KIBRIS İLETİŞİM TARİHİNDE VİKTORYA/BAYRAK OPERASYONU VE HABERLEŞME

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 845 - 880, 31.01.2023

Ulvi Keser

Öz

16 Ağustos 1960 tarihinde Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde
Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar tarafından kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti Yunanistan’ın
Megali İdea ve Rumların Enosis saplantıları yüzünden ne yazık ki uzun soluklu olmaz.
Dönemin Kıbrıs Cumhuriyeti İçişleri Bakanı Polikarpos Yorgacis’in yönettiği Akritas
isimli derin devlet yapılanması adayı bir Yunan adası haline getirmek ve bütün Kıbrıslı
Türkleri adadan atmak için 21 Aralık 1963 günü harekete geçti. Ardından 24 Aralık 1963
günü Kıbrıs tarihine Kanlı Noel olarak geçecek silahlı Rum saldırıları başlar ve devlet de
ortadan kalkar. Devlet kademelerindeki bütün Kıbrıslı Türkler artık işlerine gidemez oldu.
Bu durum Rumların bütün devlet kurumlarını işgal etmesine ve Kıbrıslı Türkleri aleyhine
özellikle Kıbrıs Radyo-Yayın Korporasyonu vasıtasıyla kara propaganda yapmasına da
sebep olacaktır. Adadaki mevcudiyet ve meşruiyetlerini göstermek, yaşadıklarını dünyaya
anlatmak ve kendi aralarında haberleşebilmek için bir radyo istasyonu kurmak için derhal
harekete geçen Kıbrıslı Türkler 25 Aralık 1963 günü ilk defa Bayrak Radyosu vasıtasıyla
seslerini duyururlar; ancak bundan daha önce Lefkoşa’da Laleli Camii Sokağı’nda kurulan
isimsiz, gizli bir radyo istasyonu daha vardır. Öte yandan gerek Laleli Camii Sokağı ve gerekse
Bayrak Radyosu yayınlarından önce gerekli ekipmanın temin edilmesi söz konusudur ve
bunun için de TMT’nin Y-I adı verilen özel timi tarafından “Viktorya/Bayrak” adı verilen son
derece tehlikeli bir operasyon gerçekleştirilir. Bu araştırma Bayrak Radyosu’nun da temelini
oluşturan bu son derece gizli ve bilinmeyen operasyon öncesi ve sonrasını mercek altına
almak üzere hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Viktorya, Bayrak, Laleli, TMT, Kıbrıs, Kıbrıslı Türkler, İletişim, Radyo

VICTORIA/BAYRAK OPERATION AND COMMUNICATION IN TURKISH CYPRIOT COMMUNICATION HISTORY

Öz

The Republic of Cyprus established under the guarantorship of Turkey, Greece, and
the United Kingdom by the Turkish and Greek Cypriots on 16th August 1960 unfortunately
doesn’t long last due to the Greek Megali Idea obsession and Greek Cypriots’ Enosis dreams.
The deep state structure named Akritas led by the Minister of the Domestic Affairs of the
newly-founded state; Policarpos Yorgadjis pushes the button so as to make the island
of Cyprus be a Greek island, and kick off all the Turkish Cypriots on the island on 21st
December 1963. Then the Greek Cypriot assaults start known to be the Bloody Christmas
of the Cyprus History on 24th December 1963, and the state collapses down. None of the
Turkish Cypriots continue his official work, such a reason causes the Greek Cypriots to grasp
all the state institutions, and get the black propaganda against the Turkish people via Cyprus
Broadcasting Corporation. Turkish Cypriots starting to do something so as to improve their
existence and legality on the island, to inform the world upon their situation, and keep in
touch with them have their announcement on 25th December 1963 firstly by Bayrak Radio.
On the other hand, they have managed to form another, nameless, and secret radio station
as well in Nicosia Laleli Camii Sokağı. On the other hand, what they have to do just before
the broadcasting and communication via Laleli Camii Sokağı and Bayrak Radio Station is
to supply the necessary equipment urgently, and a special team of Turkish Resistance
Organization named Y-I realizes an extremely dangerous operation called “Victoria/Bayrak”
so as to get the above-mentioned equipment. This scientific study aims to focus on the abovementioned
dangerous and unknown operation with pre and after process.

Anahtar Kelimeler

Viktorya, Bayrak, Laleli, TMT, Cyprus, Turkish Cypriots, Communication, Radio

Kaynakça

• ABD Arşivleri
• Kıbrıs Türk Milli Arşivi (KTMA)
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Kızılay Genel Müdürlüğü Arşivi (KGMA)
• İngiltere Foreign Office Arşivi (FO)
• Güvenlik Kuvvetleri Dergisi
• Revue Internationale d’Histoire Militaire
• AFŞAROĞLU, Aytur, 1958-1974 Kıbrıs’ta Toplumlar Arası Çatışmalarda Yaşananlardan Kesitler, YDÜ, Haziran 2000, Lefkoşa.
• AKKURT, Aydın, Bir İhanetin Belgeseli (Dr. İhsan Ali), Akdeniz Haber Ajansı Yay., 1996, Lefkoşa
• ATUN, Ali Fikret, Yunan Karakterinin Anatomisi, Lefkoşa, 1996
• ATUN, Hakkı, Dış ve İç Politikada Son Durum, Değişim ve Demokrasi, Lefkoşa, Nisan 1996
• BAYÜLKEN, Ü. Haluk, Cyprus Question and the United Nations, Temmuz 1983
• DENKTAŞ, Rauf R., Rauf Denktaş’ın Anıları, Cilt I, Boğaziçi Yay.,İstanbul, 1996
• DENKTAŞ, Rauf R., Rauf Denktaş’ın Anıları-Toplayış, Cilt X, Boğaziçi Yay., İstanbul, Aralık 2000
• DENKTAŞ, Rauf R., Rauf Denktaş’ın Hatıraları Cilt 5, Boğaziçi Yay.,İstanbul, 1997
• ELİÇİN, Zehra, Kıbrıs’ta Denizi Göremeden; 60’lı Yıllar, Cinius Yay., İstanbul, 2013
• FOLEY, Charles, The Memoirs of General Grivas, Longman Yay., Londra, 1964
• GİBBONS, H. Scott, Peace Without Honour, Ankara, 1969
• GÖKHAN, Mehmet R., Polis Emeklilerinin İlginç Anıları, (Basım yeri ve tarihi belli değildir.)
• KANOL, Kani, TMT’nin Şifreleri, Söylem Yay., Lefkoşa, Haziran 2012
• K. KESHİAN, Kevork, Nicosia; Capital of Cyprus Then and Now, The Moufflon Book and Art Center, Lefkoşa, 1990
• KÜRŞAD, Fikret, Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan Emperyalizmi, İstanbul, Haziran 1978
• MENGÜÇ, Arslan, Ben Tiremeşeli Mehmet Ali, Lefkoşa, 2013
• NECATİGİL, Zaim M., The Cyprus Conflict, Kemal Limited Yay., Lefkoşa, 1982
• OBERLİNG, Pierre, The Road To Bellapais, Columbia University Press Yay., New York, 1982
• OBERLİNG, Pierre, Kıbrıs Faciası, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1990
• SARICA, Murat, Erdoğan Teziç, Özer Eskiyurt, Kıbrıs Sorunu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay. İstanbul, 1975
• STAVRİNİDES Zenon, The Cyprus Conflict; National, Identity and Statehood, Cyrep Publications, Lefkoşa, 1999
• YALIN, İzzet Rıza, Beraber Güldük, Beraber Ağladık, Yayına Hazırlayan Fevzi Yalın, Ekim 2017, Lefkoşa
• YORULMAZ, Bülent, Övgü Tunalı ve Zeynep Şentürk, Kıbrıs Türk Toplumunun Yaşadığı 1963 ve 1974 Yılı Olaylarıyla İlgili Anılar-I, Lefkoşa, Aralık 2009.
• ARMAOĞLU, Fahir, ”Kıbrıs’ta Kanlı Noel ve Amerika”, Belgelerle Türk- Amerikan Münasebetleri, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1991, s. 263
• ARMAOĞLU, Fahir, ”Crisis The Cyprus Question Initiated In Turco-Greek Relations”, Revue Internationale d’Histoire Militaire, Ankara, 1988, s. 228.
• İSMAİL, Sabahattin, “Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Çöküşü”, Güvenlik Kuvvetleri Dergisi, Lefkoşa, Kasım 1996, Sayı 30, Özel ek, s. 2
• Necmi Gençay ile 27 Temmuz 2005 tarihinde Gazi Mağusa’da yapılan görüşme.
• Nevzat Uzunoğlu ile 13 Temmuz 2003 tarihinde Girne’de yapılan görüşme
• KKTC Kurucu Cumhurbaşkanı merhum Rauf R. Denktaş ile 8 Temmuz 2003 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• Suna Teğelcioğlu ile 7 Mart 2018 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Fatma Sevem ile 12 Nisan 2017 tarihinde Girne’de yapılan görüşme.
• Mukaddes Akyulaf ile 14 Ağustos 2018 günü Girne’de yapılan görüşme
• Behiye Özkurtaran’la Güzelyurt/Mevlevi köyünde 12 Ağustos 2018 tarihinde yapılan görüşme.
• Metin Aybars ile 23 Şubat 2017 ve 15 Nisan 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• Gürel Safa ile 25 Şubat 2016 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Derviş Özer Berkem ile 8 Şubat 2016 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Ali Gürsoy’la 17 Mart 2018 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Yusuf Osman Gazi ile 3 Nisan 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Özcan Özcanhan’la 15 Nisan 2017 tarihinde Ortaköy/Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• Ali Ziya Dinçer ile 11 Temmuz 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Orhan Atai ile 20 Temmuz 2017 tarihinde Londra’da yapılan görüşme
• Tuğrul Hilmi Berkay ile 5 Kasım 2016 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Hilmi Özen’le 30 Mart 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• Bataryacı Cemal’in oğlu Aytaç Bataryacı ile 15 Mayıs 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• Ünal (Mustafa) Mertli ile 29 Temmuz 2018 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Turgut Özkaloğlu ile 9 Mayıs 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• Ali Gürsoy’la 17 Mart 2018 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Sümer Şehidoğlu ile 16 Haziran 2015 tarihinde Alagadi/Girne’de yapılan görüşme.
• Mehmet Zeka Güngör ile 20 Nisan 207 tarihinde Gazi Mağusa’da yapılan görüşme
• Yusuf Osman Gazi ile 3 Nisan 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• Fuat Beyar ile 3 Ekim 2016 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme
• https://www.stwing.upenn.edu/~durduran/hamambocu/authors/svg/ svg11_24_2005.html
• http://www.gunlukkibris.com/HaberinDetayi?link=dr-kiriakos-cambaziscemaliye- kibrisin-afroditi
• Mustafa Sami Akalın’dan alınan 5 Aralık 2013 tarihli bilgi notu
• 24 Aralık 2016 tarihli BRT yapımı Bakış Açısı isimli program