THE UNITED STATES ATTITUDE IN THE PROCESS LEADING TO THE LIBERATION OF IZMIR (AUGUST-SEPTEMBER 1922)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı - İzmir’in Kurtuluşu ve 9 Eylül, 5 - 34, 30.09.2022

Elçin Yılmaz

Öz

The Turkish War of Independence continued for more than 3 years and ended with the liberation of İzmir from the Allied occupation on September 9, 1922. The victory won after a great struggle on three big fronts laid the foundations for the new state to be established. In the struggle for independence led by Mustafa Kemal Pasha, a diplomatic and military struggle was given at the same time. This struggle had been both the Turkish Grand National Assembly's struggle for its existence in the international arena and the existence of the Turkish Nation against those who wanted to end its existence as a nation. Mustafa Kemal Pasha, who set out with the principle of "Independence or Death", and the heroic assembly never compromised on the decisions of the National Pact, regardless of the circumstances, and declared that they were in favor of accepting all kinds of peace conditions that did not contradict the national independence and sovereignty.
In this process, the diplomatic efforts with the United States of America in the Turkish War of Independence were of great importance. Delegations, semi-official and official statesmen sent by the United States to Turkey at various times played an important role in promoting Turkey's struggle in the international community. Meetings were held with the delegations sent from America and the most important political leaders, and Turkey's demands on the most important issues were expressed in these meetings.
In this study, we have researched the issues that came to the fore in the American official archive documents in the last 2 months of the Turkish War of Independence's victory (August and September). We particularly selected and researched these two months as the last months before the recapture of Izmir by Turkish armies. We tried to reveal how the political leaders of America, which we can accept as impartial, handle some of the controversial issues even today. While doing this, we made primary use of the original official documents in the Gale National Archive documents. We consulted original British official archives and newspapers, as well as American newspapers, on some subjects that we needed to compare.
In this study, the articles about Turkey in the American archive documents in August and September of 1922 will be discussed in detail.

Anahtar Kelimeler

Greco-Turkish War, Admiral Bristol, Liberation of Izmir, Open Door Diplomacy, Monroe Doctrine, Woodrow Wilson

THE UNITED STATES ATTITUDE IN THE PROCESS LEADING TO THE LIBERATION OF IZMIR (AUGUST-SEPTEMBER 1922)

Öz

Türk Kurtuluş Savaşı 3 yılı aşkın bir süre devam etmiş ve 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir’in düşman işgalinden kurtarılmasıyla son bulmuştur. Üç büyük cephede topyekun verilen büyük bir mücadele sonrası kazanılan zafer kurulacak yeni devletin temellerini atmıştır. Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yürütülen bağımsızlık savaşında askeri ve diplomatik mücadele eş zamanlı sürdürülmüştür. Bu süreç, hem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin uluslararası alanda kendini kabul ettirme hem de bir ulus olarak varlığına son vermek isteyenlere karşı Türk Milleti’nin var oluş mücadelesi olmuştur. “Ya İstiklal Ya Ölüm” ilkesi ile yola çıkan Mustafa Kemal Paşa ve kahraman meclis koşullar ne olursa olsun Misak-ı Milli kararlarından asla taviz vermemiş, mili bağımsızlığına ve egemenliğine ters düşmeyen her türlü barış koşulunu kabule taraftar olduğunu beyan etmiştir.
Bu süreçte Türk Kurtuluş Savaşı’nda Amerika Birleşik Devletleri ile yürütülen diplomasi çabaları büyük önem arz etmektedir. Amerika’nın çeşitli dönemlerde Türkiye’ye gönderdiği heyetler, yarı-resmi ve resmi devlet adamları Türkiye’nin mücadelesinin uluslararası kamuoyunda tanıtılmasında önemli bir rol oynamıştır. Amerika’dan gönderilen heyetlerle en önemli devlet adamları nezdinde görüşmeler gerçekleşmiş Türkiye’nin en önemli konularda talepleri bu görüşmelerde dile getirilmiştir.
Biz bu çalışmamızda, Türk Kurtuluş Savaşı’nın zafere giden süreçteki son 2 ayında (Ağustos-Eylül) Amerikan resmi arşiv belgelerinde ön plana çıkan konuları araştırdık. Bu iki ayı özellikle İzmir'in Türk orduları tarafından alınmasından önceki son aylar olduğu için araştırdık.
Günümüzde dahi tartışmalı olan bazı konuların tarafsız kabul edebileceğimiz Amerika’nın devlet adamlarının nezdinde nasıl ele alındığını ortaya koymaya çalıştık. Bunu yaparken orjinal Gale Ulusal Arşiv dokümanlarında yer alan resmi belgelerden birinci derecede faydalandık. Karşılaştırma gereği duyduğumuz bazı konularda orjinal İngiliz resmi arşivlerine, gazetelerine ve ayrıca Amerikan gazetelerine başvurduk.

Anahtar Kelimeler

Türk-Yunan Savaşı, Amiral Bristol, İzmir’in Kurtuluşu, Açık Kapı Diplomasisi, Monroe Doktrini, Woodrow Wilson

Kaynakça

• Central File: Decimal File 767.68, Political Relations Of States, Relations; Bi-Lateral Treaties., Turkey And Greece, June 18, 1914 - September 25, 1922. National Archives (United States)
• ATASE Archive, İSH, K: 23, G: 50, B: 6,7.
• British Foreign Office Archive, FO 424/254, No: 139.
• Askeri Tarih Belgeleri Journal, Ankara Genel Kurmay Publication, Vol: 151, Ankara, 2008.
• Genel Kurmay Başkanlığı, Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi, Büyük Taarruz (1-31 August 1922), Vol: 2, Part 6, Genel Kurmay Publication, Ankara, 1995.
• Akın, Rıdvan, Türk Siyasal Tarihi (1908-2000), On iki Levha Press, Istanbul, 2009.
• Armaoğlu,Fahir, Türk Amerikan İlişkileri, Kronik Kitap, İstanbul, 2019.
• Ayışığı, Metin Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2004.
• Belen, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Yeditepe Publication, İstanbul, 2014.
• Duru,Orhan, Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, Türkiye İş Bankası Kültür Publications, January, 2001.
• Evans, Laurence, Türkiye’nin Paylaşılması (1914-1924), Milliyet Publication, İstanbul, 1972.
• Gawrych, George W. The Young Turk, I.B. Tauris, London-New York, 2013.
• Karakaş, Nuri Türk-Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2013.
• Kinross, Patrick, Ataturk The Rebirth of A Nation, Phoenix Press, London, 1995.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Anadolu’daki Amerika-Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, İmge Publication, Ankara, 2000.
• Lewis, Bernard, The Emergence of Modern Turkey, Oxford University Press, London, 1961.
• Mango, Andrew, The Biography Of The Founder Of Modern Turkey, The Overlook Press, New York, 1999.
• Özkan, Kenan, Mondros Mütarekesi’nden Lozan Barış Konferansı’na Milli Mücadele Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri (1918-1923), Ötüken Publication, İstanbul, 2016.
• Öztoprak, İzzet, Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Publication, Ankara, 1989.
• Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Kastaş Publication, İstanbul, 2020.
• Shaw, Stanford J., Shaw, Ezel Kural, History of The Ottoman Empire And Modern Turkey, Volume II, Cambridge University Press, New York, 1977.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), Bilgi Publication, Ankara, 1989.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), Bilgi Publication, Ankara, 1989.
• Sonyel, Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II, Türk Tarih Kurumu Publications, Ankara, 1991.
• Yılmaz, Elçin. Amerikan Misyonerlerinin Türk-Ermeni İlişkilerine Etkisi, Lambert Academic Publishing, 2020.
• Akgün, Seçil, “Amerikalı Misyonerlerin Anadolu’ya Bakışları”, Otam, Sayı: III, Ankara, pp.1-16
• Bryson, Thomas A., “Admiral Mark L. Bristol, An Open-Door Diplomat ın Turkey”, International Journal of Middle East Studies, Vol.5, No:4, September 1974, pp. 450-467.
• Karakaş, Nuri Osmanlı İmparatorluğu’nun Tasfiye Sürecinde Amerikan Politikası, Tarih İncelemeleri Dergisi, Volume XXV, Number:1, July, 2010, pp. 269-296.
• Köse, İsmail, “Paris Barış Konferansı Tutanakları ve Başkan Woodrow Wilson’un Türk Algısı”, History Studies, Vol:. 6, No: 3, 2014, pp. 217-238
• Selvi, Haluk, “Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeni Faaliyetleri (1892-1896)”, Ermeni Araştırmaları I.Türkiye Kongre Bildirileri, ASAM-EREN Publication, Ankara 2003, Vol:3, pp.17-36
• Şimşir, Bilal, “Türk- Amerıkan İlişkilerinin Yeniden Kurulması ve Ahmet Muhtar Bey'in Vaşington Büyükelçiliği (1920-1927)”, Türk Tarih Kurumu, Belleten, Issue: 41, Vol: 162, pp.277-356.
• https://history.state.gov/departmenthistory/people/caffery-jefferson.