CUMHURİYET GAZETESİNDE KADININ TEMSİLİ: “MODA KADIN” SAYFASI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME (1930-1933)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 623 - 652, 31.01.2023

Ceyhun Öğreten

Öz

Türkiye’de kadınlara yönelik hakların Tanzimat dönemi ile verilmeye başlandığı
kabul edilmekle birlikte kadın hareketleri yoğun olarak İkinci Meşrutiyet döneminde
başladı. İkinci Meşrutiyet’in yarattığı özgürlük ortamında Batı’da kadına tanınan hakların
Türk kadınına da tanınması gerektiği yüksek sesle dile getirilmesine rağmen bu yönde
radikal değişimler yaşanmadı. Türk kadınına yönelik radikal değişimler Cumhuriyet’in ilk
yıllarında hukuki, siyasi ve beşerî hakları verilerek sağlanmaya çalışıldı. Bunun yanında
Türk kadınından yeni kurulan cumhuriyetin ilkelerini benimsemesi ve çocuklarını bu
vizyon ile büyütmesi beklendi. Türk kadını için belirlenen tüm hedeflerin toplum nezdinde
yaygınlaştırılması için basın kullanıldı. 1930-1933 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde
yayınlanan Moda Kadın sayfasında “Anne ve Çocuk, Her Genç Kız Neler Bilmelidir? Avrupa’da
Kadın, Moda, Ev Modası, Ev İçin Pratik Bilgiler, Muaşeret, Güzelleşmenin Sırrı, Ev Kadını, Spor ve
Sağlık, Hayatta Büyük Rol Oynayan Kadınlar” bölümlerinde Türk kadının nasıl olması gerektiği
vurgulandı ve cumhuriyet rejiminin ideal kadın profili gösterilmeye ve anlatılmaya çalışıldı.
Bu makalede Moda Kadın sayfasında yayınlanan haberlerin içerik analizleri yapılarak
sayfanın yeni Türk kadın profili oluşturulmasındaki rolü ve beklentileri tespit edilmektedir.
Ayrıca cumhuriyet rejiminin benimsenmesini beklediği yeni yaşam tarzının Moda Kadın
sayfası tarafından nasıl ele alındığı, bu yaşam tarzının içeriği, sayfanın bakış açısından Türk
kadının Türk ve dünya toplumu içindeki yeri değerlendirilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın Hakları, Batılı Yaşam Tarzı, Moda, Güzellik, Muaşeret

REPRESENTATION OF WOMEN IN THE CUMHURİYET NEWSPAPER: AN EVALUATION ON THE PAGE OF “MODA KADIN” (1930-1933)

Öz

Although it is accepted that the rights for women started to be given with the Tanzimat
period in Turkey, women’s movements began intensively in the Second Constitutional
Period. In the environment of freedom created by the Second Constitutional Monarchy,
although it was loudly stated that the rights granted to women in the West should be granted
to Turkish women, radical changes in this direction did not occur. Radical changes towards
Turkish women were tried to be achieved by giving legal, political and human rights in the
first years of the Republic. In addition, Turkish women were expected to adopt the principles
of the newly established republic and raise their children with this vision. The press was used
to disseminate all the targets set for Turkish women in the society. In the Moda Kadın page
published in Cumhuriyet newspaper between 1930-1933, “Mother and Child, What Should Every
Young Girl Know? In the sections “Women in Europe, Fashion, Home Fashion, Practical Information
for the Home, Kindness, The Secret of Beautification, Housewives, Sports and Health, Women Who
Play a Major Role in Life”, it was emphasized how the Turkish woman should be, and the ideal
woman profile of the republican regime was tried to be shown and explained.
In this article, the role and expectations of the page in creating a new Turkish woman
profile are determined by analyzing the content of the news published on the Moda Kadın
page. In addition, it is tried to evaluate how the new lifestyle that the republican regime
expects to be adopted is handled by Moda Kadın, the content of this lifestyle, and the place of
Turkish women in Turkish and world society from the point of view of the page.

Anahtar Kelimeler

Women’s Rights, Western Lifestyle, Fashion, Beauty, Affection

Kaynakça

• “Analezin Evamiri Aşerisi”, Cumhuriyet, 13 Nisan 1930, s. 5.
• “Asrî Türkiye’de Kadın”, Cumhuriyet, 12 Mart 1933, s. 5.
• “Asri Yatak Odası”, Cumhuriyet, 14 Eylül 1930, s. 5.
• “Avrupa’da Kadın”, Cumhuriyet, 31 Temmuz 1931, s. 5.
• “Avrupa’da Kadın”, Cumhuriyet, 11 Eylül 1932, s. 5.
• “Betbaht Çocuk”, Cumhuriyet, 20 Nisan 1930, s. 5.
• “Beynelmilel Kadınlar Günü”, Cumhuriyet, 22 Mart 1931, s. 5.
• “Bu Sene İpek Eldivenler Moda Oluyor”, Cumhuriyet, 1 Şubat 1930, s. 5.
• “Bu Sene Paris’te Giyilen Deniz Elbiseleri”, Cumhuriyet, 3 Ağustos 1930, s. 5.
• “Çocuğa Tasarruf Nasıl Öğretilmelidir?”, Cumhuriyet, 1 Haziran 1930, s. 5.
• “Çocuğun En Büyük Düşmanı Annesidir”, Cumhuriyet, 9 Mart 1930, s. 5.
• “Çocuğu Korkutmalı Mı?”, Cumhuriyet, 25 Mayıs 1930, s. 5.
• “Çocuğunuz Hayvanlarla Oynamalı Mı?”, Cumhuriyet, 10 Ağustos 1930, s. 5.
• “Çocuk Her İşini Kendi Görmelidir”, Cumhuriyet, 1 Şubat 1931, s. 5.
• “Çocuklarda İtiyat Nasıl Hasıl Edilir?”, Cumhuriyet, 2 Mart 1930, s. 5.
• “Çocuk Kavgaya Alışmalı Mı?”, Cumhuriyet, 6 Nisan 1930, s. 5.
• “Çocuklara Cinsi Terbiye Nasıl Verilmelidir?”, Cumhuriyet, 7 Eylül 1930, s. 5.
• “Çocuklara Öğretilecek Danslar”, Cumhuriyet, 28 Eylül 1930, s. 5.
• “Çocukluktan Genç Kızlığa Geçiş”, Cumhuriyet, 8 Mart 1931, s. 5.
• “Dans; Sıhhat ve Güzellik İçin En Kolay İdmandır!”, Cumhuriyet, 24 Mayıs 1931, s. 5.
• “Denize Nasıl Dalmalı”, Cumhuriyet, 3 Ağustos 1930, s. 5.
• “Doğmadan Evvel”, Cumhuriyet, 1 Şubat 1930, s. 5.
• “Endamınızı Nasıl Güzelleştirebilirsiniz?”, Cumhuriyet, 18 Mayıs 1930, s. 5.
• “Evinizi Nasıl Tanzim Ediyorsunuz?”, Cumhuriyet, 1 Şubat 1930, s. 5.
• “Evinizin Bütçesini Nasıl Yapabiliriz?”, Cumhuriyet, 2 Kasım 1930, s. 5.
• “Ev İşleri”, Cumhuriyet, 18 Eylül 1932, s. 5.
• “Ev Kadınının Meseleleri”, Cumhuriyet, 15 Mart 1931, s. 5.
• “Güzelleşmenin Esrarı”, Cumhuriyet, 13 Nisan 1930, s. 5.
• “Güzelleşmenin Sırları”, Cumhuriyet, 4 Mayıs 1930, s. 5.
• “Her Genç Kız Neler Bilmelidir?”, Cumhuriyet, 1 Mart 1931, s. 5.
• “Her Genç Kız Neler Bilmelidir?”, Cumhuriyet, 15 Mart 1931, s. 5.
• “İntihabat”, Cumhuriyet, 5 Ekim 1930, s.5.
• “İpekli Çay Elbiseleri”, Cumhuriyet, 4 Mayıs 1930, s. 5.
• “Kadın ve Hayat”, Cumhuriyet,13 Kasım 1932, s. 5.
• “Kadın ve Spor”, Cumhuriyet, 19 Mart 1933, s. 5.
• “Kadınlar Hayatın Her Safhasında!”, Cumhuriyet, 3 Ağustos 1930, s. 5.
• “Kadınlarda Yeni Bir Spor”, Cumhuriyet, 18 Ocak 1931, s. 5.
• “Moda Garabetleri”, Cumhuriyet, 25 Eylül 1932, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 1 Şubat 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 2 Mart 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 9 Mart 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 18 Mayıs 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 1 Haziran 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 8 Haziran 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 10 Ağustos 1930, s. 5.
• “Muaşeret”, Cumhuriyet, 4 Ocak 1931, s. 5.
• “Muaşerete Dair Tavsiyeler”, Cumhuriyet, 18 Eylül 1932, s. 5.
• “Nasıl İstirahat Etmeli”, Cumhuriyet, 6 Temmuz 1930, s. 5.
• “Oyunla Çocuğa Cesaret, Nefsine İtimat Nasıl Telkin Edebilirsiniz?”, Cumhuriyet, 18 Mayıs 1930, s. 5.
• “Sağlam Çocuk İçin Sağlam Anne Lazım”, Cumhuriyet, 10 Ağustos 1930, s. 5.
• “Sıhhi İdmanlar”, Cumhuriyet, 18 Aralık 1932, s. 5.
• “Tembel Çocuk”, Cumhuriyet, 8 Şubat 1931, s. 5.
• “Zamanımızda Yeni Dekorasyon Şekli”, Cumhuriyet, 1 Haziran 1930, s. 5.
• AYDOĞAN, Metin, Atatürk ve Türk Devrimi, Umay Yayınları, İzmir, 2006.
• CAPORAL, Bernard, Kemalizm Sonrasında Türk Kadını III, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 2000.
• GÖKALP, Ziya, Türkçülüğün Esasları, Kapı Araştırma-İnceleme Yayınları, İstanbul, 2018.
• GÖKSEL, Burhan, Çağlar Boyunca Türk Kadını ve Atatürk, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1988.
• İNAN, Afet, Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları 10, Ankara, 1973.
• KAPLAN, Leylâ, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1998.
• KRIPPENDORFF, Klaus, Content analysis: An Introduction to Is Methodology, Sage, Beverly Hills, 1980.
• TAŞKIRAN, Tezer, Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Ankara, 1973.
• ATAY, Seyran Efilti ve Karavar, Hilal, “Akis Dergisi “Kadınlar Arasında” Bölümünde Kadın Algısı”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 45, 2021, ss. 355 – 374.
• BAKACAK, Ayça Gelgeç, “Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 11, Sayı 44, 2009, ss. 627-638.
• BOLAT, Bengül Salman, “1930- Kadınlara İntihap (Seçme- Seçilme) Hakkı Verilmesine Yönelik Tutumlar”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 10, Sayı 19, 2014, ss. 27-50.
• BULUT, Sedef, “Türkçülerin Penceresinden Osmanlı’da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 10, 2013, ss. 313-336.
• DİRİCAN, Rabia, “Tarihi Süreçte Çocukluk ve Çocuk Hakları”, Çocuk ve Gelişim Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2018, ss. 51-62.
• ERDEM, Ali Rıza, “Atatürk’ün Kadına ve Kadın Eğitimine Verdiği Önem”, Belgi Dergisi, Sayı 9, 2015, ss. 1266 – 1277.
• GÖKÇİMEN, Semra, “Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi”, Yasama Dergisi, Sayı 10,2008, ss. 5 – 59.
• İÇLİ, Tülin Günşen, “Cumhuriyet Döneminde Kadının Sosyal Konumu”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 15, 75’inci Özel Sayısı, 1998, ss. 93-103.
• KAYMAZ, İhsan Şerif, “Çağdaş Uygarlığın Mihenk Taşı: Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 12, Sayı 46, 2010, ss. 333– 366.
• KOÇ, Fatma, “Türkiye’de Kadının Yeni İmajının Oluşturulmasında Atatürk’ün Rolü (1920-1938)”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, Ocak 2021, ss. 781-829.
• KONAN, Belkıs, “Türk Kadınının Siyasi Hakları Kazanma Süreci”, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 60, Sayı 1, 2011, ss. 157 – 174.
• SAYĞILI, Başak Boğday, “Modada Kübizm Etkileri”, Journal of Arts, Cilt 1, Sayı 3, 2018, ss. 23-32.
• ŞIVGIN, Hale, “Atatürk ve Türk Kadın Hakları”, Erdem, Cilt 11, Sayı 31, 1998, ss. 245-258.
• TEKELİ, Şirin, “Kadın”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, 5.Cilt, 1985, ss. 1190-1204.
• ÜNDÜCÜ, Cemile Arıkoğlu ve TÜRK, Fahri, “Kamu Hayatında Türk Kadını”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı 31, 2012, ss. 31 – 53.
• YENİTUNA, Burak, “Çağdaş Türk Kadını İmajı Yaratma Sürecinde Cumhuriyet Gazetesinin Rolü (1930-1935)”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, 2019, ss. 62 – 89.
• YILDIZ, Yakup “Türk Düşüncesinin Bir Kaynağı Olarak Cumhuriyet Gazetesi (1937-1952)”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, 2017, ss. 207-237.
• DENİZ, Önder, Atatürk Dönemi’nde Çalışma Hayatı ve 3008 Sayılı İş Kanunu, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2005.
• KOCAKAYA, A. Hanife, Atatürk Dönemi Güzellik Yarışmaları ve Keriman Halis, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aralık, 2009.
• ÖZEN, Seher, Kadın Gazetelerinin Kadın Eklerinin ve Gazetelerin Kadın Sayfalarının Tarihsel Gelişimi ve İçerik Analizi (1869-1999), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1999.
• YALÇIN, Hülya, Cumhuriyet Dönemi Kadın İmajı İnşası (1928-1938), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2019.