MİLLİ MÜCADELE’NİN BİR BAŞKA YÖNÜ: ANADOLU’DA YUNANİSTAN’IN VEKALET SAVAŞI

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 39, 563 - 588, 25.12.2019

Cengiz Mutlu

Öz

Günümüzde sıklıkla duyduğumuz vekalet savaşları teriminin bir örneği de Türklere
karşı sergilenmiştir. Mora İsyanı başladığında Batı’da Rumlara karşı büyük teveccüh
doğmuştu. Binlere varan gönüllü Avrupa ülkerinden ve Amerika’dan isyana katılmak
için Mora’ya gelirken, Batılı ülkeler ise isyana cömert yardımlarda bulunmuşlardır. Bu
yardımın altında yatan Batı’daki Türk düşmanlığı olduğu kadar Batılı ülkelerin kurulacak
Yunanistan’ı Akdeniz’de ileri bir karakol olarak kullanmak istemeleriydi. Birinci Dünya
Savaşı başladığında Avrupa cephelerindeki savaş umulanın aksine hızını yitirerek siper
çatışmalarına dönüşerek durgunluk kazanmıştır. Savaşta İngiltere açısından Almanya’ya karşı
yürütülen mücadelenin yol açtığı yıkım ve getirdiği ağır yük İngiliz hükümetini ekonomik
olarak bir hayli yıpratmıştır. Buna bir de Osmanlı Devleti’nin savaşa girişiyle cephelerin
çoğalması ve savaşın uzaması eklendiğinde İngiltere sosyal, politik açıdan da yıkımla
karşılaşmıştır. Savaşın uzamasıyla müttefik devletler kamuoyunda var olan hoşnutsuzluğun
artması, zamanla hükümetler üzerinde giderek artan derecede bir baskı yaratacaktı. Savaşın
sonu tıpkı Makedonyalıların Pirus Zaferi’ni anımsatmaktadır. Nitekim, Makedonya Kralı
Pirus Roma’yı yenmiş olmasına rağmen ülkesi savaştan bitkin bir vaziyette çıkmıştı. Büyük
Savaş’ta yorgun düşen İngiliz ordusu Anadolu’daki yeni bir savaşı göze alamazdı. İngiliz
Başbakanı Lloyd George, Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı Hükümeti’ne gönderdiği telgrafta,
Sırpların Anadolu’ya asker çıkararak Türklerle savaşmaları teklifinde bulunmuştur. Fakat
yapılan teklif adı geçen krallıkça reddedilmişti. Aynı teklifi Megalo İdea fikriyle yanıp
tutuşan Yunanlılara yapan İngilizler olumlu cevap almıştı. Bunun üzerine İngiliz devlet
adamları Anadolu’nun işgali için I. Dünya Savaşı’nda yıpranmamış Yunan ordusunu
kullanmaya karar verdi. Bunun karşılığında İngilizler, denetim sağlamak için Yunanlıların
İngiliz sömürgeleri üzerindeki Anadolu topraklarına yerleşmesine ses çıkarmayacaktı. Bu
yüzden Yunan ordusu silah-cephane yönünden İngilizlerce desteklenmiştir. İtilaf Devletleri
Yunanları sadece Anadolu’da değil Kırım’a asker çıkarmak suretiyle Bolşeviklere karşı da
savaştırmıştır. Yunanlıların Anadolu’ya çıkışı İtilaf Devletleri arasında çıkar çatışmalarını doğurmuştur. Elbetteki, müttefik devletler arasında çakışan çıkarları çok iyi analiz eden Milli
Mücadeleyi yürüten heyet, bu durumdan faydalanma yoluna gitmişti. Milli Mücadele’nin
sona ermesiyle Yunanlıları Anadolu felaketine sürükleyen Venizelos, bir Türk diplomatına
İngilizlerce kullanıldıklarını itiraf etmişti. Bu makale Osmanlı Arşivi başta olmak üzere
dönemin Batılı kaynakları taranmak suretiyle kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İngiltere, Yunanistan, Anadolu, Vekalet Savaşı, Milli Mücadele

ANOTHER DIRECTION OF THE NATIONAL STRUGGLE: GREECE’S PORXY WAR IN ANATOLIA

Öz

An example of the term de proxy wars that we often hear today is also exhibited
against the Turks. When the Mora rebellion began, the West had a great favor for the Greeks.
While volunteers from thousands of Europeans and from the United States to Mora to join
the rebellion, Western countries made generous assistance in the rebellion. It was not only
the Turkish hostility in the West, but also the Western countries wanting to use Greece as an
outpost in the Mediterranean. When the First World War broke out, the war on the European
fronts, in contrast to the expectations, lost pace and became stagnant. In the First World War,
the devastation and heavy burden of the struggle against Germany, economically worsened
the British government. Adding this to the proliferation of the fronts and the prolongation
of the war when the Ottoman Empire entered the war, Britain faced social and political
destruction.
With the prolongation of the war, the increasing discontent among the allies in the
public would have caused an increasing pressure on governments over time. The end of the
war is just as Pirus victory of the Macedonians. The king of Macedonia, Pirus, had defeated
Rome, but his country was exhausted from the war. In the Great War, the British army could
not afford a new war in Anatolia. British Prime Minister Lloyd George has sent a telegram to
the Serbian-Croatian-Slovenian Kingdom of the Government, proposing that Serbs take off
troops in Anatolia and fight the Turks. The British, who made the same offer to the Greeks
who had pursued for the Megalo Idea, received a positive response. The British statesmen
therefore decided to use the Greek army, which had not been worn off in World War I, for
the occupation of Anatolia. In return, the British decided on behalf of the Greeks to settle on
the Anatolian territory on the British colonies. For this reason, the Greek army was supported
by the British in terms of weapons and ammunition. The Allied Powers fought the Greeks
against the Bolsheviks not only in Anatolia but also in the Crimea. The military occupation
of the Greeks in Anatolia gave rise to conflicts of interest between the Allied Powers. Of
course, the delegation carrying out the National Struggle, which has very well analyzed the
conflicting interests among the allies, has taken advantage of this situation. By the end of
the National Struggle, Venizelos led the Greeks to an Anatolian disaster and confessed to
a Turkish diplomat that they were being used by the British. This paper will be drafted by
researching the Western press of the period, especially the Ottoman Archive.

Anahtar Kelimeler

England, Greece, Anatolia, Proxy War, National Struggle

Kaynakça

• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi)
• Harp Tarihi Belgeleri
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi
• https://api.parliament.uk/historic-hansard/commons/1922/feb/20/greece (İngiltere Parlemento Tutanakları)
• Chicago Daily Tribune
• Financial Times
• New York Times
• The Times
• The Washington Post
• AKYÜZ, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, TTK, 2. Baskı, Ankara 1988.
• Albay Büjak, 1918-1922 Yunan Ordusu’nun Seferleri, (Çev.İbrahim Kemal), İstanbul Askeri Matbaası, 1939.
• ARALOV, S.İ., Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Hatıraları, (Çev.Hasan Ali Ediz), Burçak Yay, İstanbul 1967.
• BAYKAL, Bekir Sıtkı, Heyet-i Temsiliye Kararları, TTK, Ankara 1974.
• DALEZİOU, Eleftheria, Britain And The Grfek-Turkish War And Settlement Of 1919-1923: The Pursuit Of Security By proxy in Western Asia Minor, Phd Thesis Submission, Department Of History Faculty Of Arts University Of Glasgow September 2002.
• Dr. Rıza Nur, Lozan Hatıraları, 4. Baskı, Boğaziçi Yay, İstanbul 1999.
• GİLBERT, Martin, Churchill, Houghton Mifflin Co,1st edition, 1981, Vol, IV
• GOLDSTEİN, Erik, “Great Britain and Greater Greece 1917-1920”, The Historical Journal, Vol. 32, No. 2 (Jun., 1989).
• GÖRGÜLÜ, İsmet, Sesli Belgelerden Savaş Anıları, Kastaş Yay, İstanbul 2019.
• KALOUDİS, George, Ethnic Cleansing In Asia Minor And The Treaty Of Lausanne, International Journal on World Peace, Vol. 31, No. 1 (MARCH 2014).
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, Türk-İngiliz İlişkileri, AÜSBFY, Ankara 1978.
• LEWİNSOHN, Richard, Esrarengiz Avrupalı Zaharoff, İletişim Yay, İstanbul 1991.
• MAVROGORDATO, John, Modern Greece: A Chronicle and a Survey, 1800-1931, MacMillan and Co. Limited, London 1931.
• MAZOWER, Mark, Greek and İnter-War Economic Crisis, Clarendon Press, Oxford 1991.
• PALLİS, Alexander, Yunanlıların Anadolu Macerası, (Trc.Orhan Azizoğlu), Yapı Kredi Yay, İstanbul 1995.
• SMİTH, Michael Llewellyn, Yunan Düşü, Ayraç Yay, Ankara 2002.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Atatürk ve Cumhuriyet, İleri Yay, İstanbul 2006.
• ŞİMŞİR, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, TTK, Ankara 1979.
• TOYNBEE, A. J., Türkiye’de ve Yunanistan’da Batı Meselesi, (Trc. Kadri Orağlı), Yeditepe Yay, İstanbul 2007.