TÜRK-YUNAN İLİŞKİLERİ AÇISINDAN BAŞBAKAN İSMET PAŞA’NIN ATİNA ZİYARETİ (3-6 EKİM 1931)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 44, 313 - 362, 25.10.2022

Aydın Özgören

Öz

1923 yılında imzalanan Lozan Barış Anlaşmasıyla Türkiye ile Yunanistan sınırı
çizilmesine rağmen anlaşmanın uygulanma safhasında birçok mesele ortaya çıkmıştır.
İki ülkede yaşanan iç ve dış sorunlardan dolayı uzun yıllar Türk-Yunan ilişkileri
sağlam bir zemine oturtulamamıştır. 1923 yılında Lozan’da iki ülke temsilcisi arasında
başlayan yakın temas ile yeniden başlayan ilişkiler 1928 yılına kadar dalgalı bir seyir
izlemiştir. 1928 yılında emperyalist mücadeleden büyük dersler çıkaran Yunanistan Başbakanı
Eleftherios Venizelos’un iktidara gelmesinden sonra iki ülke arasındaki ilişkiler yeni bir yola
girmiştir. Venizelos ile İsmet Paşa arasında yaşanan mektup diplomasisi sonucunda iki ülke
arasında mevcut sorunların kesin çözümüne yönelik görüşmeler yoğunlaştırılmıştır.
İki ülke arasındaki yakınlaşmanın en somut adımı Başbakan İsmet Paşa’nın
Türkiye’ye daveti üzerine Yunanistan Başbakanı Venizelos’un 27-31 Ekim 1930’da Türkiye’yi
ziyaret etmesi olmuştur. Bu ziyaretin sonucunda Ankara’da bir Dostluk, Tarafsızlık,
Uzlaştırma ve Hakemlik Anlaşması imzalanmıştır. Böylece Türk-Yunan ilişkilerinde sorun
oluşturan meseleler kâğıt üzerinde bir çözüme kavuşturulmuştur. İsmet Paşa’nın bir yıl sonra
3-6 Ekim 1931 tarihinde Atina’ya yapmış olduğu ziyaret ise bölgedeki barış ve istikrar için bir
umut ışığı olmuştur. Bu ziyaretlerde her iki tarafın verdiği mesajın ana fikri geçmişin kötü
hatıralarını bir kenara bırakıp ortak çıkar temeli üzerinde barışı inşa etmek olmuştur.
Makalede İsmet Paşa’nın Atina ziyaretlerinin detaylarına yer verilmiş ve her
iki ülkenin devlet adamlarının yaşanan yakınlaşmadan beklentilerinin ne olduğu ortaya
koyulmaya çalışılmıştır. Makalede ayrıca İsmet Paşa’nın ve Türk heyetinin Atina ziyaretinin
her iki ülkenin kamuoyunda oluşturduğu beklenti ve siyasilerin söylemleri ele alınmıştır.
Bu kapsamda hem Türk hem de Yunan basını incelenmiş ve konuya yeni bir bakış açısı
getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsmet Paşa, Venizelos, Tevfik Rüştü, Atina Ziyareti, Türk-Yunan İlişkileri

THE PRIME MINISTER ISMET PASHA’S ATHENS VISIT IN TERMS OF TURKISH-GREEK RELATIONS, 3-6 OCTOBER 1931

Öz

Although the border between Turkey and Greece was drawn with the Treaty of
Lausanne signed in 1923, many issues arose during the implementation phase of the treaty.
Due to the internal and external problems experienced in the two countries, Turkish-Greek
relations could not be placed on a solid ground for many years.
The relations, which started again with the close contact between the representatives
of the two countries in Lausanne in 1923, followed a fluctuating course until 1928.
After the Greek Prime Minister Eleftherios Venizelos, who received great lessons
from the imperialist struggle in 1928, came to power, the relations between the two countries
entered a new path.
As a result of the letter diplomacy between Venizelos and İsmet Pasha, the
negotiations for the ultimate solution of the existing problems between the two countries were
intensified. The most concrete step of the rapprochement between the two countries was the
visit of Greek Prime Minister Venizelos to Turkey on 27-31 October 1930 upon the invitation
of Prime Minister İsmet Pasha to Turkey. As a result of this visit, a Friendship, Impartiality,
Conciliation and Arbitration Agreement was signed in Ankara. Thus, the issues that cause
problems in Turkish-Greek relations have been resolved on paper. İsmet Pasha’s visit to
Athens, on 3-6 October 1931, a year later, was a beacon of hope for peace and stability in the
region. The main idea of the message given by both sides during these visits was to set aside
the bad memories of the past and build peace on the basis of common interest.
The article includes the details of İsmet Pasha’s visits to Athens. It has been tried to
reveal what the expectations of the statesmen of both countries from the rapprochement. The
article also deals with the expectations of Ismet Pasha and the Turkish delegation’s visit to
Athens in the public opinion of both countries and the discourses of the politicians. In this
context, both Turkish and Greek press were examined and a new perspective was tried to be
brought to the subject.

Anahtar Kelimeler

İsmet Pasha, Venizelos, Tevfik Rustu, Visit to Athens, Turkish-Greek Relations

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-10-0-0 / 12 - 73 - 22:11, 6 Ekim 1931.
• BCA, 30-18-1-2 / 23 - 65 – 4:1, 21 Eylül 1931.
• BCA, 30-10-0-0 / 109 - 726 - 17:94B, 1 Ekim 1931.
• Benaki Museum Archive of Eleftherios Venizelos (BMAEV), Venizelos’tan İsmet Paşa’ya gönderilen 30 Ağustos 1928 tarihli mektup, belge no: 173/91.
• BMAEV, İsmet Paşa’dan Venizelos’a gönderilen 27 Eylül 1928 tarihli mektup, belge no: 173/83.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C. 27, Birinci İçtima, 1 Kasım 1926.
• Hakimiyet-i Milliye
• AKŞIN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
• TULÇA, Enis , Atatürk, Venizelos ve Bir Diplomat Enis Bey, Simung Yayınları, İstanbul, 2003.
• AKÇURA, Gökhan Bedia Muvahhit Bir Cumhuriyet Sanatçısı, İBB Yayınları, İstanbul, 1993
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C.I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1983.
• Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl- Cumhuriyetin İlk On Yılı ve Balkan Paktı (1923-1934), Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1974.
• DIKICI, Ali, “Polis Arşiv Belgelerine Göre Atatürk’e ve Diğer Devlet Adamlarına Yönelik Suikast Girişimleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 30, S. 90, Kasım 2014, 1-48.
• FIRAT, Melek, “Yunanistan’la İlişkiler” içinde, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001, 325-356.
• BILGIÇ, Bestami S., “Atatürk Döneminde Türkiye-Yunanistan İlişkileri, 1923- 1938”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 31, S. 91, Ankara, 2015, 1-28.