MÜTAREKE DEVRİ İSTANBUL MATBUATINDA MİLLÎ MÜCADELE’Yİ DESTEKLEYEN BİR AKŞAM GAZETESİ: YİRMİNCİ ASIR

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 48, 83 - 116, 31.07.2024

Ömer Faruk Yücel

https://doi.org/10.18244/cttad.1427047

Öz

Yirminci Asır gazetesi, Peyami Safa ve İlhami Safa kardeşler tarafından 1919 yılında neşredilen bir akşam gazetesidir. Bu çalışmada Yirminci Asır gazetesi, orijinal nüshaları incelenerek tanıtılmış ve mütareke devri gelişmelerine bakışı muhtelif temalar altında tahlil edilmiştir. Damat Ferit Paşa Kabinesi’ne muhalif bir çizgide olan Yirminci Asır, Millî Mücadele’yi destekleyen bir yayın politikası ile neşredilmiştir. İstanbul matbuatı üzerindeki sansür baskısına rağmen mütareke devrinin siyasî ve iktisadî zorluklarını gündeme taşımaya çalışmıştır. Abdullah Cevdet’in tesiriyle batıcılık düşüncesini temsil eden bir muhtevaya sahip olan Yirminci Asır, Peyami Safa’nın “Asrın Hikâyeleri” başlığı altında neşredilen hikâyeleriyle de edebî ve kültürel içeriğini zenginleştirmeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yirminci Asır gazetesi, batıcılık, Millî Mücadele, milliyetçilik

AN EVENING NEWSPAPER SUPPORTING THE NATIONAL STRUGGLE IN THE İSTANBUL PRESS OF THE ARMISTICE ERA: YİRMİNCİ ASIR

Öz

Yirminci Asır newspaper is an evening newspaper published by brothers Peyami Safa and İlhami Safa in 1919. In this study, Yirminci Asır newspaper was introduced by examining its original copies and its perspective on the developments of the armistice period was analyzed under various themes. Yirminci Asır, which was in opposition to the Damat Ferit Pasha Cabinet, was published with a publishing policy supporting the National Struggle. Despite the censorship pressure on the Istanbul press, it tried to bring the political and economic difficulties of the armistice period to the agenda. Yirminci Asır, which has a content that represents western thought under the influence of Abdullah Cevdet, tried to enrich its literary and cultural content with Peyami Safa's stories published under the title “Asrın Hikâyeleri”.

Anahtar Kelimeler

Yirminci Asır newspaper, westernism, National Struggle, nationalism

Kaynakça

• Hakkı Tarık Us Koleksiyonu
• Millî Kütüphane Süreli Yayınlar Dijital Kütüphane Sistemi
• Yirminci Asır
• AYVAZOĞLU, Beşir, Peyami: Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1998.
• BAYRAK, M. Orhan, Türkiye’de Gazeteler ve Dergiler Sözlüğü (1831-1993), Küll Yayınları, İstanbul, 1994.
• BÜRÜN, Vecdi, Peyami Safa ile 25 Yıl, Yağmur Yayınevi, İstanbul, 1978.
• DUMAN, Hasan, Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri (1828-1928), C.II, Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara, 2000.
• DÜLGER, Sema, Babıâli’nin Unutulmayan Duayenleri, Neden Kitap, İstanbul, 2007.
• GÖZE, Ergun, Peyami Safa, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• HANİOĞLU, M. Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1981.
• İNUĞUR, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, 5. Baskı, Der Yayınevi, İstanbul, 2005.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Peyami Bey, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2011.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2006.
• Millî Mücadelede Yerli ve Yabancı Basın, Der. İhsan Ilgar, Kervan Yayınları, b.y.y., 1973.
• SAFA, Peyami, Türk İnkılabına Bakışlar, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1988.
• SAFA, Peyami, Hikâyeler, Haz. Halil Açıkgöz, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1980.
• TARANCI, Cahit Sıtkı, Peyami Safa Hayatı ve Eserleri, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul, 1940.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2013.
• YÜCEL, Ömer Faruk, Vakit Gazetesi (1917-1959), Akademisyen Kitabevi, Ankara, 2022.
• ZİYA GÖKALP, Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak, Akçağ Yayınları, Ankara, 2006.
• SAK, Ramazan, SAK, İkbal Tuğba Şahin, ŞENDİL, Çağla Öneren, NAS, Eşref, “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, C.4, S.1, 2021, ss. 227, 256.
• BOWEN, G. A, “Document analysis as a qualitative research method”, Qualitative research journal, C.9, S.2, 2009, ss. 27-40.
• ÇAVDAR, Necati, “Mütareke Dönemi’nin İlk Aylarında İstanbul’da Ekmek Meselesi”, Belleten, C.78, S.281, 2014, ss. 287-314.
• DÖNMEZ, Erdem, “İlhami Safa ve Anadoluhisarı’nda Beş Cinayet Romanı Üzerine”, Beykoz 2021 Sempozyumu, İstanbul, 2021, ss. 821-840.
• ERGİN, Feridun, “Mütareke Kabineleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.7, S.21, 1991, ss. 395-396.
• HANİOĞLU, Şükrü. “Ehl-i Sulh Birliği”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.36, S.1-4, 2012, ss. 239-267.
• OKUMUŞ, Ali, “Abdullah Cevdet ve İçtihad Mecmuası”, Osmanlı İstanbul’unda Gazetecilik İstanbul Basın Tarihi, C.1, Ed. Belkıs Ulusoy-Suat Gezgin, 1. Baskı, İBB Yayınları, İstanbul, 2023.
• YÜCEL, Ömer Faruk, Gazetecilik Yönüyle Peyami Safa, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2016.