NÜKLEER ENERJİ POLİTİKALARI EKSENİNDE TÜRKİYE’NİN İLK NÜKLEER GÜÇ SANTRALİ: AKKUYU ve İNŞA FAALİYETLERİ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 48, 389 - 420, 31.07.2024

Mehmed Gökhan Polatoğlu

https://doi.org/10.18244/cttad.1405894

Öz

Dünya genelinde enerji ihtiyaçlarının karşılanması için farklı tedarik yöntemleri uygulanmaktadır. Bunlar arasında ağırlıklı olarak fosil enerji kaynakları başı çekmekte olup, doğal enerji kaynakları olan su, güneş ve havadan da yararlanılmaktadır. Diğer bir enerji temin yolu ise nükleer güç santralleridir. Uranyumun 18. yüzyılda keşfi ve 20. yüzyılda atomun parçalanmasının ardından ortaya çıkan nükleer santraller, özellikle Kıta Avrupası’nda, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’da yaygın olarak kurulmaya başladı. Türkiye’de ise nükleer enerji üzerine ilk ciddi girişim 27 Ağustos 1956 tarihinde Atom Enerjisi Komisyonu’nun kurulması ile gerçekleşti. 1957 yılında Birleşmiş Milletlere bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na üye olundu. Türkiye’de nükleer güç denemeleri ise 1960 yılında başladı ve bir nükleer santral inşa çalışmalarına başlandı. İstanbul Küçükçekmece’de 1962 yılında 1 MW gücünde bir araştırma reaktörü faaliyete geçti. 1972 yılında Türkiye Elektrik Kurumu’na bağlı olarak Nükleer Enerji Dairesi açıldı. Nükleer güç santralinin kurulması için 1977, 1983 ve 1996 yıllarında ihaleye çıkıldı. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı bu girişimler sonuçsuz kaldı. 2000’li yıllardaki yeni girişimler sonucu Mersin’e bağlı Akkuyu’da bir nükleer güç santralinin kurulması için Türkiye ile Rusya arasında Ankara’da 12 Mayıs 2010 tarihinde “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nde Akkuyu Sahası’nda Bir Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine İlişkin Anlaşma” imzalandı. Buna göre Akkuyu’da kurulu gücü 4800 MW olan dört reaktör inşa edilecekti. Bu çalışma ile Türkiye’nin ilk nükleer güç santrali olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin inşa süreci ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nükleer Enerji, Nükleer Santral, Türkiye, Rusya, Akkuyu.

TURKEY'S FIRST NUCLEAR POWER PLANT ON THE AXIS OF NUCLEAR ENERGY POLICIES: AKKUYU AND CONSTRUCTION ACTIVITIES

Öz

Different supply methods are applied to meet energy needs worldwide. Among these, fossil energy sources are predominantly in the lead, while natural energy sources such as water, sun and air are also utilised. Another energy supply method is nuclear power plants. Nuclear power plants, which emerged after the discovery of uranium in the 18th century and the splitting of the atom in the 20th century, began to be widely established especially in continental Europe, the United States and Russia. In Turkey, the first serious attempt on nuclear energy was made with the establishment of the Atomic Energy Commission on 27 August 1956. In 1957, Turkey became a member of the International Atomic Energy Agency of the United Nations. Nuclear power trials in Turkey started in 1960 and the construction of a nuclear power plant was initiated. In 1962, a 1 MW research reactor was commissioned in Küçükçekmece, Istanbul. In 1972, the Nuclear Energy Department was opened under the Turkish Electricity Authority. Tenders were launched in 1977, 1983 and 1996 for the establishment of a nuclear power plant. However, for various reasons, these initiatives remained inconclusive. As a result of new initiatives in the 2000s, the "Agreement on Cooperation between the Government of the Republic of Turkey and the Government of the Russian Federation on the Establishment and Operation of a Nuclear Power Plant at the Akkuyu Site in the Republic of Turkey" was signed between Turkey and Russia in Ankara on 12 May 2010 for the establishment of a nuclear power plant in Akkuyu, Mersin. Accordingly, four reactors with an installed capacity of 4800 MW will be built in Akkuyu. This study analyses the construction process of Akkuyu Nuclear Power Plant, Turkey's first nuclear power plant.

Anahtar Kelimeler

Nuclear Energy, Nuclear Power Plant, Türkiye, Russia, Akkuyu.

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• T.C. Resmî Gazete, S.9398, 4 Eylül 1956.
• T.C. Resmî Gazete, S.9640, 22 Haziran 1957.
• T.C. Resmî Gazete, S.17753, 13 Temmuz 1982.
• Resmî Gazete, S.26707, 21 Kasım 2007.
• Resmî Gazete, S.27176, 21 Mart 2009.
• Resmî Gazete, S.27648, 21 Temmuz 2010.
• Resmî Gazete, S.27721, 6 Ekim 2010.
• TBMM Kanunlar Dergisi, C.39, 1956.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, D.21, C.1, 4 Haziran 1999.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, D.22, C.1, 23 Kasım 2002.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, D.22, C.8, 18 Mart 2003.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.10, 13 Kasım 1956.
• TÜBA Nükleer Enerji Raporu, Ed. İbrahim Dinçer, Tek Ses Ofset Matbaacılık, Ankara, 2019.
• T.C. Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi 1972 İlerleme Raporu, Teknisyenleri Kolektif Şirketi Matbaası, İstanbul, 1972.
• ASLAN, Murat, ÇAKAN, Buğse Güler Harmanda, “Akkuyu Nükleer Enerji Santrali: Adana, Hatay ve Mersin Bölgesinde Nükleer Enerji Santrali ve Nükleer Güvenliğe Yönelik Görüşün Ekonomik ve Toplumsal Güvenlik Bağlamında Ölçülmesi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.41, S.2, 2023, ss. 175-203.
• BAYÜLKEN, Ahmet, “Türkiye’de Nükleer Enerji”, ss. 171-180. https://inis.iaea.org/collection /NCLCollectionStore/_Public/41/103/41103131. pdf (Erişim: 14.12.2023).
• BP (2021). Statistical Review of World Energy 2021. 70th edition, https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2021-full-report.pdf (Erişim: 21.09.2023).
• ÇELİK, İsa, ÇEKER, Ali, BELGE, Rauf, “Nükleer Enerji: Türkiye ve Dünya Ölçeğinde Bir Değerlendirme”, Yeni Fikir, S.15, 2015, ss. 55-68.
• ÇEVİK, Uğur, “Uzun Dönemli ve Sürdürülebilir Bir Enerji Stratejisi Olarak Nükleer Enerji”, Bilim ve Teknik, Nisan 2021, ss. 56-68.
• ERENDİL, Muzaffer, İkinci Dünya Harbi’nden Sonra Oluşan Silâh Sistemlerinin Taktik ve Stratejiye Etkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1994.
• ERGÜN, Suzan - ATAY POLAT, Melike, “Nükleer Enerji ve Türkiye’ye Yansımaları”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C.1, S.2, 2012, ss. 34-58.
• HABASHİ, Fathi, “Uranium in the History of Medicine”, Curr Tr Clin & Med Sci. 1(1): 2019, pp. 1-6.
• KADIOĞLU, Sedat, TELLİOĞLU, Zarife, “Enerji Kaynaklarının Kullanımı ve Çevreye Etkileri”, TMMOB 1. Enerji Sempozyumu 12-14 Kasım 1996, Ankara, ss. 55-67.
• KÜTÜKÇÜOĞLU, Ahmet, “Nükleer Enerjiye Geçiş”, Türkiye Elektrik Kurumu Dergisi, 50. Yıl Özel Sayısı, 1973, ss. 60-63.
• SÜVARİ, Kahraman, “Türkiye’nin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi (NYSÖ) Antlaşmasına Katılımı: Nedenleri ve Etkileri”, Abant İzzet Baysal Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.17, S.2, 2017, ss. 167-194.
• TAGHİYEV, Ali, “Enerji Santrallerinin Sosyo-Ekonomik Yararları ve Doğaya Verdiği Zararların Karşılaştırılmalı Analizi: Neom Şehir Projesi Örneği”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, C.6, S.3, 2023, ss. 610-625.
• YARDIM, Burcu, “Nükleer Güç Santrali Projelerine İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümünde Tahkim”, Ankara Barosu Dergisi, C.80, S.2, 2022, ss. 39-99.
• YAVUZASLAN, Kıymet, “Türkiye’nin Enerji Politikalarının, Nükleer Enerji Tercihindeki Etkisi”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.5, S.3, 2018, ss. 38-57.
• YILDIRIM, Metin, ÖRNEK, İbrahim, “Enerjide Son Seçim: Nükleer Enerji”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.6, S.1, 2007, ss. 32-44.
• ZHELUDEV, I. S.& KONSTANTİNOV, L.V., “Nuclear power in the USSR”, IAEA Bulletin, Vol.22, No.2, 1980, pp. 34-45.
• ATA, Kaan, Barış İçin Atom Programı’nın Türkiye’de Çekirdek Fiziğinin Kurumsallaşmasına Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2012.
• MERCAN, Kadir, Türkiye için Nükleer Enerjinin Gerekliliği, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011.
• YAVUZASLAN, Kıymet, Türkiye’nin Enerji Politikaları ve Nükleer Enerji İhtiyacı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009.