GAZİANTEP AFTER LIBERATION (TURKEY’S SANITARY AND SOCIAL GEOGRAPHY)

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 38, 75 - 97, 23.08.2019

Hasan Dinçer

Öz

In 20 May 1920, for the first time in the Turkish history, The Ministry of Health and Social Assistance was founded after the establishment of the The first Turkish Grand National Assembly. In 1921, The Ministry of Health and Social Assistance published the provincal monography called “Turkey’s Sanitary and Social Geography” in order to detect the realities of the country in terms of population, education/number of schools, diseases/ health institutions, production level/products to manage Turkey’s social, cultural and economical policies. In this article, the monography about Gaziantep was analyzed and conclusions were made about the economical and social condition of Gaziantep, effects of occupation, daily life of the people and influential social problems in the first years of the republic regime.
It can be seen that, from 1926, there were general problems about the city such as the difficulties in the lives of the farmers due to the feudal relations in the agricultural structure of the city, lack of infrastructure such as sewerage and drinking water network problems. Also, the primitive technics about nutrition and birth proved that there was a serious need for an urgent investment and intervention, starting with the education. At the same time, Gaziantep was a city with high potential of development and had more pros than it had cons. When its agricultural and trading activities were considered, despite the devastating effect of the wars, the city had a productive and diligent population. The Turkish Revolution means a progressive revolution in all social fields and people of Gaziantep were rational minded and esteemed the values of the revolution. Their valueing the modern medical methods and being interested in secular schools while not being interested in religious schools showed that.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, The Ministry of Health and Social Assistance, Dr. Refik Saydam, Dr. Rıza Nur

KURTULUŞTAN SONRA GAZİANTEP (TÜRKİYE’NİN SIHHİ VE İÇTİMAİ COĞRAFYASI: GAZİ AYINTAB VİLAYETİ)

Öz

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından sonra, Türk tarihinde ilk olarak 20 Mayıs 1920 tarihinde Umur-ı Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiyye Vekâleti kuruldu. 1921 yılında Umur-ı Sıhhiye-i Muavenet-i İçtimaiyye Vekâleti; nüfus, eğitim/okullaşma oranı, hastalıklar/sağlık kurumları, üretim düzeyi/ürünler konusunda ülke gerçeklerini tespit etmek böylelikle sosyal, kültürel ve ekonomik politikalara yön vermek amacıyla “Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası” adıyla bir dizi il monografisi hazırlattı. Bu makalede Gaziantep hakkındaki monografi incelenmiş, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Gaziantep’in ekonomik-sosyal hayatı, işgalin etkileri, halkın günlük yaşamı, ağırlığı hissedilen toplumsal sorunlar hakkında sonuçlara varılmıştır.
1926 yılı itibarıyla Gaziantep’in tarımsal yapılarındaki feodal ilişkilerin, köylülerin yaşam koşullarını zorlaştırdığı, içme suyu şebekesi, kanalizasyon gibi alt yapı eksikliklerinin kentin genel sorunu olduğu, beslenme ve doğum konularındaki ilkel uygulamaların eğitim başta olmak üzere bazı alanlarda acil müdahale ve yatırımları gerektirdiği saptanmıştır. Bununla birlikte Gaziantep, Cumhuriyet’in ilk yıllarında olumlulukları daha fazla, gelişme potansiyeli yüksek bir kenttir. Savaşların yıpratıcı etkisine karşın, tarımsal ve ticari faaliyetleri göz önüne alındığında, üretken, mücadeleci, girişimci bir nüfusa sahiptir. Okullara ilgisi, medreselere ilgisizliği, modern tıbba değer vermesi; Gaziantep halkının, her alanda değişim anlamına gelen Türk Devrimi’nin değerlerini benimsemeye yatkın, akılcı uygulamaları kabule elverişli olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, Umur-ı Sıhhiye-i Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti, Dr. Refik Saydam, Dr. Rıza Nur

Kaynakça

• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 9-16-19, Ana Yayıncılık ve Sanat Ürünlerini Pazarlama AŞ, İstanbul, 1988.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. I, Milliyet Gazetecilik A.Ş, İstanbul, 1986.
• Yurt Ansiklopedisi Türkiye, İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını, C. 4, Anadolu Yayıncılık AŞ, İstanbul, 1982.
• Yurt Ansiklopedisi Türkiye, İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını, C. 10, Anadolu Yayıncılık AŞ, İstanbul, 1984.
• Türkçe Sözlük, 2. Basım, Dil Derneği Yayınları, Ankara, 2005.
• AKCAN, Leyla, 1824–1834 Tarihleri Arasında Gaziantep’te Sosyal, Siyasî ve İktisadî Yapı ( 142 Numaralı Gaziantep Şer‘iye Sicili Metin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi s.1-253), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep, 2016.
• TURAN, Nebahat Cumhuriyet Döneminde Gaziantep Ekonomisinin Türkiye ve Ortadoğu Açısından Önemi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, TC Marmara Üniversitesi Ortadoğu ve İslam Ülkeleri ve Araştırmaları Enstitüsü Ortadoğu Ekonomi Politiği Anabilim Dalı, İstanbul, 2015.
• YÜCEBAŞ, Ferit, Cumhuriyet Döneminde Güneydoğu Anadolu (Gaziantep- Mardin-Urfa)’ya Yapılan Kamu Harcamaları ve Yatırımlar (1923-1950), Basılmamış Doktora Tezi, TC Bitlis Eren Üniversitesi/Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Bitlis, 2018.
• Mehmet Said, Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası: Sinop Sancağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Umur-ı Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti, Öğüd Matbaası, Ankara, 1922.
• TOPRAK, Zafer, Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji, Doğan Kitap, İstanbul, 2012.
• TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi 3. Kitap (Birinci Bölüm) Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938), Ankara, Bilgi Yayınevi, 1995.
• Türkiye’de Sıhhat ve İçtimai Muavenet Teşkilatının Cumhuriyet Devrindeki İnkışafı, (Yayınevi Yok), Ankara, 1937.
• YARGICI, Süleyman Faik, Türkiyenin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası Gazi Ayıntab Vilayeti, Hilal Matbaası, İstanbul, 1926.
• ASLAN, Ahmet Demo-YAŞAR, Hakan, “Bir Cumhuriyet Reformunun Analitik Seyri: Türkiye’de Pazar Tatilinin Kabulü”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Ağustos 2018, Yıl 11, Sayı XXXV, s. 98-127.
• AYSAL Necdet-ARSLAN, Lütfi, “Türkiye’nin Sağlık ve Toplumsal Coğrafyası: Cebel-i Bereket (Osmaniye) Vilâyeti”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 63, Güz 2018, s. 419-451.
• AYSAL, Necdet, “Savaş Dönemi ve Cepheler (Askeri ve Siyasi Gelişmeler)”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, 6. Baskı, Ankara, 2018, s. 119-132.
• DOĞAN, Cem, “Osmanlı Men’-i Müskirât Cemiyeti ve Men’-i Müskirât Kânunu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 26, Bahar 2013, s. 161-181.
• DOĞRUÖZ, Türkan, “Kırklareli Tarihine Işık Tutacak Bir Eser: Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası Kırklareli Vilayeti”, History Studies Volume 3 / 1- 2011, s. 275-284.
• GÖKÇE, Nilifer-YAPRAK, Mevlut, “Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası: Kırklareli Vilayeti” Adlı Esere Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşunda Kırklareli’nde Folklorik Tıp”, Lokman Hekim Journal, 2012; 2 (1), s. 39-42.
• GÜMÜŞÇÜ, Osman, “Milli Mücadele Dönemi Türkiye Coğrafyası İçin Bilinmeyen Bir Kaynak: Türkiye’nin Sıhhi- İçtimai Coğrafyası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XV, Kasım 1999, Sayı: 45, s. 939-968.
• KALYONCUOĞLU, Zeynep, “Antep’te Kuva-yı Milliye’nin Oluşumu”, Milli Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu 25-27 Aralık 2013 Gaziantep Bildiriler, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015, s. 777-791.
• KOZ, M Sabri, “Türk Halk Kültürünün Unutulmuş Kaynaklarından Biri: “Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası”, 4. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, I. Cilt, Ankara, 1992, s. 37-58.
• ÖZER, Sevilay, “Türkiye’de Trahomla Mücadele (1925-1945)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 54, Bahar 2014, s. 121-152.
• SAYILIR, Burhan, “Milli Mücadele Döneminde Batı Karadeniz’in (Sinop-Kastamonu-Zonguldak) Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı (Türkiye’nin Sıhhi İctimai Cografyası Raporlarına Göre)”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 38, Eylül-Ekim 2013. s. 1-20.
• ŞAHİN, Feyza Kurnaz, “İlk TBMM’nin Tasarruf Tedbirlerine Bir Örnek; Düğünlerde Men-i İsrafat Kanunu ve Kamuoyundaki Yansımaları”, – “(An Example of the First Grand National Assembly of Turkey’s Austerity Measures; “Düğünlerde Men’i İsrâfat Kanunu [Law For the Prohibition of Extravagances at Weddings]” and Public Opinion)”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü ATATÜRK DERGİSİ, 2013 2 (1) s. 25-55.