NEWS AND COMMENTS IN THE ISTANBUL PRESS ABOUT THE OCCUPATION OF IZMIR

Yıl 2019, Cilt: 19 - İzmir'in İşgali, 175 - 215, 26.07.2019

Mehmet Okur Hazel Kul

Öz

The shares, alliances and agreements that had been made by the Entente States
behind the closed doors during the World War I have continued in the process of the Paris
Peace Conference, which started after the war; moreover this time more openly and within
new dimensions, and some of the decisions taken at the conference, led to larger conflicts,
suffering and massacres which go down in human history.
The decision about the occupation of Izmir by Greece, which was taken by the
Council of Three (which were consisted of France, Great Britain and the United States), exactly
one hundred years ago, is an example of these agreements and this decision led to the murder
of thousands of innocent Turks who lived in Izmir. This occupation, which was made on the
grounds of Article 7 of the Armistice of Mudros, had shocked even the Ottoman government
that sees the hope of salvation in the decision of the Peace Conference. The occupation created
a great sadness and anger in the Turkish public opinion, who were under the influence of the
calming news from the government. Despite the strict censorship, the newspapers have made
harsh criticisms and comments about the occupation and announced the occupation to the
public.
In this paper, the remarkable titles of the first news about the occupation of Izmir,
that take place in the leading newspapers of Istanbul press, their impact on the public opinion;
the reaction of the government; the reflections of the countrywide indignation meetings,
particularly in Istanbul; the criticisms toward local administrations, central government and
Entente States; information on the Turkish population in the region are examined by making
specific references to Wilson Principles.

Anahtar Kelimeler

Paris Peace Conference, Greek/Greece, Izmir, Occupation, Press/Newspaper

İZMİR’İN İŞGALİNE DAİR İSTANBUL BASININDA ÇIKAN HABER VE YORUMLAR

Öz

İtilaf Devletleri arasında I. Dünya Savaşı sürecinde kapalı kapılar arkasında yapılan
paylaşımlar, ittifaklar, antlaşmalar, savaş sonrasında başlayan Paris Barış Konferansı’nda bu
kez daha açık olarak ve yeni bir boyut kazanarak devam etmiş, alınan bazı kararlar daha
büyük çatışmalara, insanlık tarihine geçecek katliamlara, ıstıraplara yol açmıştır.
Günümüzden tam yüz yıl önce Paris’te İngiltere, Fransa ve ABD’den oluşan Üçler
Konseyi’nin aldığı İzmir’in Yunanlarca işgal kararı da bu tür gelişmelerden biri olup binlerce
masum İzmirli Türk’ün katledilmesine yol açmıştır. Mondros Mütarekesi’nin 7. Maddesi
gerekçe gösterilerek yapılan bu işgal kurtuluş ümidini barış konferansının vereceği kararda
gören Osmanlı hükümetinde dahi şok etkisi yapmıştı. İşgal, günlerdir endişe içerisinde
olmasına rağmen hükümetin teskin edici haberlerinin etkisinde olan Türk kamuoyunda
büyük bir üzüntü ve öfke yaratmıştır. Gazeteler işgali sıkı sansüre rağmen sert bir dille
eleştiren başlık ve yorumlarla bütün halka duyurmuşlardır.
Bu makalede ise İstanbul basınının önde gelen gazetelerinde yer alan İzmir’in işgali
ile ilgili çarpıcı başlıklarla verilen ilk haberler, kamuoyundaki etkileri, hükümetin tepkisi,
İstanbul başta olmak üzere ülkenin dört bir yanında düzenlenen protesto mitinglerinden
yansımalar, yerel yönetime, hükümete, İtilaf devletlerine yönelik eleştiriler, bölgedeki Türk
nüfusu hakkında bilgiler, Wilson Prensiplerine göndermeler ve yorumlar yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paris Barış Konferansı, Yunan/Yunanistan, İzmir, İşgal, Basın/Gazete

Kaynakça

• Akşam
• Alemdâr
• Anadolu’da Yenigün
• Hadisat
• İdrak
• İstiklâl
• Memleket
• Serbesti
• Takvîm-i Vekâyi
• Tasvir-i Efkâr
• Vakit
• Zaman
• ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1989.
• BERBER, Engin, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1993.
• BOZKURT, Abdurrahman, İtilâf Devletleri’nin İstanbul’da İşgal Yönetimi, ATAM Yayınları, Ankara, 2014.
• ÇAKMAK, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi (1919-1922), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2007.
• ÇEVİK, Zeki, Milli Mücadele’de Müdafaa-i Hukuk’tan Halk Fırkası’na Geçiş, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2002.
• ERTÜRK, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, (Yay. Haz. Samih Nafiz Tansu), Parola Yayınları, İstanbul, 2016.
• GÖKBİLGİN, Tayyib, Milli Mücadele Başlarken I, TTK Yayınları, Ankara, 1959.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, Mondros Mütarekesi’nden Sivas Kongresi’ne, C. I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1959.
• HELMREİCH, Paul C. Sevr Entrikaları, Büyük Güçler, Maşalar, Gizli Antlaşmalar ve Türkiye’nin Taksimi, Çev. Şerif Erol, Sabah Kitapları, İstanbul, 1996.
• İstanbul’da Bir İngiliz Tercümanının Hatıraları, Bâb-ı Âli’deki Son Tercüman Sir Andrews Ryan’ın Hatıraları (1899-1922 Abdülhamit Devrinden Mustafa Kemal’e Kadar), Haz. Erdal Aydoğan-Erkan Cevizliler, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum, 2014.
• JAESCHKE, Gotthard Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), I, TTK Basımevi, 2. Bası, Ankara, 1989.
• KOCAOĞLU, Bünyamin, Kurtuluştan Kuruluşa Batı Anadolu’da TBMM Yardımları, Değişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• MACMİLLAN, Margaret, Paris 1919, 1919 Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikayesi (Çev.: Belkıs Dişbudak), ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2004.
• ÖKTEM, Haydar Rüştü, Mütareke ve İşgal Anıları (Haz. Zeki Arıkan), TTK Yayınları.
• ÖZALP, Kâzım, Milli Mücadele I, 1919-1922, TTK, Ankara, 1988.
• ÖZEL, Sabahattin- HACIİBRAHİMOĞLU, Işıl Çakan, Osmanlı’dan Milli Mücadele’ye Seçilmiş Mülakatlar, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü (Açıklamalı Kronoloji), Mondros’tan Erzurum Kongresi’ne (30 Ekim 1918-22 Temmuz 1919), I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1993.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı’nda İkili İktidar, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2000.
• SONYEL, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, TTK yayınları, Ankara, 1995.
• SONYEL, Salâhi R., Gizli Belgelerde Mustafa Kemal, Vahdettin ve Kurtuluş Savaşı, ATAM Yayınları, Ankara, 2015.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1987.
• TÜRKMEN, Zekeriya Milli Mücadele Yıllarında İstanbul Mitingleri (15 Mayıs 1919: İzmir’in İşgali Üzerine Aydınların Kamuoyu Oluşturma Faaliyetleri), Berikan Yayınevi, 2. Baskı, Ankara, 2016.
• DİLEK, Mehmet Sait, “Paris Barış Konferansı’nda Yunan Talepleri ve Büyük Güçlerin Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, (Kış 2013), S. 36.
• URAL, Selçuk- OKUR, Mehmet, “Vali İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 17, Erzurum, 2001, s. 267-274.
• UYANIK, Necmi, “İzmir’in İşgaline Karşı Konya Yöresinden Gelen Tepkiler”, Altıncı Uluslararası Atatürk Kongresi, 12-16 Kasım 2007-Ankara, Bildiriler, C. I, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2010, s. 492-526.