MUHSIN ERTUĞRUL ALMANYA’DA

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 43, 759 - 805, 17.12.2021

Oya Kasap Ortaklan

Öz

Bu makalede Muhsin Ertuğrul ve Almanya’daki sinema üretimi mercek altında
tutulmaktadır. New Film History anlayışı ile sinema tarihi yazımında gerçekleşen paradigma
değişimi, tarih yazımında makro tarih kadar mikro tarihe ilginin artmış olması, farklı
coğrafyalarda mevcut arşiv belgelerinin daha ulaşılabilir olması ve filmlerin zaman zaman
gün yüzüne çıkması konuya olan ilgiyi artırmaktadır. Elde edilen bu yeni veriler, sinema
tarihi yazımında boşlukların doldurulmasını mümkün kılmaktadır. Bu makale bu yaklaşımla
Muhsin Ertuğrul’un film çalışmalarına başladığı Almanya dönemine odaklanmaktadır.
Ertuğrul Almanya’da film çekmiş, oyuncu olarak filmlerde yer almış, tiyatro ve sinema
alanında deneyimler kazanmış ve ufkunu genişletmiştir. Tiyatro ve sinema sektöründen
isimlerle arkadaşlıklar geliştirmiş ve Weimar Sineması’nın coşkusuna bizzat şahit olmuştur.
Çalışma aynı zamanda Ertuğrul’un sinema faaliyetlerini incelemekte ve Alman Sineması
üzerine edindiği izlenimleri ortaya koymaktadır. Böylelikle makale ulusötesi ve kültürlerarası
ilişkilere yaşam öyküsünden yaklaşarak kültürel çalışmalara, Ertuğrul’un Almanya’daki
yılları ve üretimine odaklanarak sinema tarihi çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muhsin Ertuğrul, Film, Sinema, Osmanlı İmparatorluğu, Weimar Cumhuriyeti, Kültür Tarihi

MUHSIN ERTUĞRUL IN DEUTSCHLAND

Öz

In diesem Artikel werden Muhsin Ertuğrul und sein Filmschaffen in Deutschland
unter die Lupe genommen. Der aus dem Verständnis der New Film History rührende
Paradigmenwechsel in der Kinohistoriographie, das zunehmende Interesse an der Mikrosowie der Makrogeschichte in der Geschichtsschreibung, Dokumente, die in verschiedenen
Archiven immer mehr verfügbar werden und Filme, die von Zeit zu Zeit ans Licht kommen,
haben dieses Interesse hervorgerufen. Diese neu erhaltenen Daten ermöglichen es, die
Lücken in der Kino- bzw. Filmgeschichte zu füllen. Mit diesem Ansatz konzentriert sich
dieser Artikel auf Muhsin Ertuğruls Zeit in Deutschland, wo er seine ersten Filme drehte.
Ertuğrul drehte in Deutschland Filme, nahm als Schauspieler an verschiedenen Filmen teil,
sammelte Erfahrungen im Bereich Theater und Film und erweiterte somit seinen Horizont.
Er knüpfte Freundschaften mit Persönlichkeiten aus der Theater- und Filmbranche und
war selbst persönlich Zeuge des Elans des Weimarer Kinos. Die Studie stellt auch Ertuğruls
Filmtätigkeiten und seine Eindrücke über das deutsche Kino dar. Durch die Annäherung an
transnationale und interkulturelle Beziehungen aus biographischer Hinsicht trägt der Artikel
zur Kulturwissenschaft und, indem er sich auf Ertuğruls Filmproduktion in Deutschland
konzentriert, zur Kinogeschichtsforschung bei.

Anahtar Kelimeler

Muhsin Ertuğrul, Film, Kino, Osmanisches Reich, Weimarer Republik, Kulturgeschichte

Kaynakça

• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, ME_Evr_01940, 26.12.1952.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, ME_Evr_01945, 29.8.1953.
• AKÇURA, Gökhan, Doğumunun Yüzüncü Yılına Armağan. Muhsin Ertuğrul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı Yayınları, İstanbul,1992.
• AKIRA, Iriye, SAUNIER, Pierre-Yves, Palgrave Dictionary of Transnational History, Palgrave Macmillan, Basingstoke, 2009.
• AYVAZOĞLU, Beşir, Geleneğin Direnişi, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1996.
• CAROLL, Donald, Mary’s House: The Extraordinary Story Behind the Discovery of the House Where the Virgin Mary Lived and Died, Veritas Books, United Kingdom, 2000.
• ÇELIK, Ayşegül, Ölmeyi Bilmeyen Adam Muhsin Ertuğrul, Can Yayınları, İstanbul, 2013.
• ELSAESSER, Thomas, Weimar Cinema and After. Germanys Historical Imaginary, Routledge, New York, 2000.
• ERTUĞRUL, Muhsin, İnsan ve Tiyatro Üzerine „Gördüklerim”, Yankı Yayınları, İstanbul, 1975.
• ERTUĞRUL, Muhsin, Benden Sonra Tufan Olmasın!, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı, İstanbul, 1989.
• KRACAUER, Siegfried, Von Caligari zu Hitler. Eine psychologische Geschichte des deutschen Films, Übrs. R. Baumgarten, K. Witte, Suhrkamp, Frankfurt am Main, 1995.
• MILANO, Roy, Monsters: A Celebration of the Classics from Universal Studios, Del Ray Books, New York, 2006.
• ONARAN, Âlim Şerif, Muhsin Ertuğrul’un Sineması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
• ONARAN, Âlim Şerif, Türk Sineması (I.Cilt), Kitle Yayınları, Ankara, 1994.
• ÖZÖN, Nijat, Türk Sinema Tarihi: Dünden Bugüne 1896-1960, Artist Reklam Ortaklığı Yayınları, İstanbul, 1962.
• ÖZÖN, Nijat, Karagözden Sinemaya. Türk Sineması ve Sorunları, Kitle Yayınları, Ankara, 1995.
• ÖZUYAR, Ali, Sessiz Dönem Türk Sinema Antolojisi (1895-1928), Küre Yayınları, İstanbul, 2015.
• PRINZLER, Hans Helmut, Chronik des Deutschen Films 1895-1994, J.B.Metzler, Stuttgart, Weimar, 1995
• ROGOWSKI, Christian, The Many Faces of Weimar Cinema. Rediscovering Germany’s Filmic Legacy,. Camden House, Rochester, New York, 2010.
• SAUNDERS, Thomas J., Hollywood in Berlin: American Cinema and Weimar Germany, University of California Press, Berkeley, 1994.
• SCHMID, Bernhard., SEUL, Jürgen (Hrg.), 100 Jahre Verlagsarbeit für Karl May und sein Werk 1913–2013, Karl-May-Verlag, Bamberg, Radebeul 2013, s. 35.
• SEVİNÇLİ, Efdal, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Sinema’dan Tiyatro’ya Muhsin Ertuğrul, Broy Yayınları, İstanbul, 1987.
• SCOGNAMİLLO, Giovanni, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1998.
• VOLLMER, Hartmut, STEINMETZ, Hans-Dieter, SCHMID, Lothar, SCHMID, Bernhard (Hrg.), Karl May: Briefwechsel mit Sascha Schneider. Mit Briefen Schneiders an Klara May u. a., Band 93 der Gesammelten Werke, KarlMay-Verlag GmbH., Bamberg, 2009.
• AYÇA, Engin, „Yeşilçam Halkın, Ulusun, Genelin Bizzat Kendisiydi”, Sinema Söyleşileri 2014, Haz. Ferhat Koray Sağlam, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2015, S. 70-104.
• BERGFELDER, Tim, „National, Transnational, or Supranational Cinema? Rethinking European Film Studies”, Media, Culture, and Society, 2005, Nr. 27, 3, S. 315–331.
• BÖNISCH, Jörg-M. „Die Karl May Stummfilme und die Ustad-Film GmbH. Im Spiegel der Filmzeitschriften 1920/21 (Teil 12) ”, Mitteilungen der Karl May Gesellschaft, März 2015, Nr. 183, 1. Quartal, S. 54 – 64.
• EZRA, Elizabeth, ROWDEN, Terry, „Introduction: What Is Transnational Cinema? “, Transnational Cinema: The Film Reader, (Ed.) Elizabeth Ezra, Terry Rowden, Routledge, New York, 2006, S. 1– 12.
• GÜLERYÜZ, Behçet , „Muhsin Ertuğrul’un Köy Filmleri ve Cumhuriyet Aydınının İkilemi”, Taşrada Var Bir Zaman, (Ed.) Z. Tül Akbal Süalp ve Aslı Güneş, Çitlembik Yayınları, İstanbul, 2010, S. 211-234.
• HIGSON, Andrew, „The Limiting Imagination of National Cinema”, Transnational Cinema: The Film Reader, (Ed.) Elizabeth Ezra, Terry Rowden, Routledge, New York, 2006, S. 15-27.
• HIGSON, Andrew, „The Concept of National Cinema”, Screen, 1989, Nr. 30, 4, S. 36-47.
• KONURALP, Sadi; ÖZKARACALAR, Kaya, „Muhsin Ertuğrul’un Almanya’daki Sinema Serüveni”, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 4 içinde, (Hrg.) Deniz Bayraktar, Bağlam, İstanbul, 2004, S. 49-59.
• MOULIN, Joanny A., „Reflections on Biography and Its Theory: An Interview with Joanny Anne Moulin”, by Tang Xiumin, Journal of Modern Life Writing Studies, http://biographysociety.org/wp-content/uploads/2019/10/ Interview-Shanghai-2018_2.pdf (Abruf am 04.12.2020).
• NAFICY, Hamid, „Phobic Spaces and Liminal Panics: Independent Transnational Film Genre”, Suitcase 1,1995, S.36-59.
• „Muhsin Ertuğrul’un kayıp filmi ‘Tamilla’ Altın Portakal’da”, Bianet, 14.10.2019, https://m.bianet.org/bianet/sanat/214407-muhsin-ertugrul-un-kayipfilmi-tamilla-altin-portakal-da (Abruf am 20.11.2020).
• „Das Spitzentuch der Fürstin Wolkowska” (1918), Imdb, https://www. imdb.com/title/tt0008619/fullcredits?ref_=tt_cl_sm#cast (Abruf am 02.12.2020).
• „Die Fürstin von Beranien” (1918), Filmportal.de, https://www.filmportal.de/ film/die-fuerstin-von-beranien_a1158ceced814f7e81abc90ba8d46aa7 (Abruf am 02.12.2020).
• Ali Rıza Özkan, „Muhsin Ertuğrul’un Kayıp Filmlerine Kim Sahip Çıkacak? ”, ABC Gazetesi, 30 Nisan 2016, https://abcgazetesi.com/muhsinertugrulun-kayip-filmlerine-kim-sahip-cikacak-214683 (Abruf am 02.12.2020).
• „Die Lieblingsfrau des Maharadscha” (1916), Imdb, https://www.imdb.com/ title/tt0778764/ (Abruf am 05.12.2020).
• Wolfgang Jacobsen, Heike Klapdor, “Merhameh. Karl Mays schöne Spionien”, Cinegraph, http://www.cinegraph.de/cgbuch/b9/droop_idx.html (Abruf am 13.12.2021).
• „Das Fest der schwarzen Tulpe”,1920, filmportal.de, https://www.filmportal.de/ film/das-fest-der-schwarzen-tulpe_da9f5db9c8e74d7d9bc9cff200c5f3a7 (Abruf am 14.12.2020).
• „Das Fest der schwarzen Tulpe” [Film], 1920, https://www.youtube.com/ watch?v=GbHeapvmIjQ (Abruf am 15.12.2020).
• „Die Teufelsanbeter”, Filmportal.de, https://www.filmportal.de/film/die-teufel sanbeter_395df19e873e4686aa111cf1d8660e31 (Abruf am 17.12.2020).
• „Die Teufelsanbeter”, Imdb, https://www.imdb.com/title/tt0011757/?ref_=tt_ mv_close (17.12.2020).
• „Die Frau mit den Millionen. 1. Der Schuss in der Pariser Oper” , Filmportal. de, https://www.filmportal.de/film/die-frau-mit-den-millionen-1- der-schuss-in-der-pariser-oper_03248acb130c44a1bcf3b9823887878d , (Abruf am 20.12.2020).
• „Die Frau mit den Millionen. 2. Der Prinz ohne Land”, Filmportal.de, https:// www.filmportal.de/film/die-frau-mit-den-millionen-2-der-prinz-ohneland_3f86042e344a40298c9237f1302e034d , (Abruf am 20.12.2020).
• „Die Frau mit den Millionen. 3. Konstantinopel-Paris”, Filmportal.de, https:// www.filmportal.de/film/die-frau-mit-den-millionen-2-der-prinz-ohneland_3f86042e344a40298c9237f1302e034d, (Abruf am 20.12.2020).
• „Paul Wegener”, Imdb, https://www.imdb.com/name/nm0917467/ (Abruf am 23.12.2020).
• ERTUĞRUL, Muhsin (Regisseur), 1940, Şehvet Kurbanı [Film], Türkei: İpek Film.
• VON STERNBERG, Josef (Regisseur), 1930, Der blaue Engel [Film], Deutschland: Universum Film.