YUNAN İŞGALİ SÜRECİNDE HELENİK KÜÇÜK ASYA SAVUNMA TEŞKİLATI VE ULUSLARARASI LOBİ FAALİYETLERİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 567 - 594, 31.01.2023

Ahmet Asker

Öz

Yunan ordusunun, Anadolu’daki ilerleyişinin durdurulduğu Sakarya Meydan
Muharebesi’nden (23 Ağustos – 13 Eylül 1921) Batı Anadolu’yu işgaline tamamen son veren
Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi’ne (26 Ağustos – 9 Eylül 1922) kadar
geçen yaklaşık bir yıllık süre, Anadolu Rumları açısından kaygı dolu bir bekleyiş dönemidir.
Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) sonrası Fransız ordusunun, işgal
ettiği bölgelerinden çekilmesi, Yunan ordusunun da işgale son vererek Anadolu’yu terk
edeceği söylentilerinin yayılmasına sebep olmuş ve bu söylentiler Anadolu Rumları arasında
büyük bir endişeye yol açmıştır.
Ekim 1921’de İzmir’de Anadolu Rumlarını temsilen bir araya gelen, İzmir Metropoliti
Hrisostomos, Dr. Psaltoff, Sokratis, Solomonidis, İoakimidis, Dulgeridis, Hariatis, Lambru ve
İzmir Yunan idaresi içişleri bölümünden müfettiş Evripeos’un da bulunduğu bir grup insan,
Helenik Küçük Asya Savunması (Elliniki Mikrasiatiki Amina- EMA / Organisation Hellénique
Micrasiatique) adını verdikleri bir örgüt kurmuşlardır. Örgütün amacı, Anadolu’nun geleceği
ile ilgili belirsizliğin ve kaygının en yüksek olduğu bu bekleyiş döneminde, İtilaf devletleri
nezdinde lobi faaliyeti yürütmek, Yunan ordusuna işgal ettiği yerlerde yardımcı olmak, yerel
Rum halkı örgütleyerek Türk ordusuna karşı bir direniş ve isyan ortaya çıkarmak ve nihayette
otonom bir Anadolu Rum devleti kurmaktır.
Alman Dışişleri Bakanlığı Politik Arşivi’nden konuya ilişkin tespit edilen Almanca,
Fransızca, İngilizce ve Latince belgelere dayanan bu çalışma, Millî Mücadele’nin en kritik
döneminde Anadolu Rumlarını temsil iddiasıyla kurulan Helenik Küçük Asya Savunma
Teşkilatı’nın İtilaf Devletleri ve Hristiyan kamuoyu nezdindeki lobi faaliyetlerini gün yüzüne
çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Rumları, Büyük Taarruz, Küçük Asya, Millî Mücadele, Organisation Micrasiatique

HELLENİC ASİA MİNOR DEFENSE ORGANİZATİON AND INTERNATİONAL LOBBYİNG ACTİVİTİES İN THE PROCESS OF GREEK OCCUPATİON

Öz

The one-year period between the Battle of Sakarya (23 August – 13 September 1921),
when the advance of the Greek army in Anatolia was halted, and the Great Offensive (26
August – 9 September 1922), which completely ended the occupation of Western Anatolia,
was a period of anxious waiting for the Anatolian Greeks. The withdrawal of the French army
from the occupied territories after the Treaty of Ankara (October 20, 1921) spread rumors that
the Greek army would end the occupation and leave Anatolia. These rumors caused great
concern among the Anatolian Greeks.
Consequently, a group of people from the Anatolian Greek community came
together in Izmir in October 1921. Members of this group included Metropolitan of Smyrna
Chrysostomos, Dr. Psaltoff, Sokratis, Solomonidis, Ioakimidis, Dulgeridis, Hariatis, Lambru
and Evripeos, an inspector from the department of internal affairs of the Greek administration
of Izmir. They founded an organization called the Hellenic Defense of Asia Minor (Elliniki
Mikrasiatiki Amina (EMA) / Organisation Micrasiatique). During this period of uncertainty
and anxiety the aim of the organization was to lobby the Entente Powers, to support the
Greek army in the places it occupies, to create a resistance and rebellion against the Turkish
army by organizing local Greek people, to establish an autonomous Anatolian Greek state.
This study is based on German, French, English and Latin documents from the
German Foreign Office Political Archive. It reveals the lobbying activities of the Hellenic Asia
Minor Defense Organization, to change the public opinion of the Entente Powers and the
Western Christian.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Greeks, Asia Minor, Great Offensive, Turkish National Struggle, Organization Micrasiatique

Kaynakça

• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts R 75526 (PAAA / Alman Dışişleri Bakanlığı Politik Arşivi, Berlin)
• E. Doublis, Anschluss an den Bericht vom 23 v. Mts. Jr. No. 142, Jr. No: 163 A.Ic. Smyrna, den 1 April 1922.
• E. Doublis, Jr. No 142. A.Ic, in: PAAA, R 78526, Smyrna, den 23 März 1922.
• E. Doublis, Jr. No 173, Anschluss an den Bericht vom 1. D.Mts.-Jr.No 163, Smyrna, den 7 April 1922.
• E. Doublis, Jr. No 178.A.Ic. im Anschluss an den Bericht vom 7. d.Mts.-Jr.No 173, Smyrna, den 13 April 1922.
• J. Nr. 293.A Ic. Anschluss an den Bericht vom 1. v.Mts-Jr.No: 211. Smyrna, den 8 Juni 1922.
• Dr. Psaltoff, Dr. Ténékides, Dimas, “Appel a la population Micrasiatique”, Anlage zum Bericht vom 1.4.1922, No: 163.
• Dr. Psaltoff, Dr. Ténékides, Dimas, “Organisation Micrasiatique” Anlage zum Bericht vom 1.4.1922, No: 163.
• Le Comité Exécutif de la Défense Hellénique Micrasiatique, “Général Papoulas- Athénes”.
• “ECOS- Organisation Micrasiatique”, Anlage zum Bericht vom 1.4.1922, Jr.No 163.
• “Organisation Micrasiatique. Le mémorire envoyé aux membres de la Conférence Orientale”, La Reforme, No: 39, İzmir, 23 März 1922.
• “Son Excellence Président Poincaré-Paris”.
• Le Comité de Défanse Hellénique Micrasiatique, “Appel au peuple Américain”, zum Bericht vom 7 April 1922 Jr. No 173.
• Le Comité de la Défense Hellénique Micrasiatique, Anlage zum Bericht vom 13 April 1922, Jr. No 178.
• Le Comité de la Ligue des Hellenocatheliques, “A sa Sainteté le PAPE PIE XI, Rome-Vatican”, Anlage zum Bericht vom 13.4.22, Jr. No178, Smyrna, le 10 Avril 1922.
• W. A. Lloyd, Jr. No 178, Constantinople, 4 April 1922.
• “Le Saint-Siége et la D.N.H.M. Sanctissime Patri. Pio Undecimo Summo Ecclesiae Catholicae Pontifici”, Anlage zu Bericht vom 8. Juni 1922, J. No: 293.
• ATATÜRK, Gazi Mustafa Kemal, Nutuk, Kaynak Yayınları, Ankara, 2015.
• CİHANGİR, Erol, Papa Eftim’in Muhtıraları ve Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi, Turan Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• KİTSİKİS, Dimitri, Yunan Propagandası, Meydan Neşriyat, İstanbul, 1963(?).
• RENÇBERLER, Özgür, Küçük Asya Felaketi’nin Yunan Siyasetine Etkisi 1919-1922, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.
• ÇAKIR, Gül, “Milli Şef Dönemi Ulusal Basınında İnönü Zaferlerinin Yıldönümleri (1938-1950)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 21, Özel Sayı, 2021, ss. 175-190.
• ÇAYKIRAN, Güzin, “Millî Mücadeleye karşı Rum-Ermeni Ortak Hareketi ve Yunanistan’a Destek Faaliyetleri (1918-1922)”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 32, 2020, ss. 95-120.
• ERDEM, Nilüfer, “Anadolulu Rum Kadınlar Savunma Örgütü ve Faaliyetleri”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, Aralık 2020, ss. 331-361.
• ERDEM, Nilüfer, “Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu’da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik Faaliyetler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: XIV, Sayı: 29, 2014, ss. 97- 140.
• FIRAT, Melek, “Yunanistan’ın Dış Politikası ve Megali İdea”, Türk Dış Politikası, Cilt I. 1919-1980, Ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003, ss. 180.
• FIRAT, Melek, “Yunanistan’la İlişkiler: Yunanistan’ın Anadolu’daki Amaçları ve Millî Mücadelenin Doğuşu (1919)”, Türk Dış Politikası, Cilt I. 1919- 1980, Ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003, ss. 178-193.