SOCIAL PERCEPTION BUILDING AND CEMAL GÜRSEL’S CENSORED LETTER IN THE 27 MAY PERIOD

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 15 Temmuz, 161 - 186, 10.07.2020

Mithat Kadri Vural

Öz

With the classification of Yassıada documents and disclosure to researchers, the rumors and claims that have been expressed for years, that the letter that Cemal Gürsel, the Commander of the Land Forces of that time, wrote to Ethem Menderes, Minister of National Defense, on 3 May 1960 was changed and censored by Gürsel himself right after the coup d’etat turned out to be real. In this letter in question, while Gürsel lists the measures for the government, he first demands President Celal Bayar to resign and Prime Minister Adnan Menderes replace him. However, after the intervention on 27 May, it was considered that the positive statements about Adnan Menderes in the letter would cause problems in terms of legitimacy of the coup and Cemal Gürsel, and it was announced to the public after the expressions about Menderes were removed. The censored letter was also presented as the rationale for the coup and played a role in the construction of social perception, and brought to the the agenda of the Yassıada court.
This study, by putting this “letter event” at the center, aims at revealing to what point the 27 May junta administration could go on disreputation efforts for Adnan Menderes and the Democrat Party in order to legitimize the coup d’etat.

Anahtar Kelimeler

Letter, 27 May, Adnan Menderes, Ethem Menderes, Cemal Gürsel, Democrat Party, Yassıada

27 MAYIS DÖNEMİ’NDE TOPLUMSAL ALGI İNŞASI VE CEMAL GÜRSEL’İN SANSÜRLENEN MEKTUBU

Öz

Yassıada belgelerinin tasnif edilip araştırmacılara açıklanmasıyla birlikte; yıllardır dile getirilen söylentilerin ve iddiaların gerçek olduğu, 3 Mayıs 1960’da dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı Cemal Gürsel’in Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes’e yazmış olduğu mektubun darbeden hemen sonra bizzat Gürsel tarafından değiştirilip sansürlendiği ortaya çıkmıştır. Cemal Gürsel mektubunda hükümete yönelik tedbir önerilerini sıralarken ilk olarak Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın istifa edip yerine Başbakan Adnan Menderes’in geçmesini talep etmektedir. Ancak 27 Mayıs’taki müdahalenin ardından mektuptaki Adnan Menderes ile ilgili olumlu ifadelerin darbenin ve Cemal Gürsel’in meşruiyeti açısından sıkıntı yaratacağı düşünülmüş ve mektup Adnan Menderes ile ilgili ifadeler çıkarıldıktan sonra kamuoyuna açıklanmıştır. Sansürlenen mektup aynı zamanda darbenin gerekçesi olarak sunularak toplumsal algının inşasında rol oynadığı gibi Yassıada mahkemesinin gündemine de taşınmıştır.
Söz konusu bu çalışma “mektup olayını” merkeze koyarak 27 Mayıs askeri yönetiminin darbeye meşruiyet sağlama adına Adnan Menderes ve Demokrat Parti iktidarını itibarsızlaştırma çabalarında hangi noktaya kadar gidebildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mektup, Adnan Menderes, Ethem Menderes, Cemal Gürsel, Yassıada Mahkemeleri

Kaynakça

• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Menderes’in Dramı, Remzi Kitabevi, 5. Baskı, İstanbul, 1993.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali, Remzi Kitapevi, 3. Baskı, İstanbul, 1985.
• BİRAND, Mehmet Ali- Dündar, Can- Çaplı, Bülent, Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu, Milliyet Yay., İstanbul, 1991.
• BOZDAĞ, İsmet, Menderes Menderes, Emre Yay., İstanbul, 1997.
• GÜRYAY, Tarık, Bir İktidar Yargılanıyor, Cem Yay., İstanbul, 1971.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları Yarı Silahlı, Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, Bilgi Yayınevi, 2. Baskı, Ankara, 1991.
• TURGUT, Hulusi, Türkeş’in Anıları Şahinlerin Dansı, ABC Yay., İstanbul, 1995.
• ALKAN, Mehmet Ö., “27 Mayıs Darbesi ve Siyasi Şehitlik Mertebesinin İcadı”, Osmanlı’dan Günümüze Darbeler”, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2016.
• VAREL, Anıl, “Darbe’nin Yarattığı Lider: Cemal Gürsel”, Türkiye’nin 1960’lı Yılları, Hazırlayan Mete Kaan Kaynar, İletişim Yay., İstanbul, 2017.
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10549.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2020).