BİRİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANINDAN ON BİRİNCİ KALKINMA PLANINA TÜRKİYE TURİZMİNİN İLKE VE POLİTİKALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ (1963-2023)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 45, 1007 - 1026, 31.01.2023

Övünç Bardakoğlu

Öz

Cumhuriyetin ilanından sonra Kurtuluş Savaşı’nın yaralarını sarmaya çalışan
Türkiye, ekonomik kalkınma sürecinde sahip olduğu kıt kaynakları etkin ve verimli şekilde
kullanma çabası içine girmek durumunda kalmıştır. Doğal kaynakların ekonomik varlık haline
gelmesi ile yüksek verimlilik potansiyeli bulunan turizm sektörü bu anlamda kalkınmayı
düşük maliyetlerle finanse edebilecek alanlardan biridir. Ülke yönetimlerinin bu potansiyeli
dikkate alması ile birlikte planlı kalkınma döneminin başladığı 1963 yılından itibaren turizm
sektörü devlet tarafından desteklenerek planlara dahil edilmiştir. Planlı kalkınma sürecinin
başladığı yıldan bugüne sektör ciddi bir gelişme göstermiş, her geçen yıl ülkeyi ziyaret
eden kişi sayısında ve turizm gelirinde artış gözlenmiştir. Ancak planlar doğrultusunda
gelişim sürecini irdeleyen kavramsal çalışma oldukça azdır. Bu çalışma kapsamında 1963-
2023 yılları arasında hazırlanan on bir kalkınma planında turizm sektörü ile ilgili belirlenen
ilke, politika ve tedbirler doküman analizi yöntemi ile değerlendirilmiş, belirlenen hedeflere
ulaşma durumu yorumlanmıştır. Planların temel amacının önceki döneme göre turist sayısını
ve turizm gelirlerini artırmak olduğu saptanmış, bu amaca ulaşabilmek adına her dönemde
geliştirilen ilkeler belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Plan, Kalkınma Planı, Turizm

EVALUATION OF THE PRINCIPLES AND POLICIES OF TOURISM IN TURKEY FROM THE FIRST FIVE YEAR DEVELOPMENT PLAN TO THE ELEVENTH DEVELOPMENT PLAN (1963-2023)

Öz

Trying to heal the wounds of the War of Independence after the proclamation of the
Republic, Turkey had to make an effort to use its scarce resources effectively and efficiently
in the economic development process. The tourism sector, which has a high productivity
potential as natural resources become an economic asset, is one of the areas that can finance
development with low costs. The tourism sector has been supported by the state and
included in the plans since 1963, when the planned development period started, with the
country administrations taking this potential into account. Since the beginning of the planned
development process, the sector has shown a serious improvement, and the number of people
visiting the country and tourism income have increased every year. However, there is very
little conceptual work examining the development process in line with the plans. Within
the scope of this study, the principles, policies and measures determined regarding the
tourism sector in the eleven development plans prepared between the years 1963-2023 were
evaluated by document analysis method, and the state of reaching the determined targets
was interpreted. It has been determined that the main purpose of the plans is to increase the
number of tourists and tourism revenues compared to the previous period, and the principles
developed in each period in order to achieve this goal are stated.

Anahtar Kelimeler

Plan, Development Plan, Tourism

Kaynakça

• BALCI, A., Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler, Pegem Akademi, Ankara, 2006.
• BARDAKOĞLU, Ö., Turistik Ürün Bakımından Destinasyonu Planlaması ve Pazarlaması Kapsamında İzmir Turizminin Değerlendirilmesi ve Geliştirilmesine Yönelik Bir Model Çalışması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2011.
• ERTUĞRAL, S. ve Arslan, S. ,Planlı Kalkınma Döneminde Turizm Plan ve Politikaları, Yalın Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• GUNN, C ve Var, T., Tourism Planning: Basics, Concepts, Cases, Routledge Press, New York, 2002.
• İÇÖZ, O., Var, T. ve İlhan, İ. Turizm Planlaması, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002.
• KOZAK, N., Kozak, M.A. ve Kozak, M., Genel Turizm, Detay Yayıncılık, Ankara, 2008.
• MASON, P., Tourism Impact, Planning and Management, Elsevier, Londra, 2008.
• OLALI, H., Turizm Politikası Planlaması, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir, 1982.
• ÖNEY, E., Uluslararası Para Sistemi, Sevinç Matbaası, Ankara, 1980.
• POLAT, S., Türkiye’nin Turizm Politikalarının Beş Yıllık Kalkınma Planları ve Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Kapsamında İncelenmesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2016.
• YAĞCI, Ö., Turizm Ekonomisi, Detay Yayıncılık, Ankara, 2007.
• YILDIRIM, A. ve Şimşek, H., Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin, Ankara, 2016.
• ALTUNDEMİR, M. E., Kalkınma Planlarından Eğitime Bakış: Kamusal Mallar Teorisi Perspektifinden, Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, 7(1), 2012, s. 9- 105.
• BOWEN, G., Document analysis as a qualitative research method, Qualitative Research Journal, 9 (2), 2009, ss. 27-40.
• ÇELİK, O. ve Çetiner, S., Türkiye Ekonomisinde Kalkınma Planları ve Kalkınma Planlarındaki Söylem Değişiklikleri, International Journal of Economics, Politics, Humanities and Social Sciences, Cilt 2, Sayı 3, 2019, 121-131.
• ERDOĞAN H., Birinci beş yıllık kalkınma planı ekseninde Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınma politikası ve tarımsal üretim. Journal of Universal History Studies, 3,2020, 252-268.
• KIRAL, B., Nitel Bir Veri Analiz Yöntemi Olarak Doküman Analizi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 2020, 170-189.
• KÜÇÜKER, E., Türkiye’de Kalkınma Planları Kapsamında Yapılan Eğitim Planlarının Analizi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 2012, ss. 9-26.
• MORSE, J., Barret, M., Mayan, M., Olson K. ve Spiers, J., Verification Strategies for Establishing Reliability and Validity in Qualitative Research, International Journal of Qualitative Methods 1.2, 2002, 2.
• SEVİNÇ, H., Bölgesel Kalkınma Sorunsalı: Türkiye’de Uygulanan Bölgesel Kalkınma Politikaları, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(2), 2011, s.35-54.
• TUNCEL, V., Kalkınma planlarının turizm politikaları perspektifinde değerlendirilmesi, Tourism and Recreation, 1 (2) , 2019, 58-66
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf
• TÜZÜNKAN, D., Türkiye’de Uygulanan Beş Yıllık Kalkınma Planlarının İstihdam Politikaları Açısından Değerlendirilmesi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 2015, s. 90- 117.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes Yil_1973_1977.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www. sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_ Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Dokuzuncu Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Onuncu Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, On Birinci Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf