TÜRKİYE’DE MERKEZ-ÇEVRE MÜCADELESİNİ MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİ ÜZERİNDEN OKUMAK

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 40, 289 - 322, 14.09.2020

Emre Savut , Levent Yılmaz

Öz

Türkiye’nin Cumhuriyet dönemi eğitim politikasını, merkez-çevre ikiliği
bağlamında ele almak mümkündür. Bu politikalardaki değişim çerçevesinde, dört alt döneme
ayırabileceğimiz süreçte; merkezi temsil eden değerlerin, çevreyi temsil eden değerlerin etkisi
ile dönüştüğü söylenebilir. Bu değişimin izlenebileceği en belirgin alan ise dinsel etkidir. Bu
süreçte dinin, millî eğitim sistemindeki etkisi, giderek artmıştır. Bu durumun kaynağı ise
siyasal alandaki dönüşümde aranmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Merkez-Çevre, Millî Eğitim, Sekülerleşme, Dinselleşme.

Anahtar Kelimeler

Merkez-Çevre, Millî Eğitim, Sekülerleşme, Dinselleşme

READING THE CENTER-PERIPHERY STRUGGLE IN TURKEY THROUGH NATIONAL EDUCATION SYSTEM

Öz

It is possible to discuss Turkey’s education policies of the Republican era in the context
of center-periphery dichotomy. Within the framework of the change in these policies, in the
process that we can divide into four sub-periods; it can be said that the values representing
the center are transformed by the effect of the values representing the periphery. Religious
influence is the most obvious area where this change can be monitored. In this process, the
influence of religion on the national education system gradually increased. The source of this
situation should be sought in the transformation in the political sphere.

Anahtar Kelimeler

Center-Periphery, National Education, Secularism, Religiousization

Kaynakça

• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, Anadolu İmam Hatip Liseleri – İmam Hatip Ortaokulları Vizyon Belgesi, Ankara, 2017.
• DPT Müsteşarlığı, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989, 1984.
• Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2012-2013.
• Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2016-2017.
• Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2007-2008.
• Millî Eğitim Bakanlığı, 12 Yıl Zorunlu Eğitim Sorular- Cevaplar, Ankara, 2012.
• Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, 2012.
• AHMAD, Feroz ve Bedia Turgay Ahmad, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1976.
• BAHÇEKAPILI, Mehmet, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2002), İlke Yayınları, İstanbul, 2012.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 19. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013.
• BOURDİEU, Pierre, Pratik Nedenler, çev. Hülya Tufan, Kesit Yayıncılık, İstanbul, 1995.
• ÇALMUK, Fehmi, Kod Adı İHL Bir İmam Hatip Hikayesi, Merdiven Yayın, Ankara, 2004.
• ÇİÇEK, Hikmet, İrticaya Karşı Genelkurmay Belgeleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1997.
• DİNÇER, Nahid, 1913’ten Günümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi, Şule yayınları, İstanbul, 1998.
• Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası, Eğitimde AKP’nin 10 Yılı, Eğitim Sen Yayınları, Ankara, 2012.
• FİNDLEY, Carter, Modern Türkiye Tarihi İslam, Milliyetçilik ve Modernlik 1789- 2007, 2.Baskı, çev. Güneş Ayas, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• GÖKAÇTI, Mehmet Ali, Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam Hatipler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• GÖZAYDIN, İştar, Diyanet Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• JASCHKE, Gotthard, Yeni Türkiye’de İslâmlık, çev. Hayrullah Örs, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1972.
• KAHRAMAN, Hasan Bülent, Türk Siyasetinin Yapısal Analizi II, 2.Baskı, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2012.
• KAYA, Mehmet Orhan, Türk Siyasal Hayatında Adalet Partisi (1961-1971), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2004.
• MANNHEİM, Karl, İdeoloji ve Ütopya, çev. Mehmet Okyayuz, 2. Baskı, Epos Yayınları, Ankara, 2004.
• MARDİN, Şerif, Bediüzzaman Said Nursi Olayı Modern Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişim, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
• OZANKAYA, Özer, Türkiye’de Laiklik Atatürk Devrimlerinin Temeli, 8. Baskı, Cem Yayınevi, İstanbul, 1995.
• ÖCAL, Mustafa, 100. Yılında imam Hatip Liseleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2013.
• SARIBAY, Ali Yaşar, Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası MSP Örnek Olayı, Alan Yayıncılık, İstanbul, 1985.
• ŞAYLAN, Gencay, İslamiyet ve Siyaset Türkiye Örneği, V yayınları, Ankara, 1987.
• TANİLLİ, Server, İslam Çağımıza Yanıt Verebilir Mi?, Say Yayınları, İstanbul, 1991.
• ZELYUT, Rıza, Muaviye’den Erbakan’a Din ve Siyaset, Yön Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, 33. Baskı, çev. Yasemin Saner, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• AÇIKEL, Fethi, “Entegratif Toplum ve Muarızları: ‘Merkez-çevre’ Paradigması Üzerine Eleştirel Notlar”, Toplum ve Bilim, sayı:105, 2006, ss.30-69.
• AYDIN, Suavi, “İki İttihat Terakki: İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 8. Baskı, (Ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları, İstanbul, 2009, ss.117-128.
• BAYRAMOĞLU, Ali ve Ahmet Güngören, “Şerif Mardin’le Din ve Devlet Sosyolojisi Konusunda Söyleşi”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, 13. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006, ss.119-158.
• CİZRE, Ümit, “İdeoloji, Bağlam ve Menfaat: Türk Ordusu”, Türkiye Tarihi 1839- 2010, (Ed. Reşat Kasaba), çev. Zuhal Bilgin, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2011.
• GÖNENÇ, Levent, “2000’li yıllarda merkez ve çevre ilişkilerini yeniden düşünmek”, Toplum ve Bilim, sayı:105, 2006, ss.129-152.
• KAFADAR, Osman, “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tartışmaları”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Modernleşme ve Batıcılık, 4.Baskı, (Ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları, İstanbul, 2007, ss.351-383.
• KAPLAN, İsmail, “Millî Eğitim İdeolojisi”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Milliyetçilik, 3. Baskı, (Ed. Tanıl Bora), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008, ss.788-800.
• MARDİN, Şerif, “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez Çevre İlişkileri”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, 4. Baskı, (Ed. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay), Dora Yayınları, Bursa, 2009.
• MARDİN, Şerif, “Türkiye’de Din ve Laiklik”, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• ÖCAL, Mustafa, “Kuruluşundan Günümüze İmam-Hatip Liseleri”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Sayı:6, 1999, ss.201-254.
• SHİLLS, Edward, “Merkez ve Çevre”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 70, 2002, ss.86-96.
• ŞARLAK, Zeynep, “Atatürkçülükten Milli Güvenlik Rejimine: 1990’lar Türkiye’sine Bir Bakış”, Bir Zümre Bir Parti Türkiye’de Ordu, (Der. Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu), Birikim Yayınları, İstanbul, 2004, ss.283-294.
• ÜNÜVAR, Kerem, “İttihatçılıktan Kemalizme İhya’dan İnşa’ya, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 8. Baskı, (Ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları, İstanbul, 2009, ss.129-142.
• Eğitimciler Birliği Sendikası, 4+4+4 Yeni Eğitim Sistemi Ne Getiriyor? Neler Olmalı?, https://www.ebs.org.tr/manset/1400/E%C4%9Fitimcilere%20 enflasyonun%20%C3%BCzerinde%20bir%20%C3%BCcret%20ve%20 refah%20pay%C4%B1%20verilmelidir, (18.10.2019).
• Millî Eğitim Bakanlığı, 18. Millî Eğitim Şûrası Kararları, https://ttkb.meb.gov.tr/ meb_iys_dosyalar/2017_09/29170222_18_sura.pdf, (16.10.2019).
• Millî Eğitim Bakanlığı, 19. Millî Eğitim Şûrası Kararları, http://mebk12.meb.gov. tr/meb_iys_dosyalar/35/27/719973/dosyalar/2015_02/02041116_19. millieitimuraskararlar.pdf, (21.10.2019)