SERBEST CUMHURİYET FIRKASI’NIN AYVALIK TEŞKİLATLANMASI VE 1930 YILI BELEDİYE SEÇİMLERİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 39, 613 - 634, 25.12.2019

Serap Taşdemir

Öz

1930 yılında yapılan belediye seçimleri, Cumhuriyetin ilanı sonrasında iki partinin
seçime katıldığı ilk seçim olması ve ayrıca kadınlara da aday olma ve oy kullanma hakkı
verilmesi nedeniyle, Cumhuriyet dönemi belediye seçimleri arasında farklı bir yere sahiptir.
12 Ağustos 1930 tarihinde kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, 18 gün sonra başlayan
belediye seçimlerine katılma kararı almıştı. Balıkesir iline bağlı Ayvalık ilçesinde de teşkilat
kurma çalışmaları ve seçim hazırlıkları bir arada yürütülmüş, ülke genelinde benzerleri
yaşanan olumsuzluklar Ayvalık ilçesinde de gündeme gelmişti. Ayvalık ilçesinin nüfusunun
mübadele sonrası oluşması yeni partiyi destekleyenler veya yaşanan çatışmaların ülke
genelinden farklı olmasına sebep olmuştu.
Bu makalede Balıkesir iline bağlı Ayvalık ilçesinde SCF teşkilatının kurulması ve
1930 yılı belediye seçimleri yerel basın ve arşiv kaynaklarına dayalı olarak ele alınacaktır.
Seçim öncesi ve sonrasında siyasi partiler ve yaşananlar üzerinde durularak ilk çok partili
yerel seçim denemesinin Ayvalık’taki etkisi araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ayvalık, 1930 Belediye Seçimleri, Ayvalık’ta 1930 Yerel Seçimler

AYVALIK ORGANIZATION of FREE REPUBLICAN PARTY and 1930 MUNICIPAL ELECTIONS

Öz

The municipal elections held in 1930 are important as it is the first election in which
two parties participated in the elections following the proclamation of the Republic. women
were also given the right to be a candidate and to vote. Therefore, the 1930 municipal elections have a different place among the Republican municipal elections. The Free Republican Party,
which was founded on August 12, 1930, decided to participate in the municipal elections
that started 18 days later. In Ayvalık district of Balıkesir province, efforts to establish an
organization and preparations for election were carried out together, similar adversities
throughout the country came to the agenda in Ayvalık district. The population of Ayvalık
district after the exchange caused the supporters of the new party or the conflicts experienced
to be different from the country in general.
In this context, the present study aims to investigate the organization of Free
Republican Party in Ayvalık and 1930 Municipal Elections within the framework of the
experiences before and after elections and the effects of the first local election trial on Ayvalık.

Anahtar Kelimeler

Ayvalık, 1930 Municipal Elections, 1930 Local Election in Ayvalık

Kaynakça

• BCA 490.01.286.1146.1.
• BCA 490.01/01-04-05.
• BCA 490.01.1315.363.
• BCA 490.01.623.46.1.75.
• BCA 490.01.623.46.1.135.
• BCA 490.01.492.1982.2.
• BCA 490.01.492.1982.1-20.
• BCA 490.01.492.1982.28.
• BCA 490.01.492.1982.29.
• BCA 490.01.623.46.1.139.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 15.11.1930, Devre: 3, İçtima:4, s. 16.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 15.11.1930, Clt: 22, Devre: 3, İçtima: 4.
• Ayvalık
• Cumhuriyet
• AYATA, Ayşe Güneş, Cumhuriyet Halk Partisi: Örgüt ve İdeoloji, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1992.
• EMRENCE, Cem, 99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• İNALCIK, Halil, Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınları, İstanbul, 2007.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Afa Yayınları, İstanbul, 1996.
• KOÇAK, Cemil, Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• Tarih IV: Kemalist Eğitimin Tarih Dersleri (1931-1941), Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014.
• TOPRAK, Zafer, Bir Yurttaş Yaratmak Muasır Medeniyet İçin Seferberlik Bilgileri 1923-1950, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1998.
• TURAL, Sadık K., Sorulara Cevaplar I, Ankara Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 2018.
• TURAL, Sadık K., Yüzyıla Damgasını Vuran Önder: Atatürk, Ankara Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 2018.
• UYAR, Hakkı, 1923’ten Günümüze CHP Tüzükleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme, TÜSES, İstanbul, 2000.
• YETKİN, Çetin, SCF Olayı: Atatürk’ün “Vatana İhanet”le Suçlanması, Otopsi Yayınları, İstanbul, 2004.
• YÜCEKÖK, Ahmet, 100 Soruda Türk Devrim Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1984.
• AKOVA, Süheyla Balcı, “Ayvalık Şehrinin Nüfus Özellikleri”, Sosyoloji Dergisi, 3/22 (2011), s. 59-87.
• ALKAN, Mehmet Ö., “Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu ve Demokratik Gelişime Etkileri (Siyaset Bilimi ve Siyaset Sosyolojisi Yaklaşımıyla)”, .Anayasa Yargısı, Sayı: 23 (2006), s. 133-165.
• ERTEM, Barış, “Siyasal Bir Muhalefet Denemesi Olarak Serbest Cumhuriyet Fırkası”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, I/2 (Aralık 2010), s. 71-92.
• GÜNEŞ, Günver, “Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Aydın’da Teşkilatlanması ve 1930 Belediye Seçimleri Üzerinde Oluşan Tartışmalar”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV/39 (2006), s. 117-147.
• GÜNEŞ, İhsan, “Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden Halk Fırkası’na Geçiş”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, III/8 (1987), s. 427-442.
• KARAKAŞ, Ömer, “Balıkesir’de Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Teşkilatlanması ve Belediye Seçimleri”, Turkish Studies, 8/5 (İlkbahar 2013), s. 357-375.
• TAŞDEMİR, Serap, “Ayvalık Yerel Basınında Edremit (1924-1950)”, Uluslararası Kazdağları ve Edremit Sempozyumu Bildiriler ve Özetler, Editörler: Recep Efe, Münir Öztürk ve İbrahim Atalay, Edremit Belediyesi Kültür Yayınları, Edremit, 2011, s. 350-367.
• TAŞDEMİR, Serap, “Mübadele Kentlerinden Ayvalık’ta 1924-1927 Yılları Arası Sosyo-Ekonomik Yapılanma ve Kültürel Hayat“, Mübadelenin 94. Yılı Anısına Uluslararası Mübadele Sempozyumu “Lozan Mübadelesi Yeni Hayat Mücadelesi” 30 Ocak-1 Şubat 2017, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı, Tekirdağ, 2017, s. 415-435.
• Zekeriya Yıldız, 1930 Yalancı Bahar, https://books.google.com.tr/books?id=IJ PbAwAAQBAJ&pg=PT192&dq=serbest+cumhuriyet+f%C4%B1rka&hl =tr&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=bal%C4%B1kesir&f=false (Erişim Tarihi: 18.11.2016.)
• ÇOLAK, Hikmet, 1930 Belediye Seçimleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.