÇALAN, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2007.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, T.C. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı,İstanbul, 2010.
• TURAN, Mustafa, Yunan Mezalimi (İzmir, Aydın Manisa, Denizli 1919-1923), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• BERBER, Engin, “Mütareke Döneminde İzmir Sancağı’nda Yunanistan Karşıtı Çalışmalarda Bulunan Toplumsal Örgütler”, Mütareke ve İşgal Dönemi Üzerine Yazılar-Bir İzmir Kâbusu, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2002, s. 40-75.
• BERBER, Engin, “Bağımsızlık İlkesi Bağlamında Taşra Yönetiminden Osmanlıya Bakmak: İzmir Örneği”, Mütareke ve İşgal Dönemi Üzerine Yazılar-Bir İzmir Kâbusu, İzmir, 2002, s. 23-39.
• ELMACI, Mehmet Emin, “İzmir Halkının Yazdıklarıyla İzmir’de Yunan İşgali ve Mezalimi”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyum Bildirileri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir, 2010, s. 72-93.
• GÜNEŞ, Günver, “İzmir’in İşgali ve Aydın’daki Yankıları”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, S. 9, Ankara, 2007, s. 23-55.
• KARAYAMAN, Mehmet, “İzmir Valisi İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 15, İzmir, 2007, s. 3-18.
• MERT, Hasan, “İzmir’in Kara Günü: 15 Mayıs 1919”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyum Bildirileri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir, 2010, s. 49-56.
• ÖZTOPRAK, İzzet, “İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti Üzerine Gözlemler”, Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu Bildirileri, Yayına Hazırlayan: Murat Alper Parlak, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015, s. 69-77.
• SELVİ, Haluk, “Ayvalık’ın İşgali ve Belediye Protokolü”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XVII, S. 51, Ankara, 2001, s. 843-863.
• SÜKAN, Bige, “Fransız Arşiv Belgelerinde İzmir’in İşgali”, Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu Bildirileri, Yayına Hazırlayan: Murat Alper Parlak, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015, s. 149-171.
• TURAN, Mustafa, “Batı Anadolu’da Yunan İşgali ve Mezalimi”, Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu Bildirileri, Yayına Hazırlayan: Murat Alper Parlak, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015, s. 37-51.
• TÜRKMEN, Zekeriya, “İzmir’in İşgali Olayı ve Yunanlıların XVII. Kolordu Mensuplarına Yönelik Gasp ve Yağmalama Hareketi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 10, Kayseri, 2001, s. 121-154.