TÜRKİYE’DE ÇELTİĞİN GELİŞİMİNDE TRAKYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ VE DR. HALİL SÜREK’İN ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 881 - 911, 31.01.2023

Okan Ceylan

Öz

20. Yüzyılda Türkiye’de çeltik tarımının gelişmesinde tarımsal araştırma
enstitülerinin önemli bir rolü bulunmaktadır. 1970 yılına kadar, Tosya ve Kızılcahamam’daki
deneme tarlalarındaki çeltik araştırma çalışmaları, Antalya Sıcak İklim Nebatları Islah
ve Deneme İstasyonu, Tarsus Sulu Zirai Araştırma Enstitüsü ve Yeşilköy Zirai Araştırma
Enstitüsü’nün çeltiğe katkıları olmuştur. Çeltik araştırma çalışmaları 1970 yılından sonra
Edirne Zirai Araştırma Enstitüsü’nde devam etmiştir. Ancak, Türkiye’deki çeltik çeşit ıslahı
alanındaki çalışmalar 1979’dan günümüze Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde Halil
Sürek tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma Türkiye’de pirinç üretiminin artışında
ve çeltik ekonomisinin gelişiminde Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün önemli bir
payı olduğu iddiasını taşımaktadır. Ayrıca bu çalışma hem Halil Sürek’in çeltik çeşit ıslahı
alanındaki çalışmalarını hem de bu konuda Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün
kurumsal rolünü ele almaktadır. Bir diğer ifade ile çeltiğin bilimsel gelişiminde kamunun
rolü incelenmektedir. Halil Sürek tarafından geliştirilen Osmancık-97 çeşidi üzerinde ayrıntılı
olarak açıklanmaktadır. Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün çeltik çalışmaları ekim,
yetiştiricilik, teknoloji, çeşit ıslahı, hasat ve pirince işlemeyi içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Halil Sürek, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Çeltik Çeşit Islahı, Tarımsal Modernleşme

THE ROLE OF THE THRACE AGRICULTURAL RESEARCH INSTITUTE AND DR. HALİL SÜREK IN THE DEVELOPMENT OF RICE IN TURKEY

Öz

Agricultural research institutes have an important role in the development of rice
cultivation in Turkey in the 20th century. The rice research works in the trial fields of Tosya
and Kızılcahamam, Antalya Summer Growing Plant Research Station, Tarsus Irrigated
Agriculture Research Institute, Yeşilköy Agricultural Research Institute had contributed to rice
until 1970. Rice research activities have continued in Edirne Agricultural Research Institute
after 1970. However, rice variety breeding works has extensively conducted by Halil Sürek at
Thrace Agricultural Research Institute since 1979. This study claims that Thrace Agricultural
Research Institute has a considerable share in the rise of rice production and the development
of rice economy in Turkey. Besides, this study deals with the works of Halil Sürek in rice
research and the institutional role Thrace Agricultural Research Institute in this topic. In
other words, the role public sector in the development of rice is analyzed. Osmancık-97 that
was developed by Halil Sürek is explained in detail. The rice works of Thrace Agricultural
Research Institute include cultivation, growing, technology, variety breeding, harvest, and
rice milling.

Anahtar Kelimeler

Halil Sürek, Thrace Agricultural Research Institute, Rice Variety Breeding, Agricultural Modernization

Kaynakça

• T.R Presidency of the Republic of Turkey Directorates of State Archives
• T.R Presidency of the Republic of Turkey Directorates of State Archives (BCA) 30-18-1-2/ 834-793-3
• BCA 30-18-1-2-895-24-3.
• Soil Products Office (SPO) Rice Cultivation, Production, Yield, and SPO Purchasing Table in Turkey, https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document / istatistikler/tablolar/ 6celtikeuva.pdf (Accessed on 26 June 2022).
• T. R. Republic of Turkey, Prime Ministry General Directorates of Statistics, Agricultural Statistics 1928-1934, Ulus Basımevi, Ankara, 1936.
• T. R. Official Gazette, 13 September 1997..
• “2003 Yılı Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülleri ve Gerekçeleri” TMMOB ZMO Haber Bülteni, 5, January-May 2003.
• “Çeltik Ekiminde En Müsait Ova İpsala’dır “, İpsala Doğuya Sesleniş, 12 November 1958.
• “Define Avcıları”, Milliyet, 26 September 2004,
• “DDT Antalya’da Pirinç Ekimine İmkân Verdi”, Demokrat Keşan, July 22 1953,
• DİNÇER, Hilmi, “Kara Bekir”, Devrim, 5 September2017.
• DOĞRU, Necati.“Türk Pirinci Çelmesiz Yumurtasız Şampiyon Oldu”, Vatan, 23 November 2005.
• “Edirne İli Genel Meclisinden Çeltik Uzmanı Halil Sürek’e Plaket Verildi”, Özgür Rumeli 21-27 July 2011.
• “Pirinç İthalatına Osmancık-97 Freni” Dünya, 8 August 2005.
• “TAGEM’de İz Bırakanlar Çeltiğin Babası Halil Sürek”, TAGEM E Bülten, 2021, pp. 18-22.
• TİDİM, Ufuk, “Tosya Pirinci 1929 Tarihinde Anadolu’nun En İyisi Seçildi”, Haber, 37, 25 June 2018.
• “Türkiye Çeltikte Söz Sahibi Olmaya Başladı”, Çukurova’dan Mesaj, 15 December 2011.
• 1970-1980 Yıllarının Çalışmalarının Özeti, Edirne Zirai Araştırma Enstitüsü, Edirne, 1980.
• AKKOYUNLU, Şule, Agricultural Innovation in Turkey, KSP Books, Suffolk, 2018.
• AYSU, Abdullah, Küreselleşme ve Tarım Politikaları, Su Yayınevi, İstanbul, 2008.
• BRAUDEL, Fernand, Civilization and Capitalism 15thand 18th The Structure of Everyday Life, Collins, London, 1981.
• Edirne İlinde Tarımsal Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Edirne, 1999.
• GÜNEŞ, Turan Türkiye Çeltik Ekonomisi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1971.
• KIRAN, A. Kadir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çeltik Tarımı, Bugünkü Durumu ve Geliştirilmesi. Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yayını, Şanlıurfa, 1988.
• KÜN, Ekrem Çeltik, Türkiye İş Bankası, Ankara, 1985.
• SÜREK, Halil, Çeltik Tarımı. Hasad Yayıncılık, İstanbul, 2002.
• SÜREK, Halil, Rice Research Activities in Turkey, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Edirne, 2011.
• ULUÖZ, Mustafa. Türkiye Çeltik Ziraatının Durumu ve Türkiye Pirinçlerinin Fiziki, Kimyevi Vasıfları ile Pişme Değerleri Üzerinde Araştırmalar, Gürsoy Basımevi, Ankara, 1955.
• “Bayındırın Ülkemize Kazandırdığı Değer”, Ufuk Çizgisi, Vol. 2, No. 2, 2012, p. 26.
• BOAS, T.C., MOARSE J.G. (2009). “Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan”, Studies in Comparative International Development, No.44, pp. 137–161.
• CEYLAN, Okan, “Geleneğin Yeniden Hatırlanması: Türkiye’de Ketenin Toplumsal Tarihi“, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, No. 69, 2021, pp. 140-159.
• CEYLAN, Okan, (2021b). “Cumhuriyetin İlk Döneminde Geleneksel Bir Ürün: Kastamnonu Kendirinin (Kenevir) Tarihsel Gelişimi”, Belgi, No. 22, 2021, pp. 195-218.
• ÇELTİK, Rahmi. “Türkiye’de Pirinç Ziraatı,” Ziraat Dergisi, No. 15 (March 1941), pp. 26-29.
• General Directorate of Agricultural Research, Thrace Agricultural Research Institute, Edirne, 2000.
• İNALCIK, Halil, “Rice Cultivation and the Çeltikçi Reaya System,” Turcica XIV, 1982.
• İNDELEN, Erdoğan, “Türkiye’de Ekilen Çeltik Çeşitlerinin Üretimdeki Payları ve Çeltik Tohumluğu Üretim Programı.” Trakya Birlik, 1983, pp. 14-15.
• MANNERS, G. “Rice Booms in Turkey”. Rice Today (the IRRI), Vol. 12, No. 1, 2013, pp. 26-29.
• “Melezleme Çalışmaları Pirince Doyacağız”, Focus, No. 11, 2005, pp. 77-80.
• OKABE, S. “Breeding for High Yielding Varieties in Japan,” Symposium on Rice. Breeding, IRRI, Los Banos, 1972.
• ÖZDEMİR, M. “Osmancık 97 Çeşidinin Geliştirilme Süreci ve Sektöre Katkıları”, Bizim Market, 2007.
• PARTHASATHY, N, “Rice Breeding in tropical Asiaup to 1960,” In Symposium on Rice Breeding, IRRI, Los Banos, 1972.
• PHILLIMORE J, “Seeds of Freedom,” The Gaia Foundation and the African Biodiversity Network, in collaboration with MELCA Ethiopia, Navdanya International and GRAIN, 2012.
• “Pirinç Değirmencileri Derneği Çeltik Tarımı Kitabımızın Yazarına Plaket Verdi”, Hasad, 2002.
• SÜREK, Halil, “Rice Production and Its Constraints in Turkey”, Regional Workshop on Rice Integrated Crop Management Systems for Food Security in the Near Eastern Countries, Alexandria, 2003, pp. 1-10.
• SÜREK, Halil et al., “Ülkemizde Çeltik Tohumluk Üretimi ve Sorunları”, Türkiye I. Tohumluk Kongresi, İzmir, 11-13 Eylül 2002, 87-94.
• SÜREK, Halil, Osmancık 97 Pirinç İthalatını Azalttı ve Çiftçisinin Yüzünü Güldürdü”, Hasad, Vol. 20, No. 237, 2005, pp. 68-69.
• SÜREK, Halil, “Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Çeltik Araştırma Çalışmalarının Dünü ve Bugünü“, Hasad, Vol. 24, No. 286, 2009, pp. 64-71.
• SÜREK, Halil, “Ülkemizde Çeltik Çeşit Geliştirme Çalışmaları“. I. Çeltik Sempozyumu, Tekirdağ, 24-25 Semptember 2009, 85-99.
• SÜREK, Halil, “Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde Dört Yeni Çeltik Çeşidi Geliştirildi“, Hasad, Vol. 27 No. 314, 2011, p. 54.
• SÜREK, Halil, “Çeltik Tohumluk İhtiyacımızın Tamamı Yerli Üretim ile Karşılanmaktadır“, Hasad. Vol. 27 No. 316, 2011, pp. 20-24.
• SÜREK, Halil, “Son Yıllarda Ülkemiz Çeltik Üretiminde Ulaşılan Verim Seviyesi ve Geliştirilen Bazı Yeni Çeltik Çeşitlerinin Verim Potansiyelleri“ Hasad, Vol. 29, No. 346, 2014, pp. 72-80.
• SÜREK, Halil, “The Contributions of Rice Breeding Activities to Rice Productions and Yield Increase in Turkey”, Scientific Conference Challenges in Modern Agricultural Production, Skopje, 2015, pp. 1-6.
• SÜREK, H and Yİ, G, “Rice Breeding and Varietal Improvements in Turkey from 1990 to 2020”, International Journal of Agricultural and Biological Science, 2020, pp. 100-108.
• SÜREK, Halil, “Ülkemizde Çeltik Tarımı ve Çeşit Geliştirme Çalışmalarında Elde Edilen Gelişmeler”, Gönen Vizyon 2023 Tarım Çalıştayı Raporu, Gülay Selvi Hanişoğlu, Gönen, 17-19 September 2019, pp. 70-87.
• ŞENTÜRK, O “Osmancık-97, İthal Pirinci Kovalıyor”, Ekonomist. Vol. 15 No. 2, 2005, pp. 36-37.
• CEYLAN, Okan, A Social History of Rice, PhD Dissertation, Boğaziçi University, Ataturk Institute for Modern Turkish History, 2020.
• GAYTANCIOĞLU, Okan, Türkiye’de Çeltikte Uygulanan Üretim Fiyat ve Pazar Politikalarının Değerlendirilmesi, PHD Dissertation, Trakya Universitesi, the Institute of Science and Technology, 1997.
• SÜREK, Halil, Interview by Author, Bornova, İzmir, 27 June 2022.
• ŞİMŞEK, H. Aybars, Interview by Authors, İpsala, Edirne, 5 July2022.
• BETZ, J., SIEGEL, T. (2016). Seed: The Untold Story. Eye Film Production.