ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE GÖREV YAPAN TÜRK DİPLOMATLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 41, 649 - 663, 01.12.2020

Yenal Ünal

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin, 1923-1938 yılları arasında uyguladığı barışçıl
ve rasyonel politikaların oluşumunda Atatürk’ün ileri görüşlülüğünün ciddi bir role
sahip olduğu bir gerçektir. Bununla birlikte genç Türkiye’nin takip ettiği dış politikanın
oluşumunda, meselelerin barışçıl yöntemlerle çözümünde ve ülkenin en iyi şekilde tanıtılıp,
temsil edilmesinde görev almış birçok diplomat vardır. Atatürk devrinde görev yapan ve
sayıları otuz sekize varan bu diplomatların, Türkiye’nin yüzlerce yıldır maruz kaldığı
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerindeki diplomasi geleneğinin yıkılmasında, ülkenin
karşılaştığı muhtemel sıkıntıların giderilmesinde büyük gayretleri olmuştur. Diğer bir
ifadeyle bu diplomatların büyük çoğunluğu Türkiye’nin çeşitli ülkelerle yaşadığı sorunların
Türkiye’nin lehine olacak şekilde çözümlenmesinde önemli vazifeler görmüşlerdir. Kimi
zaman da ülkenin karşılaşacağı bazı sıkıntıları önceden görerek bu sorunlara yönelik çözüm
üretmişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, kuruluş evresinde takip ettiği anti-emperyalist
politikalarla, dünyanın en büyük devletlerine karşı kazandığı Lozan diplomasi zaferiyle, ciddi
bir devlet olduğunu daha kuruluş yıllarında ispat etmiştir. Sonraki yıllarda Türkiye’nin dış
politikada elde ettiği başarılar göz önüne alındığında Atatürk döneminde görev alan elçilerin
gayet iyi yetişmiş ve nitelikli diplomatlar olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu incelemede Türkiye
Cumhuriyeti’nin özellikle kuruluş yıllarına şahitlik etmiş, Atatürk devri Türk diplomasisi ve
bu dönemde diplomaside görev almış şahıslar üzerine çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Bu
kapsamda cumhuriyetin kuruluş yıllarında görev almış diplomatların adları, tahsilleri, daha
önce yaptıkları yurt dışı ve yurt içi görevleri, Türkiye’nin o dönemdeki dış temsilcilikleri ve
kıtalara göre dağılımları konusu başta olmak üzere birçok husus incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, Atatürk Dönemi, Dış Politika, Diplomasi, Diplomat

A STUDY ON TURKISH DIPLOMATS OFFICIATED IN THE EARLY REPUBLICAN PERIOD

Öz

It is a fact that the farsightedness of Atatürk has a serious role in the formation
of a peaceful and rational policy of Republic of Turkey, implemented covering the period
between1923-1938. However, there are many valuable diplomats who have taken part in the
solution of the issues through peaceful methods and the best presentation and representation
of the country in the formation of young Turkey’s foreign policy. These diplomats, who
served in the period of Atatürk and whose number reached thirty-eight, had great efforts
on the demolition of the diplomacy tradition of the Ottoman Empire in the last period which
Turkey was exposed to hundreds of years and in eliminating the possible problems faced
by the country. In other words, the vast majority of these diplomats have important place in
resolving Turkey’s problems experienced with various countries in favor of Turkey. From
time to time, they foresaw some of the problems that the country will face and produced
solutions for these problems. The Republic of Turkey has demonstrated the seriousness of
the state since its foundation years with the anti-imperialist policies it pursued during its
establishment and the victory of Lausanne diplomacy against the greatest states of the World.
In later years, given the success achieved in Turkey’s foreign policy, it turns out that the
envoys who served in the Atatürk period were well trained and qualified diplomats. This
examination has made various assessments on individuals who witnessed the founding years
of the Republic of Turkey in particular and who served in the Turkish diplomacy of Atatürk
period. In this context, many issues, especially the names, the education of diplomats who
served in the foundation years of the republic, overseas and domestic duties they have done
before, Turkey’s foreign representations in that period and their distribution by continents
were examined.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Period, Atatürk Period, Foreign Policy, Diplomacy, Diplomat

Kaynakça

• DAĞ, Ahmet Emin, Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü, 4th Edition Vadi Publications, İstanbul 2016.
• ESIN, Emel, “Ahmet Ferit Tek” Turkish Encyclopedia, Volume 31, 1982. TUĞLACI, Pars, Turkish-French Dictionary, 4th Edition İnkılap Bookstore, İstanbul 1991.
• Turkish Dictionary, Prepared by İsmail Parlatır et al., 9 th Edition Volume 1, Publications of The Turkish Language Institution, Ankara 1998.
• ERTAN, Temuçin Faik et al., Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, 4th Edition, Siyasal Bookstore, Ankara 2016.
• GÖNLÜBOL, Mehmet; Cem Sar, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası, Atatürk Research Center Publications, Ankara 1997.
• GIRGIN, Kemal, Diplomatik Anılarla Dış İlişkilerimiz (Son 50 yıl: 1957-2006), 2nd Edition, İlgi Kültür Sanat Publishing, İstanbul 2007.
• İSKIT, Temel, Diplomasinin Gücü Modern Ortadoğu’nun Şekillenmesi, İstanbul Bilgi University Publications, İstanbul 2017.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. Osmanlı Belgelerinin Dili, 4th Edition, Turkish Historical Society Publications, Ankara 2018.
• SOSYAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945), 2nd Edition, Volume 1, Ankara, Turkish Historical Society Publications, Ankara 1989.
• SÜSLÜ, Azmi; Mustafa BALCIOĞLU, Atatürk’ün Silah Arkadaşları, Atatürk Araştırma Merkezi Şeref Üyeleri, Atatürk Research Center Publications, Ankara 1999.
• ŞIMŞIR, Bilal N., Bizim Diplomatlar, Bilgi Publishing, Ankara 1996.
• ŞIMŞIR, Bilal N., Şehit Diplomatlarımız (1973-1994), Bilgi Publishing, Ankara 2000.
• TULÇA, Enis, Atatürk, Venizolas ve Bir Diplomat Enis Bey, Simurg Publications, İstanbul 2003.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908- 1918, 2nd Edition, Hürriyet Publications, Volume1, İstanbul 1988.
• TURAN, Refik et al., Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, 18th Edition Ankara 2011.
• Türk, Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, 2nd Edition, General Staff, Ankara 1989.
• ÜNAL, Yenal, Ahmet Ferit Tek, Bilgeoğuz Publications, İstanbul 2009.
• APAYDIN, Ekrem, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Bakan ve Büyükelçilerinden Zekai Apaydın’ın Albümünden”, The Journal of Atatürk Research Center, Volume: 1, Issue: 1, Atatürk Research Center, Ankara 1984, p. 300-308.
• KODAMAN, Timuçin; Ekrem Yaşar Akçay, “Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasisi Tarihi ve Türkiye’ye Bıraktığı Miras”, Suleyman Demirel University of Social Sciences Journal, Issue: 22, 2010, p. 75-92.
• ÜNAL, Yenal, “Milli Mücadele: Mondros Mütarekesi’nden Sevr Antlaşması’na Türkiye’de Yaşanan Siyasi Gelişmeler”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Edited by Nurgün Koç, Volume: 1, Ideal Culture Publications, İstanbul, 2019, p. 92-150.
• YAVUZ, Resul, “The View and the Attitude of Allies High Commissioners Toward İstanbul During the Declaration of Natinoal Pact”, Tarih ve Günce Journal, Volume: 1, İzmir, 2017, p. 281-304.
• YAVUZ, Resul, “Milli Mücadele Dönemi ve Cumhuriyet Yönetimine Geçişte Türk Hariciye Teşkilatı’nın Gelişimi” Gazi Akademik Bakış Journal, Volume: 13, Issue: 26, 2020, p. 215-243.
• https://www.beyaztarih.com/osmanli-tarihi/osmanli-diplomasisindeyasanan-degisimler (Accessed on 27.09.2020.)