KARA GÜNDEN AK GÜNE İZMİR VE İZMİR YANGININ BASINA YANSIMASI

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı - İzmir’in Kurtuluşu ve 9 Eylül, 73 - 115, 30.09.2022

Mehmet Emin Elmacı

Öz

Önemli bir liman kenti olan İzmir Türk Kurtuluş Savaşı için her açıdan önemli bir yer tutar. Şehrin 15 Mayıs 1919 tarihinde işgal edilmesi sayesinde ülkede işgale direniş başlamıştır. Aynı zamanda savaşın kazanılması sonrasında şehrin 9 Eylül 1922 tarihinde kurtuluşu da tüm ülkenin kurtuluşu sayılarak simgesel bir duruma gelmiştir.
Bu süreçte İzmir’de kısa bir süre sonra başlayan yangın da, günümüze kadar tartışmalı bir şekilde gelmiştir. Makalemde İzmir yangınının çıkışı ve basında ilk yansımaları değerlendirilerek bu konudaki literatüre katkı sağlayacağımı düşünüyorum. Yangının dış basındaki değerlendirmelerine de değinilecek ve yangın haberlerinin veriliş şekli de değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Greskoviç, Mustafa Kemal, Milli Mücadele

IZMIR FROM BLACK DAY TO WHITE DAY AND REFLECTION OF IZMIR FIRE ON THE PRESS

Öz

Izmir, an important port city, occupies an important place in all respects for the Turkish War of Independence. Resistance to the occupation began in the country thanks to the occupation of the city on May 15, 1919. At the same time, the liberation of the city on September 9, 1922, after the war was won, has become symbolic as the liberation of the whole country.
In this process, the fire that started a short time later in Izmir has come to the present in a controversial way. In my article, I think that I will contribute to the literature on this subject by evaluating the outbreak of the Izmir fire and its first reflections in the press. Evaluations of the fire in the foreign press will also be mentioned and the way the news of the fire is given will also be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Greskovic, Mustapha Kemal, Turkish National Struggle

Kaynakça

• AKYILDIZ; Ali, “Osmanlı Anadolu’sunda İlk Demiryolu: İzmir-Aydın Hattı (1856-1866)” Çağını Yakalayan Osmanlı; Osmanlı Devleti'nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri” Editörler: Mustafa Kaçar- Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCIA Yayınları, İstanbul, 1995.
• Anadolu' da Yunan Zulüm ve Vahşeti, 3.Cilt, Matbuat Müdüriyyet-i Umumiyyesi Yayınları, Ankara, 1338.
• ARIKAN; Zeki, İzmir Basın Tarihi (1868 - 1938), Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova - İzmir, 2006.
• Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar' da ve Anadolu' da Yunan Mezalimi I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1996.
• Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar' da ve Anadolu' da Yunan Mezalimi II, Başbakanlık Devlet Arşivleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1996.
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Yıl. 41, Sayı: 93, (Ocak 1992).
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt 13. Kaynak Yayınları, İstanbul, 2004.
• BENOİST-MECHIN, Mustafa Kemal Bir İmparatorluğun Ölümü, Çeviri: Zeki Çelikkol, Bilgi Yayınevi, 3.Basım, Mayıs 1999.
• BERBER, Engin; Sancılı Yıllar: İzmir, 1918 - 1922: Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınları, Ankara, 1997.
• DOBKİN, Marjorie Housepian; İzmir 1922 –Bir Kentin Yıkımı, Cev: Atilla Tuygan, Belge Yay., İstanbul, 2012.
• ELMACI; Mehmet Emin, İttihat Terakki ve Kapitülasyonlar, Homer Yayınları, İstanbul, 2005.
• ELMACI; Mehmet Emin, Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kamuoyunda Tanınması (1911-1919), ATAM Yayınları, Ankara, 2022.
• ELMACI, Mehmet Emin; Bir Semt Bir Bina: NATO Binası, Amerikan Koleji'nden Kızılçullu Köy Enstitüsü'ne, APİKAM Yayınları, İzmir, 2013.
• ESİRKIŞ, Neşe; İzmir Yangınları (XVIII. Asrın Ortalarından 1922’ye Kadar), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul-2019.
• FALİH RIFKI “İzmir’de Hayat” Akşam 23 Eylül 1922.
• FALİH RIFKI “İzmir'de 4 Gün, İzmir Mektupları” Akşam 22 Eylül 1922.
• GEORGELİN, Herve; Smyrna’nın Sonu, İzmir’de Kozmopolitizmden Milliyetçiliğe, Çev. Saadet Özen, İstanbul, Birzamanlar Yayıncılık, 2008.
• GILES, Milton; Kayıp Cennet Smyrna 1922 Hoşgoru Kentinin Yıkılışı, Çev.: Esra Aktuğlu, Şenocak Yay., İzmir, 2009.
• GÖKDEMİR, Oktay; “Fransız Kaynaklarının Işığında 1922 İzmir Yangını” ÇTTAD, VI/15, (2007/Güz).
• GÖKTÜRK, Turgay Bülent; “Amerikan Basınında İzmir Yangını ve Yangın Sonrası Durum (Eylul-Aralık 1922),” ÇTTAD, XII/24, (2012/Bahar).
• GÜRER, Turgut; Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Cepheden Meclise Büyük Önder İle 24 Yıl, 5. Baskı, Gürer Yayınları, İstanbul, 2007.
• HALİDE EDİP; Yunan Mezalimi, Yeni Matbaa, İstanbul, 1970.
• HOCAOĞLU; Mehmed, Belgelerle Yunan Barbarlığı, Bereket Yayınları, İstanbul, 1985.
• İLHAN, Cengiz; “Kurtuluş Günlerinde İki Görüşme”, İşgal’den Kurtuluş’a İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Cumhuriyet Gazetesi İmecesi, İstanbul, 2007.
• İzmir'in Yunanlılar Tarafından İşgaline Müteallik Jandarma Kumandanlığının ve Osmanlı Komisyonu Reisinin Raporları, Askeri Basımevi, İstanbul, 1335.
• İzmir'in Yunanlılar Tarafından İşgaline Müteallik Neşriyat, Askeri Basımevi, İstanbul, 1335.
• İzmir'in Yunanlılar Tarafından İşgaline Müteallik olarak Makamat-ı Askeriyeden Mevrut Raporlar, Askeri Basımevi, İstanbul, 1335.
• İzmir Sigortaları İtfaiye Kumandanı Mösyö Greşkoviç’in İzmir Büyük Yangını Hakkındaki Raporudur. İstanbul: Hasan Tabiat Matbaası, 1339. [1923]
• İzmir ve Mülhakatı ile Civarında Yunan İşgalinden Mütehaddis Fecayi Hakkında Vürud Eden Raporlar ile Bazı Muharrerat, Hilal Matbaası, İstanbul, 1335.
• KIRIŞMAN, Mustafa; “Fransız Basınında İzmir Yangını Üzerine Bazı Değerlendirmeler,” ÇTTAD, X/22 , (2011/Bahar).
• KOLOĞLU, Orhan; “Batı Basınındaki Haber ve Yorumlarla İzmir Yangınının Ardındaki Gerçek” Popüler Tarih, Eylül 2003.
• MARTAL, Abdullah; Belgelerle Osmanlı Döneminde İzmir, Yazıt Yayınları, İzmir, 2007.
• Orta Anadolu' da Yunan Mezalimi, Orhaniye Matbaası, İstanbul, 1337.
• QUATAERT; Donald, Osmanlı Devleti'nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881-1908); Çeviren; Sabri Tekay, İletişim Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• ÖZCAN, Orhan; “İngiliz Basınında İzmir Yangını ve Mülteci Sorunu (Eylül 1922)” ÇTTAD, Yıl 2015, Cilt 15, Sayı 31.
• RAİF NEZİHİ; İzmir’in Tarihi, Hazırlayan ve Tamamlayan; Erol Üyepazarcı, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir, 2001.
• SCHALK; Ellery, The Construction of the Smyrna-Aıdın Railway In Southwestern Anatolia. 1836-1866., Degree Of Arts University Of Texas At El Paso, 1975.
• Süvari Yüzbaşı Ahmed, Türk İstiklal Harbi Başında Milli Mücadele, Yayınlayanlar: İsmail Aka, Vehbi Günay, Cahit Telci, Akademi Kitabevi, İzmir, 1993.
• TACALAN; Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken Hasan Tahsin, Aksoy Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• TAYLA; Mustafa, Batı Anadolu'da Yunan Mezalimi, Bursa Vilayetinde Yaşanan Acıların Dökümanter İncelemesi, Stratejik Araştırma ve Etüdler Milli Komitesi, Ankara, 2001.
• SMYRNELİS, Marie- Carmen; “Yangın, Bir Yaşam Modelinin Sonu”, İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent mi? Bir Osmanlı Limanından Hatıralar, der. Marie-Carmen Smyrnelis, çev. Işık Ergüden, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• SMYRNELİS, Marie- Carmen; İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent mi? Bir Osmanlı Limanından Hatıralar, der. Marie-Carmen Smyrnelis, çev. Işık Ergüden, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• TER MINASSIAN, Anahide; “Ermeniler: Küçük Bir Cemaatin Dinamizmi”, İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent mi? Bir Osmanlı Limanından Hatıralar, der. Marie-Carmen Smyrnelis, çev. Işık Ergüden, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• TURAN; Mustafa, Yunan Mezalimi (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli-1919-1923), ATAM Yayınları, Ankara, 2006.
• Türkiye'de Yunan Fecayi, Ahmet İhsan Matbaası, İstanbul, 1338.
• TÜRKMEN; Zekeriya, Devlet Merkezine Gönderilen Raporlara Göre Batı Anadolu'da Yunan Mezalimi, Berikan Yayınevi, İstanbul, 2016.
• UMAR; Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Bilgi Yayınları, İstanbul, 1974.
• YAKUP KADRİ; “İzmir Mektubu-“İzmir Şehri İstirdat Olunduktan Sonra- İzmir'in İlk İrtibatı- Yangından Evvel ve Sonra” İkdam; 22 Eylül 1922.
• YALAZAN; Talat, Türkiye'de Yunan Vahşet ve Soykırımı Girişimi, Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara, 1994.