AMERİKALI BİR DİPLOMATIN GÖZÜNDEN 1951 YILINDA BATI ANADOLU: E. F. RIVINUS’UN İZMİR KONSOLOSLUK BÖLGESİ GEZİSİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 41, 729 - 761, 01.12.2020

Aymelek Şenel

Öz

Bu çalışmada Amerika Birleşik Devletleri’nin İzmir Konsolosu olarak görev yapan
Edward F. Rivinus’un ABD Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği 16 Mayıs 1951 tarihli bir raporu
incelenmektedir. Rivinus, İzmir konsolosluk bölgesinde çıktığı gezi kapsamında Manisa,
Denizli, Isparta, Konya, Afyonkarahisar, Eskişehir, Bursa ve Balıkesir şehirlerine uğramıştır.
Konsolos, gezi boyunca her kesimden, değişik sosyal sınıflardan yaklaşık yüz kişi ile temas
etme şansı bulduğunu ifade etmektedir. Hazırladığı raporda ise söz konusu bölgelerde şahit
olduğu fiziksel değişimlere, vatandaşların yönetime bakışına ve siyasi partilere yaklaşımına,
idarecilerin vatandaşlarla temasına, Türk vatandaşları ile idarecilerin Amerika’ya bakışına
ve Türkiye-Amerika ilişkilerine, gezi rotasında yer alan şehirlerdeki ekonomik, kültürel ve
sosyal duruma yer vermiştir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, E. F. Rivinus, Amerika Birleşik Devletleri, Marshall Yardımı, Konsolos, Diplomat, Gezi

WESTERN ANATOLIA IN 1951, THROUGH THE EYES OF AN AMERICAN DIPLOMAT: E.F. RIVINUS’ İZMİR CONSULATE AREA TRIP

Öz

This study aims at examining the report that Edward F. Rivinus, US Consul to Izmir,
sent to the US State Department on 16 May 1951. Rivinus, within the scope of the consular
region trip, visited Manisa, Denizli, Isparta, Konya, Afyonkarahisar, Eskişehir, Bursa and
Balıkesir. The Consulate mentions that during his trip he had the opportunity to contact
nearly hundred people from varied social classes. In his report, Rivinus gives details about
the physical alterations, the subjects’ approach to the government and political parties, rulers’
communication with the subject, both subjects’ and rulers’ slant towards the America and
generally Turkish-American Relations and finally the economic, cultural ve social situations
regarding the sightseeing route.

Anahtar Kelimeler

İzmir, E. F. Rivinus, United States of America, The Marshall Aid, Consul, Diplomat, Trip

Kaynakça

• ABD Ulusal Arşivi ( U.S. National Archives)
• Democracy in Turkey, 1950-1959: Records of the U.S. State Department Classified Files, From Izmir to Department of State, Washington, Telegram No:41, 8 January 1953.
• Democracy in Turkey, 1950-1959: Records of the U.S. State Department Classified Files, From Izmir to Department of State, Telegram No:53, 16 May 1951.
• “Afyon Seçimini Millet Partisi Kazandı”, Akşam, 6 Eylül 1950.
• “Uşak, Kırklareli ve Gaziantep Valileri Değişti”, Milliyet, 23 Kasım 1956.
• “Obituaries”, The Washington Post, 08 November 1998.
• ARMAOĞLU, Fahir, Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri (Açıklamalı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
• ARMAOĞLU, Fahir, Türk Amerikan İlişkileri 1919-1997, Kronik Kitap, İstanbul 2017.
• DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012.
• ELMACI, Mehmet Emin, Bir Semt Bir Bina: NATO Binası Amerikan Koleji’nden Kızılçullu Köy Enstitüsü’ne, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir 2013.
• ERHAN, Çağrı, Türk Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, İmge Kitabevi, Ankara 2015.
• KARAKAŞ, Nuri, Türk-Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.
• KOÇAK, Cemil, İkinci Parti Türkiye’de İki Partili Siyâsî Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950), Cilt 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
• ORAN, Baskın (Ed.), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Cilt: I, 1919-1980), İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• RIVINUS, E. F., YOUSSEF, E. M., Spencer Baird of the Smithsonian, Smithsonian Institution, Washington D.C. 1992.
• SARAY, Mehmet, Sovyet Tehdidi Karşısında Türkiye’nin NATO’ya Girişi III. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın Hatıraları ve Belgeler, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2000.
• ŞAFAK, Nurdan, Osmanlı-Amerikan İlişkileri, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2003.
• TBMM Albümü 1920-2010, 2. Cilt, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, İkinci Basım, Ankara 2010.
• YILDIZ, Özgür, Anadolu’da Amerikan Okulları, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2011.
• AKIN, Fehmi, “Afyonkarahisar’da Öz Demokrat Partisi (1948)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. IX, S. 1 (Haziran 2007), ss. 51-61.
• ÇOLAK, Filiz, “İzmir Limanı Ticaretinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Yeri ve Önemi”, 38. ICANAS (Uluslarası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) Bildiriler, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Uluslararası İlişkiler II. Cilt, Ankara 2011, ss. 531-545.
• ERHAN, Çağrı, “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 51, S. 1 (1996), ss. 275-287.
• ERTEM, Barış, “Türkiye-ABD İlişkilerinde Truman Doktrini ve Marshall Planı”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 12, S. 21 (Haziran 2009), ss. 377-397.
• HAYTOĞLU, Ercan, “Kore Savaşı ve Denizli Kore Şehitleri ile Gazileri”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 11 (2002), ss. 76-115.
• KARAKAŞ, Nuri, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Tasfiyesi Sürecinde Amerikan Politikası”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXV, S. 1 (Temmuz 2010), ss. 269-296.
• KASALAK, Kadir, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı ABD İlişkileri”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 14, S. 55 (2004), ss. 108-124.
• ŞİMŞİR, Bilâl N., “Türk-Amerikan İlişkilerinin Yeniden Kurulması ve Ahmet Muhtar Bey’in Vaşington Büyükelçiliği (1920-1927)”, Belleten, C. XLI, S. 162 (1977 Nisan), ss. 277-356.
• KINLI, Onur, 19. Yüzyıl’da Amerika Birleşik Devletleri’nin İzmir’deki Konsolosluk Faaliyetleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2009.
• YÜCEL, İdris, Kendi Belgeleri Işığında Amerikan Board’ın Osmanlı Ülkesindeki Teşkilâtlanması, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2005.
• http://www.denizli.gov.tr/gecmis-donem-valilerimiz (Erişim Tarihi: 18.07.2019).
• http://www.eskisehir.gov.tr/gorev-yapmis-valiler (Erişim Tarihi:21.05.2019). https://paw.princeton.edu/memorial/edward-f-rivinus-%E2%80%9937-50 (Erişim Tarihi: 25.07.2019).
• https://tr.usembassy.gov/tr/abd-ticaret-mustesarligi-ve-abd-konsolosluktemsilciliginin-izmir-ticaret-odasindaki-yeni-ofisleri-aciliyor/ (Erişim Tarihi: 22.07.2019).
• https://www.encyclopedia.com/history/encyclopedias-almanacs-transcriptsand-maps/united-states-information-and-educational-exchangeact-1948 (Erişim Tarihi:14.09.2019).
• https://www.state.gov/pdcommission/library/177362.htm (Erişim Tarihi: 25.07.2019).
• www.gale.com/intl/c/democracy-in-turkey-1950-1959-records-of-the-us-statedepartment-classified-files. (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2018).