MONDROS GÖRÜŞMELERİNDE BİR ARABULUCU: İNGİLİZ GENERALİ TOWNSHEND’İN MONDROS GÖRÜŞMELERİ ÖNCESİ ÜSTLENDİĞİ ARABULUCULUK ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 40, 5 - 23, 14.09.2020

Osman Akandere

Öz

1918 Ekim ayı ortalarında hükümeti kurmakla görevlendirilen Ahmet İzzet Paşa,
Osmanlı Devleti’nin savaşı daha fazla sürdüremeyeceğini görmüş, devletin daha fazla
dağılmasını önlemek ve Almanya’dan önce İtilaf Devletleri ile bir ateşkes antlaşması
imzalamak amacıyla vakit geçirmeksizin arayışlara başlamış faaliyetlere girişmişti.
Bu günlerde de, 1916’da Kut’ül-Amâre Muharebelerinde esir düşen ve İstanbul’da
Büyükada’da gözetim altında tutulan İngiliz General Townshend, yakından tanıdığı ve
dostluk içerisinde bulunduğu Ahmet İzzet Paşa’ya barış görüşmelerinde yardımcı olmayı
istemiştir.
Aslında bu barış arayışlarını kendi ülkesine yani İngiltere’ye dönebilmek için bir
fırsat olarak gören General Townshend, Ahmet izzet Paşa Hükümeti’nde Bahriye Nazırı olan
Rauf Bey’e gönderdiği bir mektupla; İstanbul’daki ikameti esnasında Türklerden gördüğü
iyi muamele, insanca hareketlere ve yardımlara karşılık olmak üzere İngiliz Hükümeti ile
yapılacak barış görüşmelerinde arabuluculuk yapabileceğini söylemiştir.
Osmanlı Hükümetinin bu teklifi olumlu görmesi üzerine hemen girişimlere başlayan
General Townshend, İngiliz Dışişleri Bakanlığına Osmanlı Devleti’nin durumu ile İngiltere ile
barış yapma isteği ve Osmanlı Hükümeti’nce İngiltere’nin koruyuculuğunun talep edildiğini
ifade eden bir yazı yollamıştır. Osmanlı Hükümeti’nin bu talepleri İngiliz Savaş Kabinesinde
görüşülmüş ve Osmanlı Hükümeti ile bir barış yapılması uygun bulunmuştur.
Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında devam eden savaşı sonlandırmak amacıyla
arabuluculuk görevi üstlenmiş olan General Townshend’in çabaları sonuç vermiştir.
İngiltere Birinci Dünya Savaşı’nda 1916’da Kut’ül-Amare muharebelerinde esir
alınan ancak İstanbul’da Büyükada’da kendisine tahsis edilen köşkte misafir olarak ağırlanan
General Townshend, Osmanlı Devleti’nin savaştan çıkmaya karar verdiği ve İtilaf Devletleri
nezdinde barış arayışlarında bulunduğu günlerde adeta bir can simidi olarak yetişmiş ve çok
arzu edilen barış görüşmelerinin yapılmasını sağlamıştı.
Bu çalışmada İngiliz Generali Townshend’in Mondros görüşmelerinde oynadığı
arabuluculuk rolü üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Mondros Görüşmeleri, General Townshend, Ahmet İzzet Paşa Hükümeti, Arabuluculuk

A MEDIATOR IN MUDROS MEETINGS: MEDIATOR ROLE ASSUMED BY BRITISH GENERAL TOWNSHEND PRIOR TO MUDROS MEETINGS

Öz

Ahmet Izzet Pasha, who was assigned to form the government in mid-October 1918,
had seen that the Ottoman Empire may not continue to war, and began to look for ways,
without wasting time, to prevent dissolution of the empire even more and to sign a truce with
Allied Powers before Germany.
In those days, British General Townshend, who had been held as a prisoner-of-war
on the island of Büyükada near Istanbul since the capture of Kut-al-Amara in 1916, requested
to provide assistance to Ahmet Izzet Pasha, whom he had known closely and with whom he
formed a friendship, during peace talks.
General Townshend, who actually considered such search for peace as an opportunity
to return to his country, i.e. England, notified, by a letter he sent to Rauf Bey, served as the
Ottoman Minister of Marine Affairs within the body of Ahmet Izzet Pasha’s government,
that he may provide mediation services during peace talks that shall be held with the British
Government in return of the good treatment, humanly behaviours and support he received
from Turks during his stay in Istanbul.
After the Ottoman Empire approached this offer positively, General Townshend,
who took steps immediately, sent a letter to the British Ministry of Foreign Affairs about
the status of the Ottoman Empire, in which he emphasized Ottoman Empire’s request to
make peace with England and its intention to be under the aegis of England. Aforementioned
requests of the Ottoman Empire were discussed in the British War Cabinet, and it is deemed
as suitable to make peace with the Ottoman Empire.
Efforts of General Townshend, who assumed the duty of providing mediation
services in order to end the war continuing between the Ottoman Empire and England,
yielded result.
General Townshend, who had been held as a prisoner-of-war in a mansion on the
island of Büyükada near Istanbul since the capture of Kut-al-Amara in the First World War
in 1916, arrived like a lifesaver in those days when the Ottoman Empire decided to come out
of war and began to search for peace before Allied Powers, and ensured that eagerly waited
peace talks are held.
In this study, we put emphasis on the mediator role played by British General
Townshend in Mudros meetings.

Anahtar Kelimeler

1st World War, Mudros Meetings, General Townshend, Ahmet Izzet Pasha Government and Mediation

Kaynakça

• AKŞİN, Sina İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, I, Mutlakıyete Dönüş, Ankara 1998.
• ARI, Kemal, Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1997.
• AYIŞIĞI, Metin Mareşal Ahmet İzzet Paşa(Askeri ve Siyasi Hayatı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1997.
• BAŞAK, Tolga, Türk ve İngiliz Kaynaklarıyla Mondros Mütarekesi ve Uygulama Günlüğü(30 Ekim-30 Kasım 1918), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2013.
• BAYTOK, Taner, İngiliz Kaynaklarında Türk Kurtuluş Savaşı, Başnur Matbaası, Ankara 1970.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt: 3,(1914-1918 Genel Savaşı), Kısım 4 (Savaşın Sonu), Ankara 1983.
• CEBESOY, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yay., İstanbul 2000.
• ÇULCU, Murat, Tarihin Satıraralarında İngiliz Esir, Toplumsal Çözüm Yayınları, İstanbul 2007.
• FROMKİN, David, Barışa Son Veren Barış, Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı?, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul 1989.
• GÜVEN, Cemal, Milli Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın Yabancılarla Temas ve Görüşmeleri(Asker, Siyasi Temsilci ve Gazeteciler), Eğitim Yayınları, Konya 2012.
• HELMREİCH, C. Paul Sevr Entrikaları-Büyük Güçler, Maşalar, Gizli Anlaşmalar ve Türkiye’nin Taksimi,(Çev. Şerif Erol), Sabah Kitapları, İstanbul 1996.
• ORBAY, Rauf, Cehennem Değirmeni, Siyasi Hatıralarım I, İstanbul 1993.
• PALMER, Alan, Osmanlı İmparatorluğu, Son Üç Yüz Yıl, Bir Çöküşün Yeni Tarihi, Çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak, İstanbul 1992.
• RENOUVİN, Pierre, I. Dünya Savaşı ve Türkiye 1914-1918, Örgün yayınevi, İstanbul 2004.
• SAYGI, Tarık, İngiliz Generali Townshend ve Türkler, Parola Yayınları, İstanbul 2016.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt I, M.E.B. Yayını, İstanbul 1991.
• Türk İstiklâl Harbi I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Başkanlığı Harp Dairesi Resmi Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1962.
• TOWNSHEND, Sir Charles V.F, Irak Seferi ve Esaret, Tercüme: Tarihi Askeri Osmani Encümeni, Sadeleştiren; Recep Ahıskalı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuat, Moudros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara 1948.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, TTK yayını, Ankara 1987.
• ÜNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, Osmanlı Devleti’nde Son Sadrazamlar VIII. Cilt. İstanbul 1952.
• YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, I., (1888- 1922), Yay. Haz. Erol Şadi Erinç, İstanbul 1997.
• ÇELİK, Akın, “Mondros Mütarekesi Öncesi Osmanlı Basınında Sulh Tartışmaları”, Tarih Dergisi, Sayı:56 (2012/2) İstanbul 2013.
• JAESCHKE, Gotthard, Mondros’a Giden; Yol”, Belleten, Cilt: XXVIII, Sayı:109, Ankara 1964.
• KAYMAZ, İhsan Şerif “Mondros: Bir Ateşkesin Tahlili”, 21. Yüzyıl, (Ekim-Kasım Aralı8k 2008), Ankara 2008.
• KURAT, Yuluğ Tekin “Bir İmparatorluğun Son Nefesi: Monduros”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:48, (Eylül 1971).
• ÖNDEŞ, Osman, “General Townshend’in Hatıraları, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı:5, (1 Haziran 1967), s.65.