SOME TESTIMONIES IN RELATION TO THE ISSUE OF “THE FIRST BULLET” IN IZMIR

Yıl 2019, Cilt: 19 - İzmir'in İşgali, 155 - 174, 26.07.2019

Mithat Kadri Vural

Öz

A campaign launched by Izmir Journalists Association (IGC) in the year of 1972
to erect a “The First Bullet” monument on behalf of Hasan Tahsin has been approved
throughout the country except for some objections. The opening of the monument, which
was completed within 2 years, was made by the then President of the Republic of Turkey Fahri Korutürk himself on May 15, 1974. As Paul Connerton points out, monuments allow
only certain things to be remembered, while they cause the others to be forgotten through a
kind of discrimination. In other saying, monuments lead us to remember our past, however
they hide it at the same time. “The First Bullet” monument has transformed the thesis that
“Hasan Tahsin initiated the national struggle by being the first to open fire” into a “certain”
and “accurate” historical fact by causing different narratives, opinions and objections to be
forgotten.
With reference to the reality that there might be lots of different testimonies owing
to various reasons, this study is based on different testimonies and narratives with regard to
“the first bullet” in Izmir on May 15, 1919. It aims to reveal all the dimensions related to the
issue objectively through various testimonies without predicating on any premises, rather
than seeking an answer to the question “who was the first to open fire”.

Anahtar Kelimeler

Izmir, The First Bullet, National Struggle, Memoirs, Witnesses

İZMİR’DE “İLK KURŞUN” HADİSESİNE DAİR BAZI TANIKLIKLAR

Öz

1972 yılında İzmir Gazeteciler Cemiyeti tarafından Hasan Tahsin adına bir “ilk
kurşun” anıtı dikilmesi için başlatılan kampanya ülke genelinde bir kaç itiraz dışında
topyekûn destek bulur. İki yıl içinde tamamlanan anıtın, açılışını 15 Mayıs 1974 günü bizzat
dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk gerçekleştirir. Paul Connerton’un belirttiği gibi
anıtlar, yalnızca bazı şeylerin hatırlanmasına izin verirken, bir çeşit ayrımcılıkla diğerlerinin
de unutulmasına neden olmaktadır. Başka bir deyişle anıtlar geçmişi hatırlamamızı sağladığı
kadar aynı zamanda onu saklamaktadır1
. “İlk kurşun” anıtı; zamanla bu konudaki farklı
anlatıları, görüşleri ve itirazları unutturarak, “Hasan Tahsin’in ilk kurşunu atarak milli
mücadeleyi başlattığı” tezini, “kesin” ve “keskin” bir tarihsel doğruya dönüştürmüştür.
Bu çalışma; herhangi tarihsel bir olay üzerine çeşitli nedenlerden dolayı bir çok
farklı tanıklıklar olabileceği gerçeğinden hareketle, 15 Mayıs 1919 günü İzmir’de atılan “ilk
kurşuna” dair farklı tanıklıklara ve anlatılara dayanmaktadır. “İlk kurşunu kim veya kimler
attı?” sorusuna cevap aramaktan ziyade, hiç bir ön kabule yaslanmadan nesnel bir yaklaşımla
hadiseyi, çeşitli tanıklıklar üzerinden bütün boyutları ile ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, İlk Kurşun, Milli Mücadele, Hatırat, Tanıklar

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM. EK), 66/12.
• Anadolu’da Yenigün
• Cumhuriyet
• Çınaraltı
• Ege Ekonomi
• Islahat
• İleri
• Yön
• Ali Orhan İlkkurşun’un Kaleminden İlk Kurşun ve Sonrası, Yayına Hazırlayan Engin Berber-Taner Bulut-Tülay Gül, Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Yay., İzmir, 2013.
• ALPKAYA, Şükrü Oğuz, Yörük Ali Efe, Derleyen Atilla Oral, Demkar Yay., İstanbul, 2009.
• APAK, Rahmi, Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Güven Basımevi, İstanbul, 1942.
• ATAK, Sadık, İki Üniversitelinin Macerası, Divan Matbaası, Ankara, 1970.
• BAYAR, Celal, Ben De Yazdım, Cilt 6, Sabah Kitapları, İstanbul, 1997.
• BAYKARA, Tuncer, Atatürk ve XX. Yüzyıl Türk Tarihi Araştırmaları, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2005.
• BÜYÜKARKIN, Bekir, Bozkırdaki Sabah, Hakan Kitapevi, 2. Baskı, İstanbul,
• CONNERTON, Paul, Modernite Nasıl Unutturur, Sel Yay., 2. Baskı, İstanbul, 2014.
• CULUM, Mehmet, Azab Ağa Bir Ege Hikayesi, Bulut Yay., İstanbul, 2004.
• ÇELEBİ, Mevlüt, Ahenk ve Halk Gazetelerinde İşgal Hatıraları (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2015.
• ÇETİNKAYA, Ali Askerlik Hayatım 1914-1922, Yayına Hazırlayanlar: Oktay Şimşek Zeki Dilek, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
• DİNAMO, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşının Gerçek Hikayesi 1, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1986.
• EDİZ, İsmail, Diploması ve Savaş İngiliz Belgelerinde Batı Anadolu’da Yunan İşgali, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2015.
• GÖKBEL, Asaf, Milli Mücadele’de Aydın, Kolalı Matbaası, Aydın, 2005.
• GÖNENÇ, Volkan, Küllerin Altındaki İzmir (1909-1930), Çatı Kitapları, İstanbul, 2012,
• İzmir Aydın Ayvalık ve Havalisi Yunan İşgali Hakkında Makamat-ı Askeriyeden Mevrud Raporlar, İkinci Kitap, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet, 1335.
• İzmir Fecayii, “1 İzmir’in Suret-i İşgali, Harbiye Nezareti ve Umum Jandarma Kumandanlığına Gelen Raporlar ve sair Vesikalar”, b.y., t.y.
• KOZANOĞLU, Zeynel, Anıt Adam Osman Nevres, “Hasan Tahsin”, İzmir Gazeteciler Cemiyeti Yayını, İzmir.
• OKURER, Mehmet, İzmir Kuruluştan Kurtuluşa, Ticaret Matbacılık, İzmir, 1970.
• ONAY, Ahmet Talat, Milli Mücadele Yazıları, Hazırlayan Cemal Kurnaz-Şefika Kurnaz, MEB Yayınları, 2. Baskı, 2004, İstanbul, s. 57.
• RODAS, Mihail, I Ellada Stin Mikran Asia (1918-1922), Tipografeia: Kleisouni, 1950.
• TAÇALAN, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Bilgi Yay., Ankara, 2007.
• Tarih IV Kemalist eğitiminin Tarih Dersleri (1931-1941), Kaynak Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2004.
• UMAR, Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2. Baskı, İzmir, 2011.
• İNAL, Buğra, “Bir İngiliz Subayının Gözünden İzmir’in İşgali ve Yaşananlar”, Büyük Taarruzun 90. Yıldönümünde Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Cilt II, Ankara, 2014.
• KARAYAMAN, Mehmet, “İzmir Valisi İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VI/15, Güz /2007.
• KOCAGÖZ, Samim,“Sömürgeciliğe Atılan İlk Bomba”, Yön, Sayı 74, 15 Mayıs 1963.
• ORTAÇ, Yusuf Ziya, “Hasan Tahsin”, Çınaraltı, Sayı 50, C. 2, 6 Eylül 1942.
• Sabitzade Emin Süreyya, “Tarihi Bir Şahadet Vali İzzet Beyefendi Hakkında”, Islahat, 27 Mayıs 1919.
• URAL Selçuk - OKUR, Mehmet, “Vali İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 17, Erzurum, 2001.
• ÖKLEM, Necdet, “H. Tahsin Evinde Öldürülmüştür”, Ege Ekonomi, 24 Ocak 1973.