MİZAH PENCERESİNDEN TÜRK—YUNAN ÇATIŞMASI: SAVAŞ, DİPLOMASİ VE SİYASET (1919—1922)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı - İzmir’in Kurtuluşu ve 9 Eylül, 159 - 219, 30.09.2022

Nazlı İnceburun

Öz

Tarih araştırmalarında konuya farklı bir yön ile bakmak, o alanı incelemek ve en azından o dönemde, kamuoyunun konulara bakış biçimini irdeleyebilmek açısından gülmece dergilerinin önemli bir yeri vardır. Bir konunun anlatım biçiminin ortaya konulmasında gülmece dergileri ve karikatürlerinin anlatım gücünü belirtmeye bile gerek yoktur. Bu bağlamda mizah ve karikatür, olağanüstü şartlar altında söylenemeyenleri, toplumların yaşamlarındaki sarsıcı olay ve süreçleri gülme ve düşünmeyle edimiyle harmanlayarak ortaya koyar. Düşündürücü ve eğlendirici bir yanı olduğu kadar farklı dönemlerin entelektüel birikimi, diplomatik münasebetleri, siyaset ve olağanüstü gelişmelerini ortaya koyan karikatürler olayların yaşandığı dönemin, resmi belgelerin yazdığının dışında, dönemin birey ve toplum ölçekli genel havasını vermek açısından son derece önemli tarih araştırma materyalleri olarak nitelendirilebilir.
Bu kapsamda ele alınan çalışma, Türk İstiklâl Savaşı’na destek veren Karagöz, Güleryüz, Diken ve Âyine mizah dergileri ile bunlara karşıt olan Ay Dede mizah dergisi yayınları üzerinden Türk—Yunan çatışmasının savaş, diplomasi ve siyaset boyutunun çizgi ve mizahi karakterler üzerinden halka nasıl yansıtıldığını, sürecin nasıl izlendiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada ağırlıklı olarak Güleryüz, Karagöz, Diken ve Âyine mizah dergilerinden yararlanılmış; 1922 yılı başında yayına başlayan Ay Dede’den konu bütünlüğü içinde yeri geldiğinde kullanılmaya gayret gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk—Yunan İlişkileri, Savaş, Diplomasi, Siyaset, Mizah

THE TURKISH—GREEK CONFLICT FROM THE WINDOW OF HUMOUR: WAR, DIPLOMACY AND POLITICS (1919—1923)

Öz

In historical studies, humourous magazines have an important place in terms of looking at the subject from a different perspective, examining that field and at least examining the way the public views the subjects at that time. It is not even necessary to specify the expressive power of humourous magazines and cartoons in revealing the way of expression of a subject. In this context, humour and caricature reveal what cannot be said under extraordinary conditions, by blending the shocking events and processes in the lives of societies with laughter and thinking. Caricatures, which reveal the intellectual accumulation, diplomatic relations, politics and extraordinary developments of different periods as well as being thought—provoking and entertaining, can be considered as extremely important historical research materials in terms of giving the individual and society—scale general atmosphere of the period, apart from the official documents of the period in which the events took place.
This study reveals how the war, diplomacy and politics dimension of the Turkish—Greek conflict is reflected to the public through cartoons and humourous characters and how the process is followed through the publications of the humour magazines Karagöz, Güleryüz and Âyine, which support the Turkish War of Independence, and the publications of the opposite Ay Dede humour magazine. aims to put. In the study, mostly humour magazines Güleryüz, Karagöz and Âyine were used; Ay Dede, who started broadcasting at the beginning of 1922, has been tried to be used in the integrity of the subject when necessary.

Anahtar Kelimeler

Turkish—Greek Conflict, War, Diplomacy, Politics, Humour

Kaynakça

• AKŞİN, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, 17. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2013.
• ARI, Kemal, Üçüncü Kılıç İzmir’in Kurtuluşu ve Yüzbaşı Şerafettin, 3. Baskı, Zeus Kitabevi, İzmir, 2009.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914, 14.Baskı, Timaş Yay., 2014.
• ÇAKMAK, Fevzi, “Aydede ve Karagöz Mizah Dergilerinde Türk Kurtuluş Savaşı”, Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, 02-04 Ekim 2012/Uşak Cilt:2, (Yay. Haz. Arzu Güvenç- Murat Saygın), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2014.
• ÇELEBİ, Mevlüt, Heyet-i Nasiha-Anadolu ve Rumeli Nasihat Heyetleri, Akademik Kitapevi, İzmir,1992.
• ÇEVİKER, Turgut, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü III. Cilt Kurtuluş Savaşı Dönemi (1918-1923), Adam Yay., İstanbul, 1991.
• ERDEM, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı (1919-1923), 3. Baskı, Derlem Yay., İstanbul, 2017.
• MORALI, Nail Mütareke’de İzmir Önceleri ve Sonraları, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., (Yay. Haz.: Erkan Serçe), İzmir, 2002.
• MÜDERRİSOĞLU, Alptekin, Sakarya, 1. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2018.
• SMITH, Michael Llwellyn, Anadolu Üzerindeki Göz, (Çev. Halim İnal), Hürriyet Yay., İstanbul, 1978.
• SOYSAL, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), Cilt: I, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 2000.
• UZUNPINAR, Yağmur Rahşan, “Milli Mücadelenin Mizah Cepheleri”, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2020.