SİNOP FRENGİ VE GUREBA HASTANESİ’NE DAİR BAZI TESPİTLER

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 39, 461 - 483, 25.12.2019

Erol Karcı

Öz

Sinop Kazasının bağlı olduğu Kastamonu Vilayeti, XIX. yüzyılın son çeyreği ile XX.
yüzyılın başlarında frengi hastalığının yaygın olduğu bir yerdir. Bu nedenle gerek merkezi
hükümet gerekse de mahalli hükümet insan neslini tehdit eder bir hal almış olan frengiye
karşı mücadeleye girişmiştir. Başlangıçta tabip ve eczacı tayini ile tıbbi malzeme gönderilerek
önlem alınmaya çalışılmıştır. Ancak bu önlemler yetersiz kalınca bölgede frengi hastaneleri
kurulmaya başlanmıştır. 1887 yılında konumları itibariyle merkezi yerler olan Safranbolu ve
Sinop’ta da birer frengi hastanesinin kurulmasına karar verilmiştir.
Çalışmamızın amacı Sinop Frengi ve Gureba Hastanesinin kurulmasına etki
eden nedenleri ortaya koyarak, hastanenin kuruluşu, faaliyetleri, ekonomik durumu ve
personellerine ilişkin tespitlerde bulunmaktır. Çalışmamızda kullanacağımız temel kaynak
Osmanlı Arşivinin çeşitli tasniflerinden elde ettiğimiz belgelerdir. Bununla birlikte konumuzla
ilgili çeşitli kitaplardan, makalelerden ve tezlerden de faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Frengi, Gureba, Hastane

SOME DETERMINATIONS REGARDING SINOP FRENGI (SYPHILIS) AND GUREBA (THE POOR) HOSPITAL

Öz

Kastamonu Province, which also includes Sinop district, was a place where syphilis
was common in the last quarter of XIX. Century and the beginning of XX. Century. For this
reason, both the central government and the local government embarked on the fight against
syphilis, which became a threat to the human generation. As the fight which was being carried
out in the form of appointing doctors and dispatching medical equipment at the beginning
were not enough, syphilis hospitals were started to be established in the region. In 1887, it was
also decided to establish hospitals in Safranbolu and Sinop as one for each.
The aim of the study is to reveal the reasons affecting the establishment of Sinop
Frengi (Syphilis) and Gureba (The Poor) Hospital and to determine the establishment,
activities, economic and personnel status of the hospital. The main source that will be used
in the study are the documents that were obtained through various classifications of the
Ottoman Archives. Besides, various books, articles and thesis related to the subject will also
be benefited.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Syphilis, the Poor, hospital

Kaynakça

• Babıâli Evrak Odası Evrakı (BEO)
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ)
• Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT.)
• Fotoğraf (FTG)
• İrâde Dâhiliye (İ.DH)
• İrâde Taltifat (İ.TAL)
• İrâde Tekaüt Sandığı (İ.TKS)
• İrâde-Meclis-i Mahsus (İMMS)
• Meclis-i Vâlâ Evrakı (MVL)
• Meclis-i Vükela (MV)
• Şûrâ-yı Devlet (ŞD)
• Yıldız Arşivi Mütenevvi Maruzat (Y.MTV)
• Yıldız Perakende Evrak-ı Umumi (Y.PRK. UM)
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, 1310 Sene-i Hicriye-i Kameriyesine Mahsus, 16. Def’a Olarak, Kastamonu Vilayet Matbaası, b.t.y.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, 1311 Sene-i Hicriye-i Kameriyesine Mahsus, 17. Def’a Olarak, Kastamonu Vilayet Matbaası, b.t.y.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, 1312 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 18. Def’a Olarak, Vilayet Matbaası, b.t.y.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, 1314 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 19. Def’a Olarak, Vilayet Matbaası, bt.y.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, 1317 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 20. Def’a Olarak, Vilayet Matbaası, b.t.y.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, 1321 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 21. Def’a Olarak, Kastamonu Vilayet Matbaası, b.t.y.
• NİKİFORUK, Andrew, Mahşerin Dördüncü Atlısı, Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, Çev. Selahattin Erkanlı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1993.
• Sinop Sıhhiye Müdürü Dr. Mehmed Said, Sinop İlinin Sağlık Coğrafyası, Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası, Sinop Sancağı, , Haz. İbrahim Başağaoğlu, Sinop, 2002.
• TUĞLACI, Pars, Tıp Sözlüğü, Ankara, 1973.
• BULUT, Fatma, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tehlikeli Miras: Frengi”, Tarih Okulu, İlkbahar 2009, S. 3, ss. 109-123.
• ÇAVDAR, Necati-KARCI, Erol, “XIX. Yüzyıl Sonları-XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Frengi İle Mücadele Kapsamında Yapılan Yasal Düzenlemeler”, GOSOS, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (Kış 2016), 11/2, ss. 157-175.
• KÂHYA, Esin, “Tedavi Kurumları Olarak Hastaneler ve Osmanlılardaki Bulaşıcı Hastalıklar Hastanesine Bir Örnek: Safranbolu Frengi Hastanesi”, Prof. Dr. Ali Haydar Bayat Anısına Düzenlenen Osmanlı Sağlık Kurumları Sempozyumu, 2 Haziran 2007, Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2008, ss. 141-146.
• KÖŞLÜ, Adem-TEKİNER, Halil, “Madalyalı Cildiyeciler”, Turk J Dermatol Türk Dermatoloji Dergisi, C. 11, S. 1, Mart 2017, ss. 44-48.
• ÖZEKMEKÇİ, İnanç, “Modern Devlet ve Tıp: II. Abdülhamid Döneminde Frengi İle Mücadele”, Kadın Araştırmaları Dergisi, Y. 2012/1, S. 10, ss. 83-101.
• ŞENEL, Şennur, “19. Yüzyılda Kastamonu Vilayetinde Frengi Hastalığıyla Mücadele”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, S. 1, Mart 2015, ss. 256-274.
• TANTAY, Ayfer, “Milli Mücadele Yıllarında İzmir’de Etkili Olan Bulaşıcı Hastalıklar”, ÇTTAD, VI/15, (2007/Güz), ss. 39-54.
• HOT, İnci, Sıhhiye Mecmuasına Göre Ülkemizde Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1913-1996), İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2001, s. 72-76.
• KARCI, Erol, Osmanlı Hükümetlerinin Sağlık Politikaları (1908-1914), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Tokat, 2017.