BİLGİ KAYNAĞI OLARAK EFEMERANIN KENT ARŞİV VE MÜZELERİ İÇİN ANLAMI VE APİKAM ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 40, 323 - 350, 14.09.2020

Mehmet Ali Akkaya

Öz

Bilgi ve bilgi merkezleri dünyasında fazlası ile görmezden geliniyor olmasına
karşın, toplumsal yaşama dair aracısız en yalın bilgilerin aktarımını yapan efemera, diğer
bilgi kaynaklarına oranla günlük yaşamın içinde kendine çok daha kolay yer edinebilen
materyallerdir. Toplumsal yaşama dair aracısız en yalın bilgilerin aktarımını yapan efemera,
diğer bilgi kaynaklarına oranla günlük yaşamın içinde kendine çok daha kolay yer edinebilirler.
Bu yanı ile bir efemera, ait olduğu dönemin sosyal ve kültürel yaşamına ilişkin pek çoğu eşsiz
son derece anlamlı bilgilere ev sahipliği yapar. Kent arşivleri ise bilgi merkezi türleri içinde
kültürel ve sosyal yaşam ile doğrudan ilişkisi en yüksek düzeyde olması beklenen ve parçası
olduğu toplumsal yaşamın geçmişi, bugünü ve geleceği arasındaki bağın sürekliliği açısından
önemli roller üstlenen kurumlardır. Bu çalışmada; efemeranın bilgi dünyası ve kültür tarihi
açısından önemi genel olarak vurgulanarak, kurumsal yapısı, bilgi merkezi kimliği ve hizmet
hedefleri açısından Türkiye’de ilk olma özelliğini taşıyan Ahmet Piriştina İzmir Kent Arşivi
ve Müzesi (APİKAM)’nin efemera koleksiyonu üzerinden efemeranın kent tarihi ve kent
yaşamının dünden bugüne gelen evrimindeki rolü ve anlamı ortaya konulmuştur. Ağırlıklı
olarak yarı yapılandırılmış betimleme yönteminden yararlanılarak yürütülen çalışmada,
görüşme tekniğinden de yararlanılmış ve kurumun kalıcı ve geçici arşiv envanterinin analizi
yapılmıştır. Elde edilen bilgiler efemera konusundaki toplumsal algının ve özen eksikliğinin
temelde APİKAM kullanıcılarında da mevcut olduğunu, kurum yöneticilerinin ise genel
olarak daha bilinçli ve özenli hizmet vermeye çalıştığını göstermiştir. Araştırma, efemeranın
bilgi dünyasındaki yeri ve önemine dikkat çektiği, kent arşivlerinde bu konuda yaratılacak
farkındalığa katkı sağladığı oranda amacına ulaşmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kent Arşivi, Efemera, Arşiv Belgesi Olarak Efemera, APİKAM, APİKAM Efemeraları

THE MEANING OF THE EPHEMERA AS A SOURCE OF INFORMATION FOR CITY ARCHIVES AND MUSEUMS AND EXAMPLE OF APIKAM

Öz

Regardless of the fact that being ignored by the world of information and information
center, the ephemeras which make the most plain information transfer regarding the
communal living without intermediaries, are the materials that can be found much easier in
daily life compared to other sources of information. The ephemeras which transfers the most
plain information about the communal living without any intermediaries; can get a place in
daily life more easier than other sources of information. With this aspect, an ephemera hosts
the extremely meaningful information many of which are unique regarding the social and
cultural life of its period. In case of City Archives, they are the foundations expected to have
the highest level of direct relationship with the cultural and social life among information
centers and assuming important roles in the sense of the continuity of the bond between the
past, today and future of the social life. In this study; efemera the world of knowledge and
the importance of cultural history in general with emphasis on the organizational structure,
information center, carrying the first of its kind in Turkey in terms of identity and service
targets Ahmet Pristina Izmir City Archive and Museum (APİKAM) is the ephemera collection
over efemera the history of the city and urban life Its role and meaning in the evolution that
came from yesterday to today has been revealed. Conducting the study in which mainly the
semi-structured descriptive method is used it is also benefited from the interview technique
and the permanent and temporal inventory of the foundation is analysed. Information
obtained has shown that communal perception and negligence regarding to ephemeras is in
principle valid for also the APİKAM users. In case of foundation managers, study has also
shown that they try to provide a service more consciously and attentive in general. Research
will have reached its goal as long as it drawn attention on to the position and importance of
ephemeras in information world and provided awareness which to be created on this issue in
city archives.

Anahtar Kelimeler

City Archive, Ephemera, Ephemera As Archive Document, APİKAM, APİKAM Ephemeras

Kaynakça

• Belge Yönetimi ve Arşiv Terimleri Sözlüğü, S. Karakaş, F. Rukancı ve H. Anameriç (Ed.), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2009.
• AKKAYA, M. A., “A Research on Awareness Level of Ahmet Piriştina İzmir City Archive and The Museum (APİKAM) in The Town, As The Earliest Form of Turkey”. Türk Kütüphaneciliği, C.29, S.3, 2015, s.499-514.
• BAYDUR, G., “Yerel Araştırmalarda Arşivlerin Değeri”. Türk Kütüphaneciliği. C.17, S.3, 2003, s.263-270.
• BURANT, J., “Ephemera, Archives, and Another View of History”. Archivaria, S.40, 1995, s.189-198.
• HADLEY, N., “Access and Description of Visual Ephemera”. Collection Management, C.25, S.4, 2001, s.39-50
• LAUNDER, M., “Saving Printed Ephemera: Setting Priorities in Preserving Evidence of The Everyday”. Current Studies in Librarianship, C.26, S.1/2, 2002, s.67-76.
• MUSSELL, J., “The Passing of Print”. Media History, C.18, S.1, 2012, s.77-92.
• SOMER, Ş. N. ve Keskin, İ., “Bilgi Kaynağı Olarak Efemera ve Türleri”. Bilgi Dünyası, C.13, S.2, 2012, s.437-456.
• YOUNG, T. G., “Evidence: Toward a Library Definition of Ephemera”. RBM: A Journal of Rare Books, Manuscripts and Cultural Heritage, C.4, S.1, 2003, s.11-26.
• ACUN, F., “Görselden Tarih Yazmak”, Türkiye’de Tarih Yazımı içinde (ss. 423- 434), V. Engin ve A. Şimşek (Ed.), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2011.
• İNCEOĞLU, S., “Efemera Kavramı ve Avrupa’daki Bilgi Merkezlerinden Örnekler”, Bilgi ve Belge Balışmaları: Özel Arşivlerde Teori ve Uygulama içinde (ss. 209-231), T. Karatepe, E. Y. Şentürk ve V. Saydam (Ed.), Hiperyayın, İstanbul, 2017.
• KESKIN, İ. ve Somer, Ş. N., “Efemara Koleksiyonu Oluşturmada Arşivcinin Rolü”, Prof. Dr. K. Gülbün Baydur’a Armağan içinde (ss. 35-41), Ö. Külcü, T. Çakmak ve N. Özel (Yay. Haz.), Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara, 2012.
• KESKIN, İ. ve Somer, Ş. N., “Efemeranın Bir Bilgi Kaynağı Olarak Değerlendirilmesi”. Osmanlı’nın İzinde Prof. Dr. Mehmet İpşirli Armağanı Cilt II içinde (ss. 205-217), F. M. Emecan, İ. Keskin ve A. Ahmetbeyoğlu (Haz.), Timaş, İstanbul, 2013.
• KYVIG, D. E. ve Marty, M. A., Yanıbaşımızdaki Tarih, N. Özsoy, (Çev.),Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara, 2011.
• MAKEPEACE, C. E., Ephemera: A Book on Its Collection, Conservation and Use, Gower Publishing Company Limited, Hants, 1985.
• SOMER, Ş. N. ve Keskin, İ., “Efemera Bulunduran/Derleyen Yerler: Bir Değerlendirme”. Kitaplara Vakfedilen Bir Ömre Tuhfe/İsmail E. Erünsal’a Armağan 2. Cilt: Edebiyat ve Tasavvuf Kütüphanecilik ve Arşivcilik içinde (ss. 1069-1084), H. Aynur, B. Aydın ve M. B. Ülker (Haz.), Ülke, İstanbul, 2014.
• YILMAZ, F. ve Yetkin, S., İtfaiye Binası’ndan İzmir Kent Müzesi Arşivi’ne, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir, 2002.
• AYTOKMAK, D., İstanbul Kent Müzesi İçin Yeni Yaklaşımlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2006.
• DALY, D. P., Community, Ephemera and Archives, Doktora Tezi, Arizona Üniversitesi, Arizona, 2016.
• KAYA, A., Efemera Koleksiyonlarının Derlenmesi, Tanımlanması, Erişimi ve Korunması: İstanbul Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Tüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2015.
• “About The Ephemera Society”, The Ephemera Society, http://www.ephemerasociety. org.uk/about.html (13.03.2018).
• Ahmet Piriştina İzmir Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM), 2018, http://www. apikam.org.tr (Erişim: 17.03.2018).
• Algan, D., Ayhan, Ö., Besen, C., Erkoç, S. ve Görel, B., “Türkiye’de Efemera ve Efemeristler”, 2014, http://repository.bilkent.edu.tr/password-login (Erişim: 12.02.2018).
• de Beaumont, S. (2015). “The Ephemera Society Celebrating 40 Years” The Ephemera Society, 2015, http://www.ephemera-society.org.uk/articles/ ephsoc.html (Erişim: 22.03.2018).
• “Ephemera”, Online Etymology Dictionary, 2018, https://www.etymonline.com/ word/ephemera (Erişim: 09.03.2018).
• “Ephemera: The Stuff of History: Report of The Working Party on Ephemera Set Up By CILIP (The Chartered Institute of Library and Information Professionals)”, 2003, http://CILIP_Ephemera_the_stuff_of_history.pdf (Erişim: 21.02.2018).
• “Müze”, Türk Dil Kurumu, 2018, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5aba609308fe49.00848491 (Erişim: 13.03.2018).