ZEKİ KUNERALP’İN DİPLOMATİK GÖREVLERİ (1941-1979)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 913 - 941, 31.01.2023

Berksan Gülsoy

Öz

Zeki Kuneralp, 20. yüzyılda Dışişleri Bakanlığı’nda görev yapmış önemli bir
diplomattır. Milli Mücadele karşıtı Ali Kemal’in oğlu olması nedeniyle Bakanlığa girmesi
sakıncalı görülmüştür. Dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye durum aktarıldığında,
“devlet kin tutmaz” demiş, böylece Kuneralp, 1941 yılında Dışişleri Bakanlığı’nda göreve
başlamıştır. 1941-1960 yılları arasında Bükreş Elçiliği’nde, Prag Elçiliği’nde, merkezde ve
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün [North Atlantic Treaty Organization (NATO)] Daimi
Temsilciliği’nde çeşitli görevlerde bulunmuştur. Kıbrıs Adası’na garantör devlet olmamızı
sağlayan Zürih ve Londra Antlaşma metinlerinin hazırlanmasında rol almıştır. Bu bağlamda
dönemin Başbakanı Adnan Menderes’e ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’ya gerekli
bilgileri aktarmıştır. Kıbrıs sorunu çerçevesinde Türkiye-İngiltere ilişkilerinde önemli bir
rol oynamıştır. 1960-1979 yılları arasında Bern Büyükelçiliği, iki defa Londra Büyükelçiliği,
Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği ve Madrid Büyükelçiliği yapmıştır. 1978 yılında, Madrid
Büyükelçiliği görevi sırasında Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları terör örgütü [Justice
Commandos of the Armenian Genocide (ESAK)] tarafından kendisine suikast düzenlenmiştir.
Suikast sırasında makam arabasında olmayan Zeki Kuneralp hayatta kalmış ancak o sırada
arabada bulunan eşi “Necla Kuneralp”, bacanağı “Beşir Balcıoğlu” ve şoförü “Antonio
Torres Olmedo” hayatlarını kaybetmişlerdir. 1979 yılında Zeki Kuneralp, görevinden emekli
olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zeki Kuneralp, Kıbrıs Meselesi, Diplomasi, Bern Büyükelçiliği, Londra Büyükelçiliği, Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği, Madrid Büyükelçiliği

DIPLOMATIC DUTIES ASSUMED BY ZEKI KUNERALP (1941-1979)

Öz

Zeki Kuneralp is a prominent diplomat who served in the Turkish Ministry
of Foreign Affairs over the course of the twentieth century. Being the son of an infamous
political opponent of the Turkish War of Independence, Mr. Ali Kemal, his application to join
the Turkish Foreign Ministry was initially deemed objectionable. When his case had been
conveyed to the Then-President İsmet İnönü, he affirmed that “the state apparatus does not
hold grudges”. Thus, Mr. Kuneralp was admitted into the Turkish Diplomatic Service in 1941.
Mr. Kuneralp assumed various posts at the central organization of the Ministry in Ankara
as well as in the Foreign Service between 1941-1960 particularly at the Turkish Embassies in
Bucharest, Prague and the Turkish Permanent Delegation to NATO. He took part in drafting
London and Zurich Agreements which enabled Turkey to designate herself as a guarantor
power of the Island of Cyprus. In this regard, he relayed essential information to the Prime
Minister at the time Adnan Menderes and Foreign Minister Fatin Rüştü Zorlu. He played a
significant role in Turkish-British relations regarding the Cyprus issue. Between 1960-1979,
he served as the Turkish Ambassador to Bern (1960-1964) then he served twice as the Turkish
Ambassador to London. Later, he was appointed as the Secretary-General of the Foreign
Ministry in Ankara and ultimately he became the Turkish Ambassador to Madrid. In 1978
he was assassinated by a terrorist organization named Justice Commandos of the Armenian
Genocide (JCAG) while serving as ambassador in Madrid. His official vehicle was attacked
causing the death of his spouse Mrs. Necla Kuneralp, his brother-in-law and a retired Turkish
ambassador Mr. Beşir Balcıoğlu and his Spanish chauffeur Mr. Antonio Torres Olmedo. Mr.
Kuneralp survived as he was not present in the vehicle during the assault. He retired in 1979.

Anahtar Kelimeler

Zeki Kuneralp, Cyprus Issue, Diplomacy, Turkish Embassy in Bern, Turkish Embassy in London, General Secretariat of the Turkish Ministry of Foreign Affairs, Turkish Embassy in Madrid

Kaynakça

• TC Cumhurbaşkanlığı Devlet Arş. Bşk. Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 159-5-5, 3 Mart 1943.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 128-19-4, 15 Mart 1952.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 243-7-4, 9 Mart 1954.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 249-6-10, 19 Şubat 1955.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 265-17-16, 3 Mayıs 1957.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 149-30-14, 7 Haziran 1958.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 272-27-5, 29 Ağustos 1958.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 152-32-15, 22 Haziran 1959.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 283-16-3, 30 Mayıs 1960.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 283-18-14, 16 Ağustos 1960.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 159-20-17, 22 Nisan 1961.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 175-2-14, 11 Ocak 1964.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 189-60-11, 7 Ekim 1965.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 191-76-2, 9 Aralık 1965.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 191-80-14, 20 Aralık 1965.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 194-21-8, 19 Mart 1966.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 196-40-2, 10 Haziran 1966.
• BCA, Kurum Kodu: 30-11-1-0, Yer No: 320-27-8, 4 Temmuz 1966.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 203-15-11, 25 Şubat 1967.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 205-27-17, 11 Nisan 1967.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 218-29-1, 8 Nisan 1968.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 242-80-14, 29 Kasım 1969.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 252-41-10, 29 Mayıs 1970.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 256-61-16, 21 Ağustos 1970.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 272-74-18, 13 Ekim 1971.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 284-49-8, 30 Haziran 1972.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 279-23-3, 14 Mart 1972.
• BCA, Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 318-54-11, 15 Temmuz 1974.
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
• CA, Ebis Sıra No: 03005679, Ek No:1, Belge Kayıt No: 247329, 10 Nisan 1958.
• CA, Ebis Sıra No: 04000481, Ek No:1, Belge Kayıt No: 286565, 13 Temmuz 1960.
• CA, Ebis Sıra No: 04000514, Ek No:1, Belge Kayıt No: 286569, 29 Ağustos 1960.
• CA, Ebis Sıra No: 04001667, Ek No:1, Belge Kayıt No: 292983, 19 Kasım 1961.
• CA, Ebis Sıra No: 04002837, Ek No:1, Belge Kayıt No: 288466, 21 Ağustos 1962.
• CA, Ebis Sıra No: 04003953, Ek No:1, Belge Kayıt No: 284038, 2 Mayıs 1963.
• CA, Ebis Sıra No: 04004433, Ek No: 88, Belge Kayıt No: 317208, 29 Ekim 1963.
• CA, Ebis Sıra No: 06002105, Ek No:1, Belge Kayıt No: 413029, 29 Ocak 1978.
• CA, Ebis Sıra No: 06004157, Ek No:3, Belge Kayıt No: 412747, 6 Haziran 1978.
• CA, Ebis Sıra No: 06004157, Ek No:5, Belge Kayıt No: 424694, 5 Haziran 1978.
• CA, Ebis Sıra No: 06000433, Ek No:1, Belge Kayıt No: 368854, 2 Haziran 1978.
• CA, Ebis Sıra No: 06001088, Ek No:248, Belge Kayıt No: 399863, 6 Kasım 1978.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem 3, C. 23, Toplantı 3.
• TBMM Zabıt Ceridesi, VI. Devre, C. 28, İçtima. 4, İnikat. 3.
• TBMM Zabıt Ceridesi, XI. Devre, C. 11, İçtima 3, İnikat 25.
• APAK, Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
• ARTUÇ, İbrahim, Kıbrıs’ta Savaş Ve Barış, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1989.
• BEYOĞLU, Süleyman, “Türkiye’nin Dış Politikası (1923-2000)”, Modern Türkiye Tarihi, (Ed. Süleyman Beyoğlu ve Ali Satan), s. 202-219. Marmara Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2014.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze, İmge Kitabevi, Ankara, 2013.
• DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014.
• GÜÇLÜ, Yücel, Zeki Kuneralp and Turkish Foreign Service, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, 2015.
• GÜRSAN, Turgut, Dünyanın Gizli Tarihi 3, Pegasus Yayınları, İstanbul, 2013.
• KARAVELI, Orhan, Ali Kemal “belki de bir günah keçisi…”, Doğan Kitap, İstanbul, 2009.
• KUNERALP, Zeki, Sadece Diplomat, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1981.
• KUNERALP, Zeki, Ali Kemal Ömrüm, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1985.
• KUNERALP, Zeki, İkinci Dünya Harbi’nde Türk dış Siyaseti: Dışişleri Bakanlığı’nın on bir telgrafı, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1982.
• ÖYMEN, Örsan, Bir İhtilal Daha Var.. 1908-1980, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1987.
• PAMUK, Şevket, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
• SATAN, Ali, “Kıbrıslı Türklerin Devletleşme Mücadelesi”, Modern Türkiye Tarihi, (Ed. Süleyman Beyoğlu ve Ali Satan), ss. 333-344, Marmara Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2014.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları (1944- 1973) ”Dp Yokuş Aşağı 1954-1957”, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1991.
• DURSUN, Davut, “Bağdat Paktı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 4, s. 446-447, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1991.
• ERDEM, Ş. Can, Sadrazam Damat Ferit Paşa, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002.
• Türkiye Cumhuriyeti Madrid Büyükelçiliği, “Sayın Büyükelçi Cihad Erginay’ın 2 Haziran 1978 tarihinde Madrid’de JCAG tarafından şehit edilen Emekli Büyükelçi Beşir Balcıoğlu ve Necla Kuneralp’i anma töreni vesilesiyle yaptığı konuşma”, http://madrid.emb.mfa.gov.tr/Mission/ ShowSpeech/13865, (Erişim: 16.10.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, “Ülke Künyesi: Morityus Cumhuriyeti”, http://www.mfa.gov.tr/mauritius-kunyesi.tr.mfa, (Erişim: 15.10.2021).