OSMANLI ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA DEVLETLER HUKUKU AÇISINDAN 19. YÜZYILDA OSMANLI’YA SIĞINAN LEHİSTAN VE MACAR MÜLTECİLERİ HAKKINDA BAZI DÜŞÜNCELER

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 39, 759 - 778, 25.12.2019

Bayram Bayrakdar

Öz

Çağdaş tarih yazımında, 1849 Mülteciler Meselesini de doğrudan etkileyen, Fransız
İhtilâli ve 1830/1848 devrimlerinin her zaman ayrı bir ilgi ve öneme sahip olduğu, erbabınca
bilinir ve değerlendirilir. İhtilâl arefesinde/öngününde Avusturya’da 1845-47 yılları ürün
hasatları beraberinde ülkeye ekonomik kriz getirdi. Çok sayıda iflâslar yaşandı. Gıda
fiyatlarındaki artış nedeniyle halk, böyle bir süreçte, Fransa’da başlayan devrim haberlerinden
çabucak etkilendi. 3 Mart 1848’deki ilk reform talepleri Viyana’da yapıldı ve yaklaşık on
gün boyunca devam eden protesto gösterileri sonucu imparatorluğun başkentinde silahlı
ayaklanma başladı. Avusturya devrimini araştıran tarihçiler, şu değerlendirmeyi yaptılar:
“bugünün öfkesi çok kötüydü, hayatın başkaldıranlar için hiçbir değeri yok gibiydi.” Araştırmacıları
böyle bir değerlendirmeye zorlayan ana neden, akademik lejyonu yaratan üniversite
öğrencilerinin, eski rejime başkaldırmak amacıyla fiilen sürece katılmaları olmuştur. Sonunda
İmparator Ferdinand (1835-48), 1815 süreciyle ilgili emirlerini uygulamalarıyla harfiyen
yerine getiren Metternich’i feda etmek dayatmasıyla karşı karşıya geldi. Böyle bir süreçte
Osmanlı Türkiye’si, Rusya ve Avusturya baskıları karşısında Lehistan ve Macar mültecilerini
kabul etmek durumunda kaldı. 1830 ve 1848 ihtilâllerinde Rusya ve Avusturya’nın baskı
ve takipleri sonucu ülkelerinden ayrılan birçok Lehli ve Macar mülteci Osmanlı Devleti’ne
sığındı.

Anahtar Kelimeler

1849 Mülteci Meselesi, 1830-1848 İhtilâlleri, Osmanlı Devleti-Rusya, Avusturya, Avrupa Devletler Dengesi

IN TERM OF INTERNATIONAL LAW, IN 19TH PERIOD IN THE LIGHT OF THE OTTOMAN DOCUMENTS, SOME REVIEWS OF POLISH AND HUNGARIAN REFUGES WHO AUSPIECED FROM OTTOMAN EMPIRE

Öz

In modern historiography, it is known and evaluated by experts that French
Revolution and 1830/1848 revolutions, that affect 1848 Refugees Matter directly, always have
special interest and importance. On the eve of the revolution, the harvest between 1845-1847
in Austria, brought economic crisis to the country. A great number of bankruptcy occurred.
Due to the increase in food prices, in such period, people were affected by the news which
was about the revolution starting in France.
On May 3rd, 1848, early requests for reform made in Vienna and in consequence of
protests, which continued for ten days, armed uprising started in the capital of the empire.
Historians, who did research on Avustrian revolution, made this comment: “the anger of
that day was very bad; it looked like as if life did not have a value for the rebellions“. The
power which forced the researchers to make such a comment was the participation of the
students, who constitude academic legion, in the process actually for rebellion. Eventually
Emperor Ferdinand (1835 – 48 ) confronted with the enforcement of sacrificing Mettemich,
who did his bidding about 1815 period word for word. In such period, Ottoman Turkey had
to accept Polish and Hungarian refugees by reason of pressures of Russia and Austria. In the
revolutions of 1830 and 1848, a lot of Polish and Hungarian refugees who left their countries
because of the pressure and pursuit of Russia and Austria took refuge in Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

1849 Refugees Matter, 1830-1848 Revolutions, Ottoman Empire, Rusia, Austria, Europe States’ Equilibrium

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Dosya Usulü (BOA DUİT)
• BOA DUİT, 147/19-1, 3,4, 5.
• BOA DUİT, 147/1.
• BOA İ. DUİT, 147/17.
• BOA, DUİT, 148/16-7.
• BOA, DUİT, 149/60-3.
• [Altınay]Ahmet Refik, Türkiye’de Mülteciler Meselesi, Matbaa-yı âmire, İstanbul 1926.
• AKŞİN, Sina, Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908, Cem Yayınevi, İstanbul 1988.
• AVERBUKH, R.A., Macaristan’da Devrim ve Ulusal Kurtuluş Mücadelesi (1848- 1849), M., 1965.
• Альбов, Алексей Павлович. История государства и права России [Текст] : курс лекций / А. П.Альбов, О. В. Симанин. - Москва : Юрлитинформ, 2012, https://search.rsl.ru/ru/record/01005502999
• HAMMER, Jozeph von, Büyük Osmanlı Tarihi, VII, Üçdal Hikmet Neşriyat, Tarihsiz.
• HEVESİ, M. A., Macar Devrimci Demokratlarının Dünya Görüşü (XIX. Yüzyılın 40’ları), M., 1962.
• HOBSBAWM, Eric, Devrim Çağı 1789-1848, (Çev., Mustafa Sina Şener), Dost Yayınevi, Ankara 2012.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, V, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 2011.
• LENİN, V.I., “Köylüler Reformu ve proleter köylü devrimi”, Komple İşler, Beşinci Baskı, Cilt 20.
• NAZIR, Bayram, Mülteciler Meselesi (1845-1851), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 1999.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi 7, Ötüken yayınevi, İstanbul 1978.
• ROBERTS, M., Avrupa Tarihi, (Çev., Fethi Aytuna), İnkılap Yayınevi, İstanbul 2010.
• SAHAROVA, A. N., İstoriya Rassiyi, C Drevneişıh Vremen do Naçala XX I Veka/ Kadim Zamanlardan 21. Yüzyıl Başlarına Rusya Tarihi, Moskova 2007.
• Щербатов, А., П.Генерал-фельдмаршал князь Паскевич.Его жизньидеятельность, Год: 1888, https://www.runivers.ru/lib/book7662/
• BİNİCİ, Sevim, “1848/49 Macar Bağımsızlık Hareketi İçinde Osmanlı Devleti’nin Rolü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (XI, S. 55), Samsun-Şubat 2018, s. 241-247.
• DURAN, Alev ve İsmail Köse, “Layos Kossuth ve Macar Mültecileri”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S. 6, Konya 2017, s. 291-314.
• GÜMÜŞ, Musa, “1848 Mülteciler Meselesi Örneğinde 19. Yüzyıl Türk Diplomasisi”, History Studies, Vol. 2/2 2010, s. 255-280.
• İqor İvanoviç, Revalutsya Venqerya , РЕВОЛЮЦИЯ В АВСТРИИ И ВЕНГРИИ - УРОКИ РЕВОЛЮЦИЙ (1848-1849) ГОДОВ, ”, http://hist-world. com/.../52-revolyutsiya-v-avstrii-i-vengrii-uroki-...
• NAZIR, Bayram, “Macar ve Polonyalı İhtilâlcilerin Osmanlı Devleti’ne İlticası ve Diplomatik Kriz”, http:// www.tarihtarih.com
• OBA, Ali Engin, “Fransız İhtilalinin 200. Yıl Dönümünde Mustafa Celalettin Paşa’nın “Eski Ve Yeni Türkler” Adlı Eserinin Türk Milliyetçiliğinin Oluşmasında Etkisinin Değerlendirilmesi”, V. Milletler Arası Türkiye İçtimâî ve İktisat Tarihi Konferansı Tebliğler, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları ve Uygulama Merkezi, 21-25 Ağustos 1989.
• ORTAYLI, İlber, “Tanzimat Adamı ve Tanzimat Toplumu”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, (Yayınlayan H. İnalcık-M. Seyitdanlıoğlu), Phoenix yayınevi, Ankara 2006.
• SAYDAM, Abdullah, “Osmanlıların Siyasi İlticalara Bakışı ya da 1849 MacarLeh Mülteciler Meselesi”, Belleten, (LXI, S. 231), Ağustos 1997, s. 339-385.
• SAYLAN, Kemal, “Bir Mülteci’nin Balkan İzlenimleri (1849-1851)”, History Studies, Special Issue on Balkan Wars, Vol. 5 / Issue 6, 2013, s.113-130.