ŞEYH AHMED SENUSİ VE MUSTAFA KEMAL: YAZIŞMALAR VE İŞ BİRLİĞİ

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 47, 645 - 673, 31.12.2023

Nagehan Elemana

Öz

Kuzey Afrikalı bir tarikat şeyhi olan Şeyh Ahmed Senusi, Milli Mücadele’ye katılmış ve bir din adamı olarak toplumun örgütlenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu süreçte Mustafa Kemal ile çeşitli konularda birbirlerine çok sayıda telgraf ve mektup göndererek haberleşmişlerdir. Dolayısıyla çalışmanın temel kaynaklarını Şeyh Senusi’nin Türkiye’de bulunduğu tarih aralığındaki arşiv belgeleri oluşturmaktadır. Bu belgelerin büyük çoğunluğu daha önce yayımlanmamıştır. Bu nedenle çalışma, tarihsel literatüre önemli bir katkı sağlayacaktır. Tarih metodu kullanılarak, sondaj yöntemiyle konu detaylı ve derinlemesine bir incelemeye tabi tutulacaktır. İkili arasındaki yazışmalar, Mustafa Kemal’in Milli Mücadele sürecinde bir din adamı ile kurduğu ilişkiyi yakından gözlemlememize olanak sağlamaktadır. Ayrıca Müslüman bir toplumun örgütlenmesinde din adamlarının ne kadar etkin bir rol üstlendiğini ve Milli Mücadele’nin seyri ve sosyokültürel dinamikleri açısından ne kadar önemli olduğunu da bir kez daha göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, din adamları, tebrik, Mahsub-u Umumi, taziye

SHEIKH AHMED SENUSI AND MUSTAFA KEMAL: CORRESPONDENCE AND COLLABORATION

Öz

Sheikh Ahmed Sanusi, a North African sect leader, actively participated in the War of Independence and played a crucial role in organizing society as a cleric. Throughout this period, they maintained communication by exchanging numerous telegrams and letters on various issues with Mustafa Kemal. Therefore, the primary sources for this study consist of archival documents from the time when Sheikh Sanusi was in Turkey. The vast majority of these documents have never been published before, making this study a significant contribution to historical literature. The topic will be subjected to a thorough and in-depth examination using the historical method and the drilling method. The correspondence between the two enables us to closely observe the relationship that Mustafa Kemal established with a cleric during the War of Independence. It also underscores the influential role of the clergy in organizing a Muslim society and emphasizes its importance in terms of the course and socio-cultural dynamics of the War of Independence.

Anahtar Kelimeler

Turkısh National Struggle, clerics, congratulations, Mahsub-u Umumi, condelence

Kaynakça

• Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Arşivi
• Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, IV, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2006.
• Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, IV, TTK Yay., Ankara, 1991.
• Elemana, Nagehan, “Milli Mücadele’nin Dini Önderlerinden Şeyh Ahmed Senusi’nin Tarsus ve Mersin’de İkametleri ve Türkiye’den Ayrılışı”, Journal of Universal History Studies, 1/1, 2018, ss. 22-43.
• Elemana, Nagehan, Milli Mücadele Dönemi’nde Anadolu’da Şeyh Ahmed Senusi (1918-1924), Mersin Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin, 2020.
• Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, (Röp. Samih Nafiz Tansu). İlgi Kültür Sanat, İstanbul, 2016.
• Gazzini, Claudia Anna, Jihad in Exile: Ahmad al-Sharif al-Sanusi 1918-1933, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Princeton University, ABD, New Jersey, 2004.
• Holmes, Mary Caroline, Urfa’da Ermeni Yetmihanesi 1919-1921, (Çev. Vedii İlmen), Yaba Yayınları, İstanbul, 2017.
• Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, I, TTK Yayınları, Ankara, 1989.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, IX, TTK Yayınları, Ankara, 1999.
• Tanyol, Cahit, Atatürk ve Halkçılık. İş Bankası Yayınları, Ankara, 1984.
• Ünal, Muhittin, Miralay Sami Günsav’ın Kurtuluş Savaşı Anıları, Cem Yayınevi, İstanbul, 1994.
• http://www.yeniasya.com.tr/enstitu/m-kemal-8217-in-seyh-sunusi-8217-ye-yazdigi-mektup-ilk-kez-yeni-asya-8217-da-bediuzzaman-8242-a-yapilan-8242-8242-sark-vaiz-i-umumiligi-8242-8242-teklifinin-perde-arkasi_149857 (Erişim: 1.03.2018).