AMERİKAN BASININDA ÇANAKKALE DENİZ SAVAŞI’NIN BUĞDAY TİCARETİNE ETKİLERİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 41, 447 - 466, 01.12.2020

Mehmet Arslan

Öz

10 Ağustos 1914’te Goeben ve Breslau savaş gemilerinin boğazdan geçmesine
izin veren Osmanlı Devleti, 27 Eylül 1914 tarihinde Çanakkale Boğazı’na giriş çıkışları
tamamen kapatmıştır. Goeben ve Breslau savaş gemileriyle 29 Ekim 1914’te Rus limanlarını
bombalayan Osmanlı Devleti böylece I. Dünya Savaşı’na dahil olma yönünde ilk adımını
atmıştır. Bu saldırıya karşılık Rusya, 1 Kasım 1914’te Osmanlı Devleti’nin Kafkas sınırından
saldırıya geçmiştir. Ayrıca 3 Kasım 1914’te Çanakkale Boğazı’na müttefik donanması da
ilk saldırılarını yapmıştır. Artık boğaz kapalıdır ve müttefik donanması 18 Mart 1915 deniz
harekâtını gerçekleştireceğe kadar saldırılarını kademeli olarak artırmıştır.
27 Eylül 1914’ten Çanakkale Muharebeleri sonuna kadar kapalı kalan Çanakkale
Boğazı, ekonomik anlamda sadece Osmanlı Devleti’ni, Rusya’yı, İngiltere’yi, Fransa’yı değil
aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri’ni de etkilemiştir. Bu nedenle Amerikan basını,
Çanakkale Deniz Savaşlarıyla ilgili sürekli bilgiler paylaşmakta ve boğazın kapalı olmasının
buğday ekonomisine verdiği zarar dile getirilmektedir. Bu bağlamda makalenin yazılış amacı,
Amerikan basınına göre, Çanakkale Deniz Savaşları’nın gidişatına bağlı olarak, değişen
buğday fiyatlarının Amerikan ticaretine etkisini göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Deniz Savaşları, Buğday, Amerikan Süreli Yayınları, Amerika Birleşik Devletleri, Ekonomi

IN THE AMERICAN PRESS, THE EFFECTS OF DARDANELLES NAVAL WAR ON WHEAT TRADE

Öz

The Ottoman Empire, which allowed battleships Goeben and Breslau to cross the
Bosphorus on 10 August 1914, blocked entry to and exit from the Dardanelles on 27 September
1914. Following the bombardment of Russian harbours by Goeben and Breslau on 29 October
1914, The Ottoman Empire took its first step into the First World War. In retaliation, Russia
attacked the Ottoman Empire through its Caucassian borders on 1 November 1914. Moreover,
the allied navy performed its first assault on the Dardanelles on 3 November 1914. The
Dardanelles was blocked and the allied navy increased its attacks gradually until the naval
operation that started on 18 March 1915.
The Dardanelles, which remained blocked from 27 September 1914 to the end of the
Dardanelles campaing, affected not only the Ottoman Empire, Russia, England, France but
also The America in econonmical terms. For this reason, American newspapers continually
published news about the Dardanelles campaign and voiced the harm of the blocked
Dardanelles on the wheat economy. In this context, the aim to write this article is to show the
effects of wheat prices changing in accordance with the course of events of Dardanelles Naval
Wars on American newspapers are concerned.

Anahtar Kelimeler

Dardanelles Campaign, Wheat, Newspapers, United States, Economy

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi: Hariciye Nezâreti İdare
• The Ogden Daily Standard (23 Aralık 1914-3 Mart 1915)
• The Salt Lake Tribune (16 Kasım 1914-17 Mart 1915)
• The Logan Republican (23 Ocak 1915-13 Şubat 1915)
• Salt Lake Telegram (19 Ocak 1915-19 Mart 1915)
• AKBAY, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askerî Hazırlıkları İle Harbe Girişi, Genel Kurmay Basımevi, Ankara, 2014.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (4Haziran 1915-09 Ocak 1916), C.V, III. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2012.
• Denizlerde Yenilmediler, Cihan Harbi’nde Alman Bahriyeliler, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
• MICHEL, Beaud, Kapitalizmin Tarihi, Çev. Fikret Başkaya, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2003.
• Nuri Doğan, Cumhuriyet Öncesi Türk Amerikan Ticaret Anlaşmaları, Turan Yayıncılık, İstanbul,1996.
• GERHARD, Köhnen, Dünya Ekonomi Tarihi, Çev. Tunay Akoğlu, Varlık Yayınevi, İstanbul, 1965.
• ERTUĞ, Hasan Refik, Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, C.I, Yenilik Basımevi, İstanbul 1970.
• ELDEM, Vedat, Harp ve Müterake Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1994.
• HEATON, Hearbert, Avrupa İktisat Tarihi, C.II, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Osman Aydoğuş, Teori Yayınları, Ankara, 1985.
• QUENTIN, R. Skrabec Jr., The 100 Most Important American Financal Crises, An Encyclopedia of the Lowest Points in American Economic History, Greenwood, England, 2015.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918) Dördüncü Bölüm Birinci Dünya Savaşı, Birinci Dünya Savaşı’nın Çıkması ve Osmanlı İmparatorluğu, C. IX, Ankara, 1996.
• MARIAN, Kent, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler, Çev. Ahmet Fethi, Alfa Yayınları, İstanbul, 2013.
• TOKER, Hülya, Birinci Dünya Savaşı’nda Galiçya Cephesi (15’inci Kolordunun Harekâtı), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2016.
• ÖRENÇ, Ali Fuat - DÜZCÜ, Levent, Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale’de Türk Donanması, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
• ÖZDEMİR, Ahmet, Zaferin 100’ncü Yılı Anısına Çanakkale Destanı, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Yayınları, İstanbul, 2015.
• PIERRE, Renovin, Birinci Dünya Savaşı Tarihi (1914-1918), C.I, Çev. Adnan Cemgil, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1969.
• WILLIAM, M. Pickthall, Harpte Türklerle Birlikte, Çev. Kemalletin Yiğiter, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2009.
• YILMAZ, Fikret, Gelibolu Mektupları (1912-1915), Başakşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
• YearBook of the United States Department of Agriculture 1917, Washington Government Printing Office 1918.
• Haluk Oral, Peter Pedersen, Julian Thompson, Çanakkale 25 Nisan 1915-9 Ocak 1916, Çev. Emir Yener, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
• SEDAT, Mirliva, Boğazlar Meselesi ve Çanakkale Deniz Savaşı’nda Türk Zaferi, Haz. Mehmet Köçer, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2007.
• ATABEY, Figen, ‘‘İtilaf Kuvvetleri’nin Gelibolu Yarımadası’na Çıkarma Harekâtı (25 Nisan 1915)’’, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S.18, Çanakkale, 2015, ss.249-270, 100.Yıl.
• ALKAN, Necmettin, ‘‘Alman Kaynaklarına Göre Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Girmesi’’, Uluslararası Sempozyum, 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak 20-21 Kasım 2014, Sempozyum Bildirileri, Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, İstanbul, 2015, ss.157-178.
• ‘‘Exports From The United States Before and After The Outbreak Of The War’’, Federal Reserve Bulletin, C.V, United States, 1919, ss.952-9567
• HATİP, S. Murad, ‘‘Birinci Dünya Harbi Çanakkale Savaşları’na Genel Bakış ve Az Bilinenler, Çanakkale Savaşı Denizde mi Kazanıldı?’’, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S.18, Çanakkale 2015, ss.161-193.
• GÖZCÜ, Alev, ‘‘I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler’’, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.XVI, S.32, İzmir, 2016, ss. 133-169.
• GEM Aparicio-VICENTEPinilla, ‘‘International Trade in Wheat and Other Cereals and the Collapse of the First Wave of Globalization, 1900-38’’, Cambridge University Press, Journal of Global History, S.XIV, England, 2019, ss.44-67.
• TUNA, Ozan, ‘‘Amiral Souchon’un Donanma Komutanı Olması ve Rus Limanlarının Bombalanması’’, OTAM, Sayı:36, Güz 2104, ss.201-227.
• OKUR, Mehmet, KUL Hazel, ‘‘Çanakkale Savaşı’nın ABD Basınına Yansıması’’, 100.Yılında Çanakkale Savaşları Uluslararsı Kongresi 21-24 Mayıs 2015 Çanakkale, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2017, 551-586.
• YETİŞGİN, Mehmet, ‘‘Çanakkale Savaşları: Nedenleri, Sorumlusu ve Önemine Dair Yaklaşımlar’’, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S.18, Çanakkale, 2015, ss.1-35, 100.Yıl.