DEMOKRAT PARTİ EDİRNE MİLLETVEKİLİ MÜKERREM SAROL’UN YASSIADA’DA YARGILANMASI

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 43, 883 - 901, 17.12.2021

Nurten Çetin

Öz

1950-54 seçimleriyle İstanbul, 1957 seçimleri sonucunda da Edirne milletvekili
olarak Parlamentoda yer alan Mükerrem Sarol, DP’nin iktidarda olduğu on yıl içinde Basın
Yayın İşlerinden sorumlu devlet bakanlığı başta olmak üzere birçok aktif görevde bulundu.
Adı lider kadro arasında anılan ve 27 Mayıs sonrası suçlamaların odağındaki isimlerden
olan Sarol, Türk siyasi literatürüne 1955’teki DP Grubunda Adnan Menderes’e önerdiği
“Sarol Formülü” olarak geçen çözümle de bilinmekte ve parti içi dengelerde önemli bir yer
tutmaktaydı. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra DP’nin yurt içindeki milletvekilleri, önde gelen
idarecileri gibi Mükerrem Sarol da tutuklandı, Yassıada’ya nakledildi ve burada oluşturulan
olağanüstü mahkemede yargılandı. Menderes’e yakınlığı ile tanınan Sarol, bazı kanunlara
ve iç tüzük tadilatına onay verme, Meclis dışında yaptığı bazı konuşmalar, Radyo ve Vatan
Cephesi davasında Menderesin yanında bulunma, dini konularda istismar ve DP’nin
düşüncesini savunmak suretiyle “sataşıcı” olmakla suçlandı. Sarol ve Avukatı suçlamalara
karşı Yassıada’da savunma yaptılar. Yüksek Adalet Divanının 15 Eylül 1961 tarihli kesin
kararı ile Anayasayı ihlal suçundan Türk Ceza Kanunu’nun 146/3 ve 173. üncü maddeleri
uyarınca on beş sene ağır hapse mahkûm edildi. 15 Ocak 1965 tarihinde sürekli hastalıkları
nedeniyle doktor raporuna istinaden serbest bırakıldı.
Bu çalışmada başta Cumhuriyet Arşivi belgeleri olmak üzere ilgili telif ve tetkik
eserlerden de yararlanılarak Mükerrem Sarol’a yöneltilen suçlamalar, Sarol’un ve Avukatının
iddialara yönelik savunmaları incelenmiştir. Çalışma, hem 1950-60 döneminin iktidar
cephesindeki önemli siyasi karakterlerinden olan Mükerrem Sarol’un yargılanma sürecine
hem de bu bağlamda Yassıada yargılamalarına ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Edirne, Yassıada, Darbe, İddia, Savunma

TRIAL OF DEMOCRAT PARTY EDİRNE DEPUTY MÜKERREM SAROL AT YASSIADA

Öz

Mükerrem Sarol, who was in the Parliament as a deputy for Istanbul in the 1950-54
elections and as a deputy of Edirne as a result of the 1957 elections, served in many active
duties, especially in the Ministry of State responsible for Press and Broadcasting Affairs
during the ten years of the DP’s government. Sarol, whose name is mentioned among
the leading officials and who was at the center of the accusations after May 27, was also
known for the solution he proposed to Adnan Menderes in the DP Group in 1955, which
was referred to as the “Sarol Formula” in the Turkish political literature, and occupied an
important place in the intra-party balances. After the May 27, 1960 coup, Mükerrem Sarol was
arrested, transferred to Yassıada, and tried in the Supreme Court established here, as were
the deputies and prominent administrators of the DP in the country. Known for his affinity
to Menderes, Sarol was accused of being abusive by approving laws and amendments to the
bylaws, making some speeches outside the Parliament, being on the side of Menderes in the
Radio and Homeland Front case, abuse in religious matters, and defending the DP’s opinion.
Sarol and his lawyer defended against the charges in Yassıada. With the final decision of the
Supreme Court of Justice dated September 15, 1961, he was sentenced to fifteen years of heavy
imprisonment for the crime of violating the Constitution, pursuant to Articles 146/3 and 173
of the Turkish Penal Code. He was released on 15 January 1965 based on a doctor’s report due
to his chronic illnesses.
In this study, the accusations against Mükerrem Sarol and the defenses of Sarol and
his lawyer against the allegations were examined by making use of the relevant copyright
and examination works, especially the documents of the Republic Archive. The study aims to
shed light on both the trial process of Mükerrem Sarol, who was one of the important political
characters of the 1950-60 period, and the Yassıada trials in this context.

Anahtar Kelimeler

Edirne, Yassıada, Coup, Allegation, Defending

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Tutanakları
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem IX, C. 9, Toplantı 1, 23 Temmuz 1951.
• ASLAN, Zehra, Demokrat Parti Trabzon Milletvekili Selahaddin Karayavuz’un Üç Devre Işık Tutan Anıları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2020.
• NASKALİ, Emine Gürsoy, Yassıada Zabıtları-V, Anayasa Davası, C. 4, Kitabevi Yayınevi, İstanbul 2011.
• SAROL, Mükerrem, Bilinmeyen Menderes, C. 1, İnkılâp Yayınevi, İstanbul 2014.
• ASLAN, Zehra, “Yassıada’da İdam Talebiyle Yargılanan Demokrat Parti Trabzon Milletvekili Mustafa Reşit Tarakçıoğlu’nun Savunması”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi”, C. 14, S. 14, 2013, ss.153-168.
• ÖZGEN, Yüksel, “Mahmut Goloğlu’nun 1960 İhtilali’nden Sonra Yargılanması”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 54, 2014, ss. 153-168.
• TUNA, Işıl, “Demokrat Parti Edirne Milletvekili Rükneddin Nasuhioğlu’nun Anayasa’yı İhlal Davası’nda Yargılanması: Suçlamalar ve Savunma”, History Studies, C. 9, S. 5, Aralık 2017, ss. 155-166.
• TUNA, Işıl, “27 Mayıs 1960 Darbesi’nin Edirne’deki Yansımaları ve DP Edirne Milletvekillerinin İfadeleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, C. 16, S. 32, 2017, ss. 65-85.
• SEVİM, Şerif, Türk Sesi Gazetesi, (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2016, S. IV.
• YILDIRIM, Yılmaz, Muhalefet ve Basın İlişkileri Çerçevesinde 1957-1960 Dönemi Demokrat Parti, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2019.