TÜRKİYE’DE SEL AFETİ KARŞISINDA DEVLETİN ÖNLEMLERİ: 1948 ÇUKUROVA ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 823 - 843, 31.01.2023

Ahmet Gülen

Öz

Anadolu ve Trakya toprakları yüzyıllardan beri doğal afetlerle karşılaşmış, deprem,
sel, çığ gibi olgular canlıların yaşantısını olumsuz yönde etkilemiştir. Anadolu’da meydana
gelen doğal afetlerin en önemli arasında sayılan sellerde zaman zaman aşırı yağışlarla dolan
ırmaklar yatağından taşarak setleri yıkmış ve yerleşim alanlarında büyük tahribatlara yol
açmıştır. Gerek Osmanlı Devleti zamanında ve gerekse Cumhuriyet devrinde büyük yerleşim
bölgelerinde ve tarımsal alanlarda mal ve can kayıplarına yol açan doğal afet kaynaklı zararlar
devlet yetkililerinin başlıca uğraş alanı olmuştur. Türkiye’de II. Dünya Savaşı yıllarında ve
sonrasında da önemli sel afetleri meydana gelmiştir. 1948 yılında Anadolu’nun en verimli
coğrafyalarından Çukurova bölgesinde etkili olan yağmurlar Berdan Nehri’ni taşırmış, nehir
üzerindeki setler yıkılmış ve Adana, Mersin, Tarsus’ta su baskınları yaşanmıştır. Tarımsal
alanlarda yol açtığı zararın dışında yerleşim alanlarını da olumsuz etkileyen sel felaketi
köylerle iletişim kesilmesine, insanlar ve hayvanların açlık tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına
neden olmuştur. Sel baskını karşısında zarara uğrayanlar için devletin kurumları harekete
geçerek afetzedelerin ihtiyaçlarını karşılama çabasına girişmiştir. Bu çalışmada 1948 yılında
meydana gelen sel felaketini takip eden günlerde Çukurova bölgesine yapılan ilk yardım
faaliyetleri ve devlet destekleri ele alınmıştır. Çalışmada 1948 kış aylarında henüz II. Dünya
Savaşı’nın ekonomik zorluklarının etkisinin devam ettiği dönemde Çukurova’da etkili olan
yağışlar neticesinde meydana gelen sel felaketinin etkileri ele alınmış, afet karşısında devlet
kurumlarının önlemleri ve yardım faaliyetleri irdelenmiştir. Henüz Türkiye’de sel felaketleri
üzerine yapılmış akademik çalışmalar oldukça sınırlıdır. Dolayısıyla bu çalışmada da ağırlıklı
olarak arşiv belgeleri, dönemin belli başlı gazetelerinden yararlanılmış ve savaş sonrası
dönemde Çukurova gibi önemli bir tarım bölgesinde oluşan felakete karşı neler yapılabildiği
ortaya konmaya çabalanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sel, Çukurova, Adana, Tarsus, Mersin, İsmet İnönü

MEASURES TAKEN BY THE STATE IN THE FACE OF FLOOD DISASTER IN TURKEY: THE CASE OF ÇUKUROVA 1948

Öz

Anatolian and Thracian lands have faced natural disasters for centuries and incidents
such as earthquakes, floods and avalanches have negatively affected the lives of living beings.
During the floods, which are considered among the most important natural disasters in
Anatolia, rivers are filled with excessive rainfall from time to time, destroying the riverbanks
and causing great damage to the settlements. Damages caused by floods, which caused loss
of property and lives in large settlements and agricultural areas both in the Ottoman Empire
and in the Republic period, became the main problem that state officials deal with. Important
flood disasters occurred in Turkey during and after the World War II. In 1948, as a result of
the rains effective in the Çukurova region, one of the most fertile geographies of Anatolia,
the embankments were destroyed as a result of the overflow of the Berdan River and floods
occurred in Adana, Mersin and Tarsus. Apart from the damage it caused in agricultural areas,
during the flood, which also affected residential areas, communication with villages was cut
off and people and animals faced the danger of starvation. The state agencies took action
for those who suffered from the flood and attempted to meet the needs of the victims. The
present study deals with first aid activities in the Çukurova region in the first days following
the flood disaster. The effects of the flood disaster, which occurred as a result of the effective
rainfall in Çukurova during the period when the economic difficulties of the World War II
continued, were discussed, and the measures and aid activities of the state institutions in the
face of the disaster were examined. Academic studies on flood disasters in Turkey are still
very limited. Therefore, in this study, archival documents, major newspapers of the period
were used and it was tried to reveal what could be done against the disaster that occurred in
an important agricultural region such as Çukurova in the post-war period.

Anahtar Kelimeler

Çukurova, Adana, Tarsus, Mersin, İsmet İnönü, Flood

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Baba İnönü’den Erdal İnönü’ye Mektuplar, (Bas. Haz. Sevgi Özel), Bilgi Yayınevi, Ankara, 1988
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi: 1900-1960, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• DERİN, Haldun, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken, (Haz. Cemil Koçak), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
• ERİM, Nihat, Günlükler I: 1925-1979, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
• İNÖNÜ, İsmet, Defterler I: (1919-1973), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008.
• İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler 1944-1950, (Haz. İlhan Turan) TBMM Kültür ve Sanat Kurulu Yayınları, Ankara, 2003.
• KOCATÜRK, Önder, İstanbul’da Sel ve Fırtına (1889-1924), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2019.
• https://meteoroloji.boun.edu.tr/sel.php (Erişim tarihi: 17 Ocak 2021)